İstanbul’da Rojhilat’tan Tınılar

3. Kürt Kültür ve Sanat Festivali, İran’ın Sîne (Senendec) ilinde müziklerini icra eden sanatçıları ağırladı.

Rojhilat Projesi için Sîne, Tahran ve Tatvanlı sanatçılar bir araya gelerek Sine’de hakim olan Erdalani, Lori ve Kurmanci şarkılarını seslendirdikleri konser büyük ilgi gördü.

Kenter Tiyatrosu’ndaki konserde ayrıca MKM Sanatçısı Ayfer Düzdaş ve Mizgin Tahir de sahne aldı.

Üç kadın, iki erkek sanatçıdan oluşan Rojhilat Projekt’in kompozitörlüğünü Faraz Maroufi yaparken; Laya Tabibi kamançe, Sharmin Zarneshan santur, vokalde Serhat Kural ile erbane ve def çalarak Shadi Gholami yer alıyor. Sanatçılarla müzikal yolculuklarını, İran’da kadın olarak müzik yapmanın zorluklarını ve projeye ilişkin konuştuk.

22 yıldır İran geleneksel enstrümanı olan santuru çalan Sharmin Zarneshan grubun en kıdemlisi ve Serhat Kural ile birlikte projenin fikir öncülerinden biri. Kadınlardan oluşan gruplara eşlik ederken 18 yıldan beri kendi kurduğu bir kadın grubuyla yoluna devam ediyor.

Peyman Selimferd, Roza Rezayi ve Dr. Necmi Sinoberi Taxayi’den ders alan sanatçı santur eğitimi veriyor. Sinê’de yaşayan Zarneshan, geçmişte daha çok zorluk çektiklerini şu anda az da olsa bir esnekliğin bulunduğunu ifade ediyor.

Kadın tek başına sahne alamıyor

Çoğu zaman prova yapmalarına izin verilmediğini anımsatan Zarneshan, kadınların sanatsal festivallerde klasik müzik icra eden erkeklerle birlikte çıkabildiğini ancak İran geleneksel müziğini icra ederken kadının tek başına sahne almasına izin verilmediğini ifade ederek “Kadın tek başına solist olarak sahne alamıyor. Yanında mutlaka birileri olmalı. İsfahan gibi yerlerde baskı daha fazla. Eğer erkekle birlikte çıkacaksa sahnede birden fazla kadın olmalı. Böylece erkek sesiyle dengeleniyor. Kadın sesi biraz daha enstrüman gibi kalıyor” diyor. Erkek öncülüğünde yapılan projeler desteklenirken kadınların projelerinin engellendiğini söylüyor. 

Tahranlı sanatçı Laya Tabibi ise kamançe çalıyor. Farklı kadın gruplarıyla çalışıyor. 10 yıldan beri müziğin içerisinde. Ali Ekber Şekerci’den kamançe eğitimi alan Tabibi’nin İran geleneksel müziği, Kürt müziği ve modern müzik çalışmaları var. Kemançe eğitimini Erdeşir Kamkar’dan alan sanatçının Tahran’da Alan Grup adında bir kadın grubu var. İran geleneksel müziği yapan bu grupla katıldığı bir yarışmada birincilik ödülünü aldığını söylüyor.

Uluslararası festivallere katıldı

Grubun en genç üyesi 26 yaşındaki Shadi Gholami ise 6 yıldan beri profesyonel olarak müzik çalışmalarının içerisinde. Urya Arifi’den erbane dersleri alan Gholami, erbane çalıp, solistlik yapıyor. “Güneş varken yağan yağmurun sesi” anlamına gelen Rejna adlı bir ritim grubu ile Uluslararası Gençlik Müzik Festivali’nde katılmış. Dört kez İran genelinde yarışmalarda birincilik ve ikincilik ödülü aldığını söylüyor. Sanatçı, Sine’de tiyatro, geleneksel danslar ve müzik yapılan Sanadij Kültür Merkezi’nde çalışmalarını sürdürüyor. Şair Kakozend’in kaleme aldığı, aranjörlüğünü Şehram Ali Muhammedi’nin yaptığı “Şengal Çocukları İçin” adlı şarkının video klibi Avrupa’daki birçok TV kanalında ve sosyal medyada büyük ilgi görmüş.

Grubun kompozitörü ve kamançe çalan Feraz Maroufi ise kadınlarla çalışmanın tek zorluğunun müzikal anlamda yaşadıkları tartışmalar olduğunu söylüyor. “Elbette bu tartışmalar daha mükemmele ulaşmak için” diyen Maroufi, sanatını iyi icra eden kadınlarla çalışmaktan mutlu. Rojhilat’taki en iyi kemançeci olarak bilinen 32 yaşındaki Maurofi 16 yıldır bu işi yapıyor. Van’da Nuda Kültür Merkezi’nde dört ay kemançe kursu veren Maroufi; kompozitörlüğün yanı sıra, dizi ve tiyatro müzikleri yapıyor.

Alan Müzik grubuyla katıldığı Fecr Festivali’nde Laya Tabibi ile birlikte özel müzisyen statüsü kazanmış. Kürt festivallerinde kemançe çalarak dört kez ödül alan sanatçı kendi kurduğu Pejaal adlı grupta: erbane, darbuka, bendir ve bas tar çalarak, solistlik yapıyor. Festival kapsamında İstanbul’da olmaktan çok mutlu. Hem Rojhilat müziğinin hem de aynı zamanda Sine bölgesinde konuşulan Erdalani müziğini tanıtmak açısından çok önemli buluyor.

Sine’de Erdalani müziğinin özel bir ritmi olduğunu ifade eden Maroufi, İran’daki 7-8’lik ve 10-8’lik ritimlerin temelini Sine’nin oluşturduğunu söyleyerek aslında İran müziğinin altyapısının oluşumunda Sine’nin etkisi olduğu ifade ediyor.

Enteresan bir buluşma oldu

Mezopotamya Kültür Merkezi bünyesinde modern dans ve müzik çalışmalarını sürdüren Serhat Kural bir tiyatro projesinin koreografisi için gittiği Duhok’ta Sharmin ve Shadi ile tanışıyor. Ardından iletişimi koparmayan sanatçılar Lori müziğine ilgisi olan Serhat’la birlikte Sharmin’ın önerisiyle bu projeyi yapmaya karar verirler.

“Beni oraya konser vermem için davet ettiler, gidemedim. Şarkılar çok zor. Triller ve gırtlak pozisyonları çok zor. Ciddi bir hazırlık gerekiyordu. 7-8 ay önce başladık. Benim de o bölgeye ait çok çalıştığım şarkılar vardı. Ben onlara kendi repertuarımı gönderdim. İlk provamızı İstanbul’da aldık. Ben ve Shadi solist ve koro olarak da söylüyoruz” diyor.  

Bir Kurmanci, dört Lori ve dört Erdalani müziğinden oluşan dokuz parça seslendireceklerini söyleyen Kural, “Enteresan bir buluşma olduğu için devam ettirme koşullarını zorlayacağız” diyor. Sanatçılar fiziki ve ekonomik koşullar elverirse projeyi albüm yapma arzusundalar.

Kenter Tiyatrosu’nda dinleyiciyle buluşan Rojhilat Projesinin yanı sıra Ayfer Düzdaş ve Mizgin Tahir de sahne alarak şarkılarını seslendirdi. (BD/EKN)