Şizofreni Tarihine Yolculuk

"Şizofreni adı ilk ne zaman verildi", "tımarhane terimi nereden geliyor" ve daha birçok sorunun yanıtı “Görmezden Gelmeyelim – Tarih Öncesinden Günümüze Şizofreni Serüveni” sergisinde.

Nilay Vardar

Şizofreni adı ilk ne zaman verildi, tımarhane terimi nereden geliyor, ruhsal hastalıklara nasıl tanı konuldu, ortaçağda “deli” kadınlar neden yakıldı?

Ve daha birçok sorunun yanıtı “Görmezden Gelmeyelim – Tarih Öncesinden Günümüze Şizofreni Serüveni” sergisinde.

Şizofrenler, dünyada olduğu gibi Türkiye’de de toplumdaki önyargı ve damgalamayla boğuşuyor. Özellikle medyanın da sürekli “şizofrenler şunu/bunu doğradı” haberleri bu önyargıları daha da pekiştiriyor.

Dünyada 51 milyon, Türkiye’de ise yaklaşık 600 bin şizofreni hastası bulunmasına rağmen onlara hayatın içinde çok sık rastlamamamız bu önyargıyı kanıtlıyor.

Günümüzde artık şizofreni hastalarının sadece septomları kontrol altına alınması değil, onların bağımsız birey olarak hayata katılması için mücadele ediliyor.

İşte bu sergi şizofreni konusunda farkındalığı ve bilinçlenmeyi arttırmayı amaçlıyor.

Sergi sadece şizofreniye odaklanmıyor, ilk çağlardan günümüze ruhsal hastalıkların tanısı ve tedavisinde kullanılan yöntemleri, batı ve doğu toplumlarının farklı dönemlerde konuya yaklaşımını ilginç görsel ve canlandırmalarla anlatıyor.

Empati kurmak için tasarlanan kabinde şizofreni hastalarının duydukları sesler canlandırılıyor.

Serginin ilgi gören döner yatağında ise yaklaşık iki yüzyıl önceki tedavi denemelerinden olan “baş döndürme” deneyimi sergileniyor. Bu deneyimleri tatmadan önce girişteki uyarıları okumayı unutmayın.

Trepanasyon nedir?

İlk çağlarda akıl hastalarını kötü ruhların işgal ettiğine inanıldığı için kafatası delinirmiş (trepenasyon). Yeniçağın başlangıcına kadar devam eden bu uygulama ilk ameliyat örneği olarak kabul ediliyor. Hastaların birçoğu hayatını kaybediyordu.

Gevher Nesibe Şifahanesi

Selçuklular döneminde 1204’te Kayseri’de açılan Gevher Nesibe hatun Şifahanesi’nde İbni Sina, Biruni ve Razi gibi alimlerin birimleri ruhsal hastalıkların tedavisinde kullanıldı. Akıl hastalarının kaldığı 18 odalık bölümde kanallarla odacıkların içindeki su ve müzik sesi eşliğinde telkinler yapılarak hastalar tedavi edilirdi. 1890’a kadar hizmet verdi.

Şizofrenide deneme yanılma

1911'de İsviçreli Eugen Bleuler ilk kez şizofrenş kavramını kullandı. Bu tanımdan sonra tedavi yöntemlerine odaklanıldı. Ancak şizofreninin fizyotapolijisi bilinmediğinden tüm tedavi yöntemleri deneme yanılma yöntemine dayandı. Uyku tedavisi, yüksek ateş tedavisi, insülin koma tedavisi, oksijen yoksunluğu ve karbondiyoksit inhalasyonu vb.

Tımarhane nereden geliyor?

16. yüzyılda inşa edilen ve Osmanlı döneminin en büyük hastanesi olan Süleymaniye, 1870’li yıllarda ihmal edilmişti. Hastalar atlarla aynı ortamda tutulmuş, hatta meraklı halka bir sirk hayvanı gibi izlettirilmiştir.

İşte tımarhane terimi, ruhsal hastalıkları olan kişilerin atların bakımının yapıldığı yani tımar edildiği yerlerde barındırılmalarından gelmektedir.

İtalyan hekim Luigi Mogeri Pere, Süleymaniye Hastanesi’nde dönemin Avrupa akıl hastanelerinde olduğu gibi akıl hastalarını zincire vurma uygulamasına son vermiştir.

Ücretsiz sergi, Abdi İbrahim Otsuka’nın katkılarıyla hazırlanan sergi 25 Ekim’e kadar Harbiye Askeri Müzesi’nde görülebilir. 5-15 Kasım tarihleri arasında da Ankara Vermodern’de gezilebilir.

Baştan sona mini bir kitap niteliğindeki sergiden çıkmadan kitapçığını almayı unutmayın. (NV)

TIKLAYIN - ŞİZOFRENİYLE İLGİLİ BİLİNEN 9 YANLIŞ

TIKLAYIN - ŞİZOFRENİM BEN TOPLUMDAN TOPLUM BENDEN KORKUYOR

Nilay Vardar

[email protected]

tüm yazıları

Galatasaray Üniversitesi Gazetecilik mezunu. İstanbul Üniversitesi'nde Engellilik Araştırmaları Yüksek Lisansı yaptı. 2011-2017 yılları arasında bianet'te muhabir/editör olarak çalıştı. Greenpeace Akdeniz’de İletişim Sorumlusu olarak 4 yıl...