RTÜK Yasası Gece Karanlığında Geçti
Yasaya göre "radyo, televizyon ve veri yayınları, hukukun üstünlüğüne, Anayasa'nın genel ilkelerine, temel hak ve özgürlüklere, milli güvenliğe ve genel ahlaka uygun" olarak, kamu hizmeti anlayışı çerçevesinde yapılacak.
Bölünmez bütünlük
Türkiye Cumhuriyeti'nin varlık ve bağımsızlığına, devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğüne, Atatürk ilke ve inkılaplarına aykırı yayın yapılamayacak. Yayınlar, toplumu şiddete, ayrımcılığa, düşmanlığa tahrik edici nitelikte olamayacak. Toplumun milli ve manevi değerlerine ve Türk aile yapısına aykırı yayın yapılmayacak. Yayınlarla özel hayatın gizliliği ihlal edilemeyecek. Türk milli eğitiminin genel amaç, temel ilkeleri ve milli kültürün geliştirilmesi doğrultusunda yayın yapılacak. Ayrıca, yayınlarla kişilerin manevi şahsiyetine saldırıda bulunulamayacak.
Yayıncılık, haksız bir amaç ve çıkara alet edilmeyecek. Suçlu olduğu yargı kararıyla kesinleşmeden kimse suçlu ilan edilemeyecek. Haberlerin yayınlanmasında tarafsızlık, gerçeklik ve doğruluk ilkelerine bağlı kalınacak. Siyasi partiler ve demokratik gruplar arasında fırsat eşitliği sağlanacak. Yayınlarda eser sahiplerinin hakları ihlal edilemeyecek.
İkramiye dağıtılmayacak
Telefonla yarışma yapılamayacak, bunların sonucunda dinleyici ve seyircilere ikramiye verilemeyecek, ikramiye verilmesine aracılık edilemeyecek.
Haberde, konu ile ilgisi olmayan görüntüler verilmeyecek, benzer görüntülerin arşiv niteliği belirtilecek.
RTÜK yeniden düzenleniyor
Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) üyelerinin görev süreleri, bu kanuna göre yeni üyelerin atanmalarından itibaren sona erecek. Hükümetin verdiği değişiklik önergesiyle Türkiye Radyo Televizyon (TRT) Genel Müdürü'nün yeni Üst Kurul tarafından belirlenecek adaylar arasından atanmasına olanak sağlandı. Yakında görev süresi dolacak olan TRT Genel Müdürü Yücel Yener, yeni Genel Müdür atanıncaya kadar görevini sürdürecek.
RTÜK'ün yeni üyeleri, en az 4 yıllık yükseköğretim görmüş, meslekleriyle ilgili konularda kamu veya özel kuruluşlarda en az 10 yıl görev yapmış, mesleki açıdan yeterli bilgi, deneyim ve devlet memuru olma niteliğine sahip, 30 yaşını doldurmuş kişiler arasından seçilecek.
Üst Kurul üyelerinden 5'i, siyasi parti gruplarınca TBMM Başkanlık Divanı oluşumuna göre belirlenecek kontenjan doğrultusunda TBMM Genel Kurulu'nca seçilecek. Hükümetin verdiği bir önergenin benimsenmesiyle, siyasi partilerce bildirilecek adayların Genel Kurul'da ayrı ayrı oylamaya tabi tutulması ve seçilemeyenlerin yerine ilgili partilerce yeni adayların bildirilmesi hükmü getirildi.
Üyelerden 2'si, YÖK Genel Kurulu'nun, elektrik-elektronik, iletişim, kültür ve basın-yayın dallarından göstereceği iki aday arasından Bakanlar Kurulu'nca belirlenecek. Bir üye, en çok sarı basın kartı sahibi üyesi bulunan iki gazeteciler cemiyeti ile Basın Konseyi'nin ortaklaşa göstereceği iki aday arasından Bakanlar Kurulu'nca seçilecek.
Üyelerden biri de MGK Genel Sekreterliği'nin göstereceği iki aday arasından Bakanlar Kurulu tarafından belirlenecek.
Üst Kurul üyeleri 4 yıl süreyle görev yapacak. Üyenin 65 yaşını doldurması halinde görevi sona erecek.
Üst Kurul üyeleri, kendileri veya üçüncü derece dahil, bu dereceye kadar yakınları ile ilgili konularda müzakere ve oylamaya katılamayacak. Bu yasaklara aykırı davrananlar görevden çekilmiş sayılacak. Üst Kurul, Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu'nun denetimine tabi olacak.
