Dünya Basını Referandum Sonuçlarını Nasıl Gördü?

Türkiye'de dün gerçekleşen anaysa değişikliği referandumu dış basında geniş yer buldu.

Almanya: Seçmen küçük bir oy farkıyla kendi sistemini tahrip etme hakkını kullandı

Almanya'da bugün Paskalya tatiline denk geldiği için gazeteler yayımlanamadı. Ancak gazetelerin internet portallarındaki yorumların hemen hepsi Türkiye'deki referandum sonuçlarıyla ilgili.

Die Welt gazetesinin Daniel-Dylan Böhmer imzalı yorumu“Erdoğan’ın Bu Zaferi Yenilgidir” başlığını taşıyor. Erdoğan’ın bir yıldır tehditlerle, ihraçlarla, tutuklamalarla ve basın kuruluşlarını kapatarak bir yıldır halkı “evet”e zorladığı söylenilen yazıda şu ifadelere yer veriliyor:

“Tüm kanallarda Cumhurbaşkanı, diğer yanda gözü korkutulan kaşı taraf. Buna rağmen seçmenin yarısı ona onay vermedi. Erdoğan halkın ona tam hareket serbestîsi tanıdığı, herkes tarafından takdir edilen bir iktidar sahibi değil. İlk bakışta Erdoğan’a, tamamen onun kişiliğine verilmiş bir Evet var. Ancak ikinci kez bakıldığındaysa bu zaferin bir yenilgi olduğu görülüyor.”

Spiegel Online'da “Bölünmüş Ulus” başlıklı, Hasnain Kazim imzalı yorumda şu ifadelere yer verildi:

"Türk seçmen güçlü bir Cumhurbaşkanı, yani eski güçlü Osmanlı rüyası yönünde kararını verdi. Ancak sonucu çok küçük bir fark belirledi. Seçmenin yarısı ‘Hayır’ dedi. Anlaşılan o ki Türkiye büyük bir olasılıkla resmen Atatürk’ün gösterdiği yoldan farklı bir yol izleme kararı aldı. Bu yöndeki kararı Türkiye’nin hakkıdır. Ama Erdoğan'ın planlarına ‘Evet’ demek, AB’ye ‘Hayır’ demek ve Batı yanlısı rotadan ayrılmak anlamına gelmektedir. Uzun vadede Türkiye’nin hangi geleceğe doğru yol alacağı belirgin değil. Referandumun kıl payı sonuçlanmış olması, toplumun derinden bölünmüş olduğunu gözler önüne seriyor. Türkiye toplumuna sadece yeni bir yolda bol şans dilemek kalıyor.”

Frankfurter Allgemeine Zeitung'daki Michael Martens imzalı “Vahşi Erdoğanistan’da” başlıklı yorumda şu ifadelere yer verildi:

"Pazar günkü halk oylamasında Türk seçmen çok küçük bir oy farkıyla kendi siyasi sistemini tahrip etme hakkını kullandı. Şimdi Erdoğan ve onun iktidar makinesi konumundaki AKP için olağanüstü hal koşullarında, yüzlerce muhalifin ve gazetecinin tutuklandığı, adil olmayan bir seçim mücadelesinde, tüm güçleri ve devletin de tüm olanaklarını seferber ederek bir başarı almış görünüyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Başbakan Yıldırım ve rejim yanlısı medya, ‘Hayır' oyu verecekleri teröristler ile ilişkilendirdiler ya da doğrudan terörist ilan ettiler. Peki, ama neredeyse yüzde 49'u ‘teröristlerden' oluşan bir toplum istikrarlı olur mu? Yeni anayasa Erdoğan'ın vaat ettiği gibi istikrarı sağlayabilecek mi, bu belli değil.”

Bild gazetesi, 'Sonucu belli olmayan oyun' başlığını atarken, 'Türkiye'de yüzde 54 evet' dedi' ifadelerinde bulundu. Gazetenin internet sitesi referandum sonuçlarını canlı olarak aktardı.

Rusya: Evet ve hayır farkı düşük

Referandum Rusya basınına şöyle yansıdı:

* Rossiyskaya Gazeta: “Erdoğan sistemi değiştiriyor”

“Türkiye'de tarihi referandum sona erdi. Uzmanlar, bu referandumun Türk politikasında ve yönetim sisteminde köklü değişikliklere neden olacağını belirtiyorlar.”

* RBK: “Türkiye Anayasayı değiştiriyor; Erdoğan'ın referandumunun sonuçları”

“Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, oylardaki az bir üstünlükle kendi yetkilerini genişletme hakkını elde etti.”

* Life.ru: “Türkler anayasada değişiklik yapılmasından yana oy kullandılar”

“Türkiye'de düzenlenen referandumda anayasada değişiklikler yapılmasını isteyenler galip geldi. ‘Evet’ ve ‘Hayır’ arasındaki fark çok düşük.”

