Sarmaşık Derneği Kapatıldı; Mağdurlar Ne Durumda?

Haberin İngilizcesi ve Kürtçesi için tıklayın

Yoksullukla ilgili araştırmalar yapmak üzere 11 yıl önce Diyarbakır'da kurulan ancak ortaya çıkan vahim tablo nedeniyle ibreyi yoksullarla dayanışmaya çeviren Sarmaşık Derneği geçtiğimiz yılın sonunda kapatıldı.

Sarmaşık 22 Kasım 2016 tarihli ve 677 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile kapısına mühür vurulan 550 dernek, 9 medya kuruluşu ve 19 özel sağlık kuruluşu arasında bulunuyordu.

Kapatılması en fazla tepki çeken kuruluşlardan biriydi Sarmaşık. Bu tepkinin ardında, derneğin mühürlenmesi ile birlikte 5 bin 400 aile yani 32 bin insanın açlık tehlikesi ile karşı karşıya kalması yatıyordu. Dosyamızda, derneğin onbir yıllık başarı dolu hikayesi ve kapatma kararı ile gelen ağır mağduriyetin detaylarını bulacaksınız.

32 isim derneğin temelini attı

Tam adı Sarmaşık Yoksullukla Mücadele ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği.

2006'nın Nisan ayında Diyarbakır'da kuruldu. Derneğin kurucular kurulu listesi oldukça "renkliydi."

O dönem Demokratik Bölgeler Partisi (DBP) Eşbaşkanı olan Selahattin Demirtaş, Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı olan ve sonradan Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Diyarbakır Milletvekili seçilen Kudbettin Arzu, Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı, sonrasında Halkların Demokratik Partsi (HDP) Urfa milletvekili Osman Baydemir ve dönemin Baro Başkanı, sonrasında Cumhuryet Halk Partisi (CHP) İstanbul milletvekili Sezgin Tanrıkulu gibi isimler Sarmaşık’ı kurmak için bir araya gelmişti. 

Sivil toplum örgütlerinden temsilciler ve vatandaşların da yer aldığı 32 kişilik kurucular kurulu listesi, (Tablo-1) sonraki yıllarda Türkiye’nin tanıyacağı isimlerle doluydu.

Listedeki isimlerin ortak özellikleri Diyarbakırlı olmaları ve şehirdeki yoksulluğun ortadan kaldırılmasında rol almak istemeleriydi.

Tüzüğünde hedefler şöyle sıralanmıştı;

1- Yoksullukla mücadeleyi temel hedef alan ulusal ve uluslararası kurumlar ile işbirliği içinde olmak.

2- Yoksulluğun ortadan kaldırılması için küresel düzeyde belirlenen hedeflerin yerel düzlemde gerçekleştirilmesine yönelik çalışmalar yapmak.

3- Merkezi hükümet başta olmak üzere yerel yönetimin ve de özellikle sivil toplum kuruluşlarının bu mücadeleye katılımını sağlamayı ve bir bütün olarak Türkiye toplumunu, yoksullukla mücadele konusunda duyarlı hale getirmek.

4- Toplumsal dayanışma ve yardımlaşmayı geliştirmek.

5- Yoksulluğun tüketilmesi ve sürdürülebilir kalkınmaya katkı sunacak çalışmalar yapmak.

6- Dezavantajlı gruplara gıda, giyim, sağlık, eğitim, yakacak, barınma, vb. konularda ayni/nakdi her türlü yardımda bulunmak

7- Dezavantajlı gruplara yönelik sürdürülebilir projeler üretmek ve uygulamak.

“Yoksulluk haritası” çıkarıldı

Öncelikli hedef kentin yoksulluk haritasını çıkararak, yoksulluğun giderilmesine katkı sunmaktı. Dernek kurulduktan hemen sonra bu amaç doğrutusunda ilk saha araştırmasını başlattı. Araştırma alanı olarak kent merkezindeki dört ilçe belediyesinin sınırları içerisinde bulunan beş mahalle seçildi.

Bunlar; Yenişehir Belediyesi sınırları içerisindeki Gürdoğan Mahallesi, Sur Belediyesi’ne bağlı Fatihpaşa Mahallesi, Kayapınar’a bağlı Huzurevleri ve Peyas mahalleleri ile Bağlar Belediyesi’ne bağlı Körhat Mahallesi’ydi.

Bunlar 1990’lı yıllardaki çatışmalar nedeniyle çevre il ve ilçelerden gelen nüfusun yoğun olarak yaşadığı mahallelerdi. Gözle görülür yoksulluk ve  gecekondulaşma bu mahallelerin ortak özelliğiydi.

45 anketörün yürüttüğü saha çalışması 2006 yılının Nisan ayında Gürdoğan Mahallesi’nde başladı. Beş mahallenin tümünde çalışma Şubat 2007'de sona erdi. Bu mahallelerin gecekondu alanlarında yaşayan toplam 5 bin 706 aile bireyleri ile yüz yüze görüşmeler yapıldı.

Öncelikli ihtiyaç “gıda”

Anket kapsamında toplam 52 soru soruldu. Sorularla 5 bin 706 hanedeki geçim durumu, sosyal güvence, eğitim durumu, sağlık durumu, konut ve barınma durumu gibi başlıklar altındaki sorulara yanıt arandı.

Ortaya oldukça çarpıcı sonuçlar çıktı. “Temel ihtiyacınız nedir” sorusuna en fazla verilen yanıt “gıda” oldu. (Tablo 3) Bu yanıt tek başına “işin rengini” ortaya koymuştu aslında.

Sarmaşık Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Şerif Camcı bu talebin özellikle kadınlardan geldiğini söylüyor.