Reklamlardan RTÜK'e yüzde 5 pay
RTÜK'ün gelirleri, TV kanal ve radyo frekansı yıllık kira bedelleri ile radyo ve televizyon kuruluşlarının yıllık brüt reklam gelirlerinden alınacak yüzde 5 paylardan oluşacak. Gerektiğinde TBMM Başkanlığı bütçesinin transfer tertibinde Üst Kurul için ödenek yer alacak.
Özel radyo ve televizyon kuruluşlarından alınacak yayın izin ve lisans ücretleri Hazine'ye gelir kaydedilecek.
Türkiye'de ulusal, bölgesel ve yerel çapta TV kanal ve radyo frekans planları ile radyo ve televizyon yayınlarına esas olan frekans bantları ile ilgili çalışmalar yapma yetkisi Telekomünikasyon Kurumu'na ait olacak.
Kurum, ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yaparak planları inceleyip, gerekirse değiştirebilecek ve 4 ay içinde Haberleşme Yüksek Kurulu'na sunacak. Kurul, kendisine gelen başvuruları 6 ay içinde sonuçlandıracak.
Radyo ve TV kuramayacaklar
Siyasi partiler, dernekler, sendikalar, meslek kuruluşları, kooperatifler, vakıflar, mahalli idareler ile bunlar tarafından kurulan veya bunların ortak oldukları şirketler, iş ortakları, birlikler ile üretim, yatırım, ihracat, ithalat, pazarlama ve finans kurum ve kuruluşlarına radyo ve televizyon yayın izni verilmeyecek. Bu kuruluşlar, radyo ve televizyon yayın izni almış kuruluşlara ortak olamayacak. Radyo ve televizyon kurma izni anonim şirketlere verilecek.
Özel radyo ve televizyon kuruluşlarının hisseleri nama yazılacak. Yıllık ortalama izlenme veya dinlenme oranı yüzde 20'i geçen bir televizyon veya radyo kuruluşunda gerçek veya tüzel bir kişinin veya sermaye grubunun payı yüzde 50'yi geçemeyecek. Bu oranı geçtiği takdirde hisseleri halka arz ederek yüzde 50'nin altına indirecek. Hisselerin halka arzında Üst Kurul'un da onayı alınacak.
Ceza olarak kültür programı
Üst Kurul, öngördüğü yükümlülükleri yerine getirmeyen, izin şartlarını ihlal eden, yayın ilkelerine ve bu yasada belirtilen diğer esaslara aykırı yayın yapan radyo ve televizyon kuruluşlarını uyaracak ve aynı yayın kuşağında açıkça özür dilenmesini isteyecek. Üst Kurul'un bu talebine uyulmaması veya aykırılığın tekrarı halinde, ihlale konu olan programın yayını 1 ile 12 kez durdurulacak. Bu süre içinde programın yapımcısı ve varsa sunucusu hiçbir ad altında başka program yapamayacak.
Yayını durdurulan programın yerine, aynı yayın kuşağında ve reklamsız olarak, Üst Kurulca hazırlattırılacak eğitim, kültür, trafik, kadın ve çocuk hakları, gençlerin fiziksel ve ahlaki gelişimi, uyuşturucu ve zararlı alışkanlıklarla mücadele, Türk dilinin güzel kullanımı ve çevre eğitimi konularında programlar yayınlanacak.
Ulusala 250, yerele 100 milyar ceza
Aykırılığın tekrarı durumunda ise ulusal düzeyde yayın yapan kuruluşlara ihlalin ağırlığına göre 125 milyar liradan az olmamak üzere 250 milyar liraya kadar, yerel ve bölgesel yayın yapan kuruluşlara ise kapsadığı yayın alanı itibariyle 5 ila 100 milyar lira arasında idari para cezası uygulanacak. Bu ceza, radyo yayınları için bu miktarların yarısı kadar olacak.
Sayısal ortamda yayın yapan kuruluşlarla kablolu yayın kuruluşlara uygulanacak cezalarda abone sayısı esas alınarak idari para cezası uygulanacak. İhlalin, ihlal tarihinden itibaren bir yıl içinde tekrarı halinde cezalar yüzde 50 oranında artırılacak. Üst Kurul'dan izin almadan radyo ve tv yayını yapan ya da iznin geçici ya da sürekli iptal edilmesine rağmen yayın yapan kişi ve kuruluşların sahip ve yöneticilerine, fiilleri bir başka suç oluştursa bile, fiilin ağırlığına göre 6 aydan iki yıla kadar hapis cezası ile 1 milyar liradan 100 milyar liraya kadar para cezası verilecek.