* Interfaks: “Erdoğan referandumun ardından kendisini destekleyenleri tebrik etti”

“Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, referandumda kendisini destekleyenlere teşekkür etti. Ayrıca Erdoğan, anayasadaki değişiklikleri destekleyen parti temsilcilerini de tebrik etti.”

ABD: Kıl payı zafer

New York Times, Patrick Kingsley imzalı haberinde “Erdoğan, referandumda kıl payı zaferin ardından çok geniş yetkiler elde etti” başlıklı haberde, seçim sonuçları ve oylanan paketle ilgili detaylı bilgilere yer verdi. Uluslararası gözlemcilerin engellendiğine de yer verilen haberde, evet cephesi ile hayır cephesinin görüşlerinin yanısıra birçok uzman görüşü yer aldı.

Wall Street Journal, "Türkiye'de Erdoğan, yetki genişletme oylamasında zafer ilan etti" başlığı ile verdiği haberde, Erdoğan’ın referandumu kıl payı kazandığını belirtti. "Cumhuriyetin kurulduğu 1923 yılından bu yana en radikal değişikliklerden birinin getirileceği" değerlendirmesi yaptı. Alt haberlerden birinde uluslararası gözlemcilerin raporlarını Erdoğan’ın zafer ilanından sonra açıklayacağı belirtildi. Ayrıca referandum sonuçlarının AB ile gerginliği arttırdığına dair bir alt haber de gazetede yer aldı.

Washington Post’ta Kareem Fahim imzalı makalede, “Türk Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ülkenin rakipsiz lideri olarak, kendisine yeni muazzam yetkiler sağlayan, yargı üzerindeki etkisi ile parlamento üzerindeki otoritesini güçlendiren ve görev süresini uzatan referandumda zaferini ilan etti” dedi.

15 Temmuz darbe girişimi sonrası “derinleşen kutuplaşmanın” referandum sonuçlarında kendini ortaya koyduğunu belirten Fahim, referandum sürecinde Erdoğan’ın muhalifleri “terörist” olarak adlandırmasını, Hollanda ve Almanya ile yaşanan krizleri, Avrupa’ya yönelik “Nazi” ithamlarını hatırlattı.

“Hayır” kampanyasının “en karizmatik sesi” olarak nitelendirdiği Dalkların Demokratik Partisi Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın hapiste olduğunu hatırlatan Fehim, propaganda koşullarının adil olmadığına dikkat çekti. 

Katar: Yeni bir demokratik dönem

Katar'da yayımlanan hükümet yanlısı Al-Raya gazetesi, referandumun, "yeni bir demokratik dönem başlatacağını ve sonucun Türkiye'nin çıkarlarına hizmet edeceğini" yazdı.

Mısır: Erdoğan’ı diktatör olarak atayan referandum

Mısır'da yayımlanan Al-Dustur gazetesinin ön sayfa haberinde ise şu cümleler yer aldı; "Erdoğan'ı diktatör olarak atayan referandumda ölü ve yaralılar var."

Londra merkezli Al-Hayat gazetesinde de, "güçlendirilmiş başkanlık sistemi şu anki parlamenter sistemin yerini alacak, Erdoğan 2029'a kadar başta kalabilir" ifadeleri ile sonuçlar okurlara aktarıldı.

İran: İkiye bölünmüş Cumhuriyet

İran basını, Türkiye’deki referandum sonuçlarına ilişkin yayımladığı haberlerde ağırlıklı olarak "evet"in "çok küçük farkla" kazandığına dikkat çekti ve ülke genelinde "ikiye bölünme" yaşandığını söyledi.

Muhafazakarlara yakın Vatan-i Emruz gazetesi, birinci sayfasından verdiği haberinde, seçim sonuçları "İkiye bölünmüş Cumhuriyet" olarak verildi.

Kanun gazetesi de Türkiye'deki referandum sonuçlarına ilişkin olarak, "Çekişmeli geçen referandumda Türk halkı Erdoğan’ın planına evet dedi" diye yazdı.

Şehrvend gazetesi, Türkiye’deki referanduma ilişkin "Atatürk’ün tarihsel sonu" başlığına yer verirken, Horasan gazetesi, evet’in "Kıl payı kazandı"ğı vurguladı.

Ülkedeki diğer gazeteler referandum sonucuna ilişkin şu başlıklara yer verdi:

• Cumhuri İslami gazetesi: Erdoğan’ın düşük zaferi
• Cevan gazetesi: Erdoğan’ın 2029’a kadar tek başına yürümesine izin verildi
• Farheekhtegan: Türkiye’den Erdoğan’a evet oyu
• İtimad gazetesi: Türk halkından Erdoğan’a düşük evet
• İran gazetesi: Türk halkı anayasa değişikliğine evet dedi
• Mardomsalari gazetesi: Osmanlı bıçağıyla demokrasinin çöküşü.

