"Yaşlılar İçin Fiziksel ve Zihinsel İzolasyon Tehlikesi"

Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi ve Mersin Alzheimer Derneği Başkanı Prof.Dr. Aynur Özge’yle pandemi ve karantina günlerinde yaşlıların sağlık durumunu konuştuk. 

Karantina koşulları nedeniyle telefonla ve mesajlaşarak yaptığımız görüşmede Prof. Dr. Özge, sözlerine “COVID-19’un elektron mikroskopik görüntüleri çok göz alıcı. Neredeyse kolye diye boynunuza takacak kadar güzel. Ama o virüs insanları -en sevdiklerine bile veda edemeden-  bir nefese muhtaç ederek canını alıyor” diyerek başladı.

Ardından koronavirüsün ortaya çıkışını, pandemi halini almasını, bu süreçte hasta – hekim ilişkilerinin nasıl değiştiğini, evde kalan yaşlılar, demans ve migren hastalarının durumunu anlattı. Prof. Dr. Özge'nin konuşmalarından önemli satırbaşlarını aktarıyorum: 

“Pandemi”nin hayatımıza girişi

 “Pandemi, halk sağlığında çok geniş bir alana yayılan ve etkili olan salgın hastalıklara, yani “epidemi”lere verilen genel ad. Alanı dışındaki birçok insan bugüne dek farkında değildi bu durumun.

“Birçok kişi 11 Mart 2020’ de, Dünya Sağlık Örgütü tarafından “pandemi” ilan edilen “SARS-COV-2” veya COVID-19” diye adlandırılan yeni tip koronavirus nedeniyle öğrendi bu sözcüğü.

“Olan bitene bakılırsa ülkeler, onların devasa binaları ve havalı koridorları, hepimizi büyüleyen sağlık sistemlerinin de çok itibar göstermediği bir durummuş meğer.

Virüsün yayılması

“Öncesinde Çin gibi kalabalık, bir parça kapalı ve karanlık bir ülkeye özgü, bizler gibi medeni toplumları etkilemez gibi görme aymazlığına girdi pek çok insan, hatta devlet.

“Derken globalleşen iletişim ve etkileşimin tavan yaptığı yeryüzünde siz isterseniz kahvaltınızı Asya’da, öğlen yemeğinizi Avrupa’da, akşam yemeğinizi Kuzey Afrika’da yiyip uyumak için Amerika kıtasına gidebiliyorken; gözünüzle göremediğiniz ve yapıştığı yüzeyde günlerce yaşayabilen bir virüs neden kullanmasın bu özgürlüğünü? Nitekim kullandı da…

Alışkanlıklarımız değişti

“Pandemi gerçeği bize bir insanın bir diğerini aslında ne kadar yakından ilgilendirdiğini öğretti. Özgürlük alanlarımız arasındaki belirsiz çizgi, yeni dünya gerçekleri ile bir kez daha çizildi. Ve bu hayatımızı sadece sağlık açısından değil, sosyal ve ekonomik açıdan da etkiledi.

Alışkanlıklarımız da etkilendi. Eskiden birini gördüğünüzde sarılmak, öpmek, hiç olmazsa tokalaşmak normal, aksi ‘kabalık’tı; şimdilerde ise bunları yapmak hastalık yayıcı ve zararlı hareketler oldu. Epidemiyologlar sosyal izolasyona dikkat çekiyor, ‘kimse bir diğerine 1 metreden fazla yaklaşmasın’ diyor.

Hasta hekim ilişkisi

“Pandemi, hekim-hasta ilişkisini değiştirdi, evet.  Ağrınız var, hastasınız, pek çok endişeyi zorlukla aşarak doktora gidiyorsunuz. Doktor tepeden tırnağa koruyucu giysileriyle, maskeyle karşılıyor sizi. Doktorun mimiklerini göremiyor, maske nedeniyle konuşması anlaşılamıyor.

“Muayene sırasında hasta tedirgin; bir an önce işi bitip evine dönmek istiyor. Hasta, hekimin tedirginliğinin, aciliyetinize karar verip kapsamlı değerlendirmeyi selim günlere bırakma gayretinde olduğunun farkında. Doktor eldivenli elleri ve sarıp sarmalanmış ekipmanları ile yaptığı -alışılmışın dışında- muayenenin sonunda zorunlu birkaç tetkik ile sınırlıyor taleplerini. Nihayetinde uzaktan göz teması dışında bir temas olmaksızın tamamlanıyor viziteniz. Hasta evine elinde ilaçlar, kafasında sorularla gidiyor.”

‘Fiziksel ve zihinsel izolasyon’

“Pandemi ‘sosyal izolasyon’un gereğini ve önemini öğretti herkese. Bireylerin birbiri ile temas ederek farkında olmadan üzerlerinde taşıdıklarını bir diğerine taşımalarını engellemek. Böylelikle virüsün yayılımı engellenerek sınırlanması, sınırlı alanda bağışıklık yanıtının gelişmesi, hasta olan baş edilebilir sayıdaki insanın nitelikli sağlık hizmeti alması ve nihayetinde sorunun en az zayiatla çözülmesi idi beklenen.

“Nitekim belirli bir oranın üzerinde bağışıklık yanıtı geliştiğinde hayat kademeli olarak normale dönecekti, başlangıç senaryosunda. Oysa ülkemizde bu karar öncelikli olarak 65 yaş üstü kesim için uygulandı. Virüsün öncelikli öldürücü olma riski altında olan bu kesim için doğru bir karardı. Ama bu sosyal izolasyon kararının - uzayan insan ömrü ve değişen sosyal normlarla birlikte- ‘fiziksel ve zihinsel izolasyon’ tehlikesi de taşıdığıyla ilgilenilmedi başlangıçta. Ortada o denli hayati tehlike vardı ki…

Migren hastalarının durumu

“Uygun genetik yatkınlığı olan bireylerde, uygun çevresel uyaranlar olduğunda yaşanan özgün baş ağrısı atakları olan migren, baş ağrısının en sık görülen nedeni. 50 yaş altındaki bireylerde en sık görülen beyin hastalığı olan Migren, bireyin iş-güç performanslarını bozar. Azalmış egzersiz, bozulan uyku düzeni, değişen beslenme alışkanlığı ve artan stres Migreni tetikler.” diyerek başlayıp “Pandemi nedeniyle evde kaldığımız bugünlerde bu tetikleyicilere ek olarak değişen çevresel faktörler, azalan hekim ziyaretleri gibi ek riskler söz konusu.”

Ve sonuç