Türkiye Cumhuriyeti'nin varlık ve bağımsızlığına, devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne karşı yıkıcı ve bölücü faaliyetlere yöneltecek şekilde yayın yaptıkları belirlenerek yayınları durdurulan veya yayın izinleri iptal edilen kişiler, bu kuruluşların sahipleri ve yöneticileriyle bu tür yayınlarda görev alanlar cezalandırılacak, ayrıca tüm yayın cihazları müsadere edilecek. Yayın bantlarını bir yıl süre ile saklamayan ve bu süre içinde Üst Kurul veya Cumhuriyet savcılığınca istenmesine karşın sesli ve görüntülü olarak teslim etmeyen yayın kuruluşlarının sahip ve yöneticileri, altı aydan bir yıla kadar ağır hapis cezası ve bir milyar liradan 10 milyar liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılacak. Ayrıca bu kuruluşun yayını bir aydan üç aya kadar durdurulacak.
Yerel medya polise emanet
Ulusal, bölgesel ve yerel düzeydeki yayınlar, yayın ilkeleri ve bu yasada belirtilen esaslara uygunluğu yönünden Üst Kurul tarafından izlenip, değerlendirilecek. Üst Kurulun uygun göreceği yerlerdeki yerel ve bölgesel yayınların izlenmesi ve kayda alınması İçişleri Bakanlığı'nın görevlendireceği birimlere devredebilecek. Yayın izni isteminde bulunan kuruluşların yerine getirmeleri gereken teknik ve mali yeterlilik şartları ile diğer ön koşullar, Üst Kurul tarafından yönetmeliklerle belirlenecek.
3984 Sayılı Yasa'ya göre RTÜK tarafından yaptırılan ulusal radyo ve televizyon frekans planları, bir hafta içinde Telekomünikasyon Kurumu'na devredilecek. Telekomünikasyon Kurumu, gerekirse planları değiştirebilecek ve dört ay içinde Haberleşme Yüksek Kurulu'na sunacak.
Yayın izni isteminde bulunan kuruluşların yerine getirmeleri gereken teknik ve mali yeterlilik şartları ile diğer ön şartlar Üst Kurul tarafından yönetmeliklerle belirlenecek. Yayın iznini alan kuruluşlar bu izni, şebeke ve istasyonlarını devredilebilecekler.
TRT'ye ayrıcalık
Yasayla yayın ilke ve esaslarının ihlali durumunda TRT'nin Üst Kurul'ca uyarılmasını öngören madde yürürlükten kaldırıldı. Bu madde durdurmayı gerektirecek şekilde yayın yapılması halinde, Üst Kurul'un bu doğrultuda vereceği karar üzerine TRT Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu'nun görevinin düşmesini de düzenliyordu.
Cevap hakkı ihlali, süresiz kapatma
Düzeltme ve cevap hakkını yayınlamayan veya geciktiren kuruluşun yayınlarından sorumlu en üst yöneticisi ile kuruluşun sahibi şirketin yönetim kurulu başkanına 30 milyardan 90 milyar liraya kadar ağır para cezası verilecek. Ayrıca kuruluşa, RTÜK tarafından eylemin ağırlığına göre 3 aya kadar gelir getirici yayın yapma yasağı verilebilecek. Bunun ikinci kez tekrarı halinde yayın izni iptal edilebilecek ve en yüksek para cezasına hükmolunacak. Bu cezalar ertelenemeyecek.
Gerçek ve tüzel kişilerin ayrıca genel hükümlere göre ilgili yayın kuruluşuna karşı tazminat davası açma hakkı saklı kalacak. Yayın kuruluşu ile birlikte şirketin yönetim kurulu başkanı da müştereken ve müteselsilen sorumlu olacak.
Zarar doğurucu fiilin işlenmesinden sonra yayın kuruluşunun devredilmesi, başka bir kuruluşla birleşmesi veya sahibi olan şirketin herhangi bir surette değişmesi halinde yayın kuruluşunu devralan, birleşen veya her ne suretle olursa olsun yayın kuruluşunun sahibi veya hissedarı şirket ve şirketin yönetim kurulu başkanı da bu fiil nedeniyle hükmedilen tazminattan yayın kuruluşu ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu olacak. Tazminat talebinin haklı bulunması halinde tazminat miktarı, 10 milyar liradan az olmamak üzere fiilin ağırlık derecesine göre belirlenecek. 10 milyar liralık alt sınır, her yıl Maliye Bakanlığı'nca ilan edilen yeniden değerlendirme oranında artırılacak.
Manevi tazminat davalarında hakim tensip kararı ile birlikte bilirkişi de tayin edebilecek ve davayı en geç 6 ay içinde karara bağlayacak.