İngiltere: Demokrasiden otokrasiye geçiş

The Guardian, "Erdoğan Türkiye’de yeni gücünü ilan ederken tekrar sayım çağrısı yapıldı" başlığı attı. "Evet" yazılı dövizler taşıyan vatandaşların meydanlarda çekilmiş fotoğraflarıyla verdiği haberde anayasa değişikliğinin, Türkiye'nin "demokrasiden otokrasiye geçmesi" kararının "Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana meydana gelen en köklü değişiklik" olduğuna ve çok az bir farkla kabul edildiğine dikkat çekti. YSK’nın mühürsüz oyların geçerli sayılması yönündeki kararının muhalefet tarafından tepkilere neden olduğunu vurgulayan gazete, CHP ve HDP’nin oyların yaklaşık üçte ikisinin yeniden sayılmasını istediğini yazdı.

Times, "Erdoğan'ın zaferinin geride bölünmüş bir Türkiye bıraktığını" yazdı. İstanbul muhabiri Hannah Lucinda Smith'in haberinde, Erdoğan'ın "bıçak sırtı" bir referandum süreci sonrası zafer ilan ettiği ancak oylamaların yeniden sayılması yönündeki çağrılar düşünüldüğünde, sonuçların toplumda ayrışmayı derinleştirebileceği belirtildi.

Independent, "Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, gücünü artırmak için oy kullandı" başlığını manşete taşıdı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın oyunu kullanırken çekilmiş fotoğrafını kullandı.

SKY News kanalı gece boyunca seçim sonuçlarını son dakika olarak geçerken, sabah haberlerinde de sonuçları ilk haber olarak duyurdu. Sonucun Erdoğan’ın 2029 yılına kadar iktidarda kalması anlamına geldiğini vurguladı. YSK’nın mühürsüz oyları geçerli sayması ve HDP ile CHP’nin yapacağı itirazlar da haberde yer aldı.

The Financial Times gazetesi de, "Yeni Güç için Erdoğan zafer ilan etti" başlığı ile duyurduğu haberde seçimde "Evet" oylarının çok az farkla öne geçtiğini vurguladı. Erdoğan'ın desteklediği "Evet" kampanyasının referandumu kazanmasına karşın tahmin edilen daha düşük bir oy aldığına dikkat çekilirken, Türkiye'de referanduma götürülen yeni anayasa maddelerinin cumhurbaşkanına büyük bir politik dokunulmazlık sağladığı belirtildi.

İsveç: Toplumda ayrışma artabilir

Referandum sonuçlarını birinci sayfalarında manşetten duyuran İsveç gazeteleri “evet” cephesinin çok az farkla kazandığını söylerken, "toplumda ayrışmanın artabileceği" ortak değerlendirmesinde bulundular.

İsveç’in en büyük gazetelerinden Dagens Nyheter ‘‘Başkan Erdoğan galip ilan edildi’’ başlığını kullandığı haberinde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Huber Köşkü önünde toplanan halka yaptığı konuşmada söylediği ‘’Tek vatan, tek devlet. Bundan daha güzel bir şey olabilir mi?" sözlerini öne çıkardı. ‘‘AB üyelik görüşmelerinin kapısı kapanmasa da, AB üyeliği kapısı kapandı’’ ifadesi kullanıldı.

İsveç televizyon kanalı SVT, ‘‘Erdoğan’a güçlü iktidar için evet’’ başlığı kullanılarak politik yorumcuların ‘‘ayrışma artacak’’ değerlendirmelerine yer verdi.

Ukrayna: Referandum sonuçları protesto ediliyor

Referandum Ukrayna basınında geniş yer buldu. Ukrayna’dan bazı kanal ve ajanslar, muhabirlerini İstanbul’a göndererek referandumu izledi.

TSN ajansı, "Türkiye’de referandumun sonuçları protesto ediliyor" başlığıyla verdiği haberde, İstanbul’da tencere ve tavalarla yapılan gösterilerin görüntü ve fotoğraflarını paylaştı. Referandumun, "Erdoğan’ın zaferi" anlamına geldiği, ancak beklenildiği kadar farklı bir sonuç olmadığı yorumunu yapan ajans, "Böylece Recep Tayyip Erdoğan 2029 yılına kadar cumhurbaşkanı olma imkanına sahip olacak" ifadesini kullandı.

Unian ajansı, "Erdoğan, sonuçların kesinleşmesini beklemeden zaferini ilan etti" başlıklı haberde, "Referanduma katılanların yarısından azı başkanlık sistemine karşı oy verdi" diye yazdı.

Komsomolskaya Pravda gazetesinin Ukrayna baskısı, "Erdoğan zaferini ilan etti ve idam cezasından bahsetti" başlıklı haberde "Erdoğan’ın İstanbul’daki konuşmasının ardından referandumun sonuçları protesto edilmeye başlandı. İstanbul’un bazı semtlerinde halk tencere ve tavalarla protestoda bulundu" diye yazdı.

(ÇT)

* Bu haberde DHA, BBC Türkçe, Deutsche Welle ve ismi geçen gazetelerin kendi web sitelerinden faydalandık.