Türkiye Edebiyatının Yenilikçi Yazarı Leyla Erbil'le Yeniden

Modern Türkiye edebiyatının değerli kadın yazarlarından Leyla Erbil'in kitaplarını Kanat Yayınları yaklaşık bir yıldır yeniden basıyor. Mart 2007'de basılan "Mektup Aşkları"nı, Ekim 2007'de "Eski Sevgili", Mart 2008'deyse "Cüce" izledi.

Leyla Erbil, 1931 İstanbul doğumlu. Beyoğlu ve Kadıköy Kız Lisesi'nin ardından, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngilizce Edebiyat Bölümü'nden mezun olan Erbil, çeşitli yerlerde çevirmenlik yaptı. 1956'da ilk öyküsü "Uğraşsız", Seçilmiş Hikayeler Dergisi'nde yayımlandı.

Daha sonra Dost, Yeni Ufuklar, Yeditepe, Papirüs, Ataç, Yelken gibi edebiyat dergilerine çeşitler yazılar yazdı.

Daha önce ele alınmamış konuları işledi

Toplumca tabu kabul edilen ve Türkiye edebiyatında daha önce ele alınmamış, kendine özgü konuları romanlarında işledi. Bu yüzden de baskı gruplarıyla sürekli mücadele etmek zorunda kaldı ve çeşitli eleştirilere maruz kaldı. Farklı edebi dili ve tekniğiyle Türkiye edebiyatına yeni bir soluk kattı.

Sigmund Freud'dan ve psikanaliz kavramından açıkça etkilendiği görülen Erbil, Türkiye edebiyatında bu anlamda da bir ilki gerçekleştirdi. 1970 Türkiye Sanatçılar Birliği ve 1974 Türkiye Yazarlar Sendikası'nın kurucularından olan yazar, PEN Yazarlar Derneği üyesi. 1961'de Türkiye İşçi Partisi (TİP) üyesi olan Erbil, bir süre TİP'in sanat ve kültür bürosunda da görev aldı. 1979'da, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Iowa Üniversitesi tarafından onur üyeliğine kayık görüldü.

Erbil'in Hallaç (1959), Gecede (1968), Eski Sevgili (1977) adlı öykü kitapları, Tuhaf Bir Kadın (1971), Karanlığın Günü (1985), Mektup Aşkları (1988) adlı romanları ve Zihin Kuşları (1998) adlı eseri yayınlandı. Yazar, "Tezer Özlü'den Leyla Erbil'e Mektuplar" adlı kitabını da, 1995'te hazırladı.

Türkiye edebiyatının önemli eserlerinden biri olan "Gecede" romanında Erbil, Marksist teori ve psikanaliz yöntemini yoğun bir biçimde kullanır. Bu kitap, Ortodoks Marksizmin bir eleştirisi.

Cüce

"Cüce"de, anlatının sınırlarını zorlayan Erbil, kendisiyle söyleşi yapmaya gelecek gazeteciyi bekleyen bir yazarın, bu bekleyiş sırasında yazdıklarını anlatır. Türkiye gündeminde yaşananları ve yazar olma kavramını düşünen anlatıcı, kendini sorgular. Fantastik bir sonla biten kitap, Erbil'in cinsellik temasını işlediği romanlarından biridir.

"Tuhaf Bir Kadın" anlatımı, dili ve kurgusuyla yerleşik roman kalıplarını kıran ve Erbil'in geleneksel toplumsal değerleri eleştirdiği en cesur romanı. Bir ailenin öyküsünün anlatıldığı roman, yazarın en fazla eleştiri aldığı eseri.

"Karanlığın Günü" devrimcileri ve polisleri, hurafe ve bilimi, grotesk ve düşseli, saçma ve mizahı, cinsellik ve ölümü iç içe geçirerek anlattığı kendine özgü bir kurguya sahip olan şiirsel bir roman.

"Mektup Aşkları"ın da, eski Yunan'dan, Sartre ve şizofrenik İslami aşka kadar platonik aşkı ele alır.

Son kitaplarından, "Üç Başlı Ejderha" ise, yazarın Kahramanmaraş katliamı davasında bir mağdurun anlattıklarından çok etkilenerek yazdığı bir öykü ve eski bir devrimci entelektüel olan ve sonunda deliren bir kadının geçmişiyle yaptığı kuşaklararası iç hesaplaşmayı anlatır.

Erbil'in "cinsellik sorunsalı" 

Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Edebiyatı Bölümü Yüksek Lisans öğrencisi Hülya Dündar, 2004'te Leyla Erbil ve eserleri üzerine hazırladığı kapsamlı tezde, yazarın romanlarındaki "cinsellik sorunsalını" ele alır. Dündar, Türkiye edebiyatına yenilikleri getiren bir yazar olarak Erbil'in tavrından taviz vermeyerek, kadın cinselliği ve medyadaki cinsellik sömürüsü ilgili sorunları kitaplarında derinlemesine incelediğini belirtir.

Kadın, cinsellik, psikanaliz ve bilinçdışı kavramlarını romanlarına, toplumsal olayların politik yönünü de ilave ederek yazan Erbil; yazarın toplumdaki konumu ve yazarlık mesleği gibi kavramları da ele alır.

Türkiye modernleşmesinin "karanlık" addedilen, geçmişi yok sayan ve saf aydınlık fikri üzerinden kurgulanmış gelecek tasavvurunu eleştirel bir bakışla irdeleyen yazar, kendi kuşağını ve o kuşağının aydınlarını da eleştirir.

Bu bağlamda, kendi döneminin önüne geçmiş bir kadın yazar olarak Leyla Erbil'in Türkiye edebiyatına yaptığı katkıları benzersiz. (YK/GG)