Tazminata hükmedilmesi halinde, bankalarca uygulanan en yüksek işletme kredisi faizi üzerinden temerrüt faizi de uygulanacak.
Yasayla özel radyo ve televizyon sahiplerinin kamu ihalelerine girme ve menkul kıymetler borsalarında işlemde bulunma yasağı da kaldırıldı.
Buna göre, süreli yayınlarla işlenen suçlarda, suçu meydana getiren yazıyı ve haberi yazan, resmi veya karikatürü yapan kişi ve sorumlu müdürün yanı sıra yayının sahibi ile şirket yönetim kurulu başkanı ya da en üst yöneticisi de sorumlu olacak. Ancak sorumlu müdürler için verilen hapis cezası, sürelerine bakılmaksızın para cezasına çevrilecek ve bu cezalar ertelenemeyecek.
Düzeltme cezası 5 milyar
Cevap ve düzeltme hakkı ile ilgili yeni hükümler içeren düzenlemeye göre, bir kişi, şeref ve haysiyetinin rencide edilmesi veya kendisi ilgili yalan haber verilmesi, hakaret edilmesi, sövülmesi ya da gerçeğe aykırı haber yayınlanması durumunda iki ay içinde imzasını taşıyan cevap veya düzeltme yazısını, yayının sorumlu müdürüne gönderebilecek.
Sorumlu müdür, bu yazıyı aldığı tarihten itibaren üç gün içinde yayının sahibine durumu bildirecek. Yayınlanmasına karar verildiği takdirde yayının çıkacağı ilk nüshada metni hiçbir değişikliğe uğratmadan yayınlamaya zorunlu olacak. Yayınlanan cevap ve düzeltmede, yasadaki hükümlere aykırı davrananlara verilen 3-5 milyon lira tutarındaki para cezası 3-5 milyar liraya çıkartıldı.
Cevap ve düzeltmenin yayınlanmasına ilişkin hakim kararına karşın yayından kaçınılması durumunda 10-20 milyar liraya kadar para cezası, yayınlanan cevap ve düzeltmenin şartlara uygun olmaması durumunda ise 5-10 milyar lira para cezası verilecek. Hakim kararıyla yeniden yayınlanan cevap veya düzeltmede de yasalara uymayanlar 50-150 milyar lira para cezasına çarptırılacak. Kararın alındığı tarihten itibaren yayından kaçınılan her sayı için günlük süreli yayınlarda 500 milyon lira, diğer yayınlarda 3 milyar lira para cezası verilecek. Suçun aynı yıl içinde tekrar edilmesi durumunda para cezası iki kat arttırılarak uygulanacak.
Yayının kimliği
Yeni düzenlemeyle yayının yayın yeri, yılı, yayıncının ismi ve işyerini yayında göstermeyenlere para cezaları verilmesi de öngörüldü. Buna göre, bu zorunluluğa uymayanlar 10 milyar liradan 50 milyar liraya kadar para cezası ile cezalandırılacak. Bunları gerçeğe aykırı şekilde gösterenler ile sorumluların belirlenmesini veya mahkeme kararlarının uygulanmasını güçleştirecek şekilde değiştirenler, 30 milyar liradan 90 milyar liraya kadar para cezasına mahkum edilecek. Bu para cezaları ertelenemeyecek. Basın yoluyla işlenen suçlara ilişkin tebligat, ilgilinin yeni adresini bildirmeden eksik veya yanlış bildirerek ayrılması durumunda süreli yayının idare yeri, son sahibi veya sorumlu müdürüne yapılacak.
Şahısların ve kurumların ödeyecekleri tazminatlar vergi hesabında gider olarak gösterilemeyecek.
Para cezaları arttırıldı
Yeni düzenlemeyle Basın Yasası'nda yer alan para cezaları günün koşullarına göre yeniden arttırıldı.
Buna göre, bazı suçlarda 10-30 bin lira olan ceza 10-30 milyar liraya, bazı suçlarda da bin-10 bin liradan, 20-100 milyar liraya yükseltildi. Yasa değişikliğiyle basın yoluyla işlenen suçlarda uygulanacak en düşük para cezası 10 milyar lira, en yüksek para cezası da 100 milyar lira olarak belirlendi. ''Caydırıcılığı sağlamak'' amacıyla yapılan bu düzenlemeyle mevcut yasadaki para cezaları en az bin kat oranında arttırılıyor.
Yasayla öngörülen para cezaları ve tazminatlar, bölgesel yayın yapan kuruluşlarda yarısına kadar, yerel yayın yapan kuruluşlarda üçte birine kadar indirilebilecek.
(NA)