“Çünkü çatışmalar ve zorunlu göç nedeniyle aileler parçalanmıştı. Ve ailenin reisi kadındı artık. Kadınlar da para değil gıda istiyorlardı. Ya da verilen paranın erkek tarafından ev dışında harcanması ihtimalinden dolayı, para değil gıda istiyorlardı.”

“Sıfır gelirli” aileler

Gıda talebinin bu kadar fazla olmasının nedeni, yoksulluğun, açlık sınırının çok altında bir yaşama zorlamasıydı. Araştırmanın yapıldığı Aralık 2006 – Şubat 2007 döneminde asgari ücret 403.03 YTL’ydi. Ancak anketten çıkan aylık net gelir tablosu (Tablo 4), görüşülen ailelerin üçte ikisinin asgari ücretin çok altında bir gelirle yaşamak zorunda olduklarını gösterdi.

Araştırmanın daha vahim olan boyutu ise, “yüzlerce ailenin hiçbir gelire sahip olmadığını” ortaya çıkarmasıydı.  İlk etapta saha araştırmasının yapıldığı Fatihpaşa ve Gürdoğan mahallelerinden çıkan sonuç basına yansıdığında, kamuoyunda adeta şok etkisi yarattı. “Sıfır gelire sahip aileler” gerçeği, uzun süre konuşulan bir konu oldu.

TÜİK tam o günlerde açlık ve yoksulluk rakamlarını açıkladı. “Günde ortalama 1 doların altında gelirle 10 bin kişi yaşıyor” deniliyordu açıklamada.

Aynı günlerde Nazmi Belge, Sarmaşık saha araştırması hakkında Radikal Gazetesi için bir yazı kaleme aldı. “Yoksulluğu gel de Diyarbakır’da gör” başlıklı yazıda Ankara’nın yoksullara ve yoksulluğa bakışı şöyle eleştirilmişti;

“TÜİK gelir dağılımı verileriyle açlık ve yoksulluk sınırı rakamları “ortalama değer” taşıdığı için vatandaşa pek fazla anlam ifade etmiyor. Gelir dağılımında aşağıdakiyle yukarıdakinin farkını görmek için yüzdelik dilimden çok “diptekilerle” yüzleşmek gerekiyor.

"Ya TÜİK’in verileri ya da gözlerimiz bizi yanıltıyor diye düşünüyoruz. Gerçeği ise tek göz odada pek çoğunun yeşil kartı dahil hiçbir sosyal güvenliği bulunmayan, ekmeğe para vermemek için hamur yoğurup derme çatma tandırda ekmek yapan Diyarbakır’ın Fatihpaşa ve Gürdoğan Mahallesi sakinleri yaşıyor.”

Açlık tehlikesi “Gıda Bankası”nı doğurdu

Sarmaşık tarafından beş mahallede yapılan saha araştırmasının sonuçları, kamuoyu kadar dernek yetkililerini de sarsmıştı. Diyarbakır kent merkezinde, bir öğün dahi destek sunulmadığında açlık riskiyle karşı karşıya olan nüfusun onbinleri bulması, derneğin planlarını da değiştirdi.

Öncelikli olarak planlanan saha çalışmaları ve raporlama hedefi bir kenara bırakıldı ve “insanların açlıktan ölmesini engellemek” için harekete geçildi. Dernek Yönetim Kurulu Başkanı Camcı’nın anlatımıyla, “Dernek çalışanları ve yetkilileri 2007 yılı başında sona eren araştırmanın sonuçlarını önlerine koydu ve bir ‘Gıda Bankası’ kurulmasına karar verdi.”

Sarmaşık dayanışma serüveni de böylece başlamış oldu.

(NY-SK/HU/HK)

***

İŞSİZ GAZETECİLER HABERİNİN PEŞİNDE

1- Yeni "İşlerinde" Konuşuyorlarsa da Onlar Gazeteci

2- OHAL'de Gazetecilik Yasak

3- Almanya: Yeni Nesil Diaspora/Kopuntu

4- Almanya: Bunaltı Göçü

5- Arap Kızı Camdan Bakıyor'la Gelen Örgüt ve "Araplık"tan Kurtuluş

6- Nasıl Çalışıyor/Çalışamıyorlar; Kalıpyargıları Esnetmek

7- Ayrımcılıktan Kurtulmak İçin Beyazlarla Evleniyorlar

8- Özel Rehabilitasyon Merkezleri ve Sorunlar: Bingöl Örneği

9- İki Yönetici "Engelliye Eğitim Desteği" Uygulamasını Tartışıyor

10- "Engelli Eğitiminde Çözüm Kaynaştırma Sistemi"

11- Bingöllü Öğrenciler ve Veliler Anlatıyor

12- "Gavur"u Gitmiş Mahallesi Kalmıştı, Mahallesi de Gitti 

13- Mıgırdıç Margosyan Yıkıntılar Arasındaki Sokağını Bulamadı

14- Nefrete İnat Yaşamı, Aşkı, Mücadeleyi Seçenler

15- Ece Devrim: Zorunlu Seks İşçiliğine Çok Direndim

16- Şahika: Sonradan Trans Kadın Olunmuyor Şahika,

17- Emirhan: Örgütlü Mücadele ve Yaşanana Kayıt Düşmek Şart

18- Sarmaşık Derneği Kapatıldı; Mağdurlar Ne Durumda?

19- Alternatif Bir Banka: Sarmaşık Gıda Bankası

* İşsiz Gazeteciler Haberinin Peşinde projesi Hollanda Kraliyeti Başkonsolosluğu'nun Matra-İnsan Hakları Programı mali desteğiyle gerçekleşti.