2003te Sorunlar, Sonuçlar, Yaşananlar

3 Kasım’da yapılan genel seçimlerin ardından Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), 367 milletvekili ile Anayasa’yı da değiştirebilecek bir çoğunlukla iktidar oldu.

Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) Genel Başkanı Deniz Baykal, “sorumlu muhalefet yapacağız” dedi. Çalışanların “Kölelik Yasası” olarak tanımlayıp karşı çıktığı İş Kanunu’na karşı muhalefetini “hafta tatili Cuma günü değil, Pazar günü olsun”la sınırlı tutan CHP, savaşa ve Irak’ın işgaline karşı muhalefetini oyla sınırlı tuttu ve tabanını sokak eylemlerinden uzak tutma gayreti içinde oldu.

Tezkereler birbirini takip etti

Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) Irak’ı işgal planı çerçevesinde Türkiye’nin yapması gerekenlere ilişkin tezkerelerden biri 6 Şubat günü vekillerin önüne geldi.

Kapalı oturumda ele alınan ve askeri üs, tesis ve limanların savaşa hazır hale getirilmesi ve Amerikan askerlerinin üç ay süreyle Türkiye’de bulundurulmasına ilişkin Başbakanlık Tezkeresi kabul edildi.

1 Mart, Türkiye’deki savaş karşıtı hareketin tarihine büyük harflerle yazıldı. Ankara Kızılay’da 100 bine yakın insan “Irak’ta savaşa hayır” diye haykırırken, vekiller, ikinci tezkereyi görüşüyordu.

Sonunda, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) yabancı ülkelere gönderilmesine ve yabancı askerlerin 6 ay süreyle Türkiye’de bulunmasına izin veren ikinci tezkere kapalı oturumda ele alındı ve bu kez reddedildi.

Ancak, vekiller, ikinci tezkere karşısındaki tutumunu üçüncüsünde sürdüremedi. ABD uçaklarının Türk hava sahasından geçişlerine izin verilmesine ilişkin üçüncü tezkere 20 Mart günü kabul edildi.

ABD’nin savaş planlarına göre, üç tezkere yeterli değildi. Dördüncüsü, 7 Ekim günü ele alındı. Yine Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) kapalı oturumunda ele alınan Irak’a asker gönderilmesine ilişkin tezkere, kabul edildi ancak bir ay sonra yani 7 Kasım günü, hükümet, tezkereyi askıya aldığını duyurdu. Bunda ABD ile yürütülen pazarlıklardaki anlaşmazlıkların büyük payı oldu.

Ankara'nın gündemi YÖK ve türban

2003’de iç politikada tartışılan bir başka konu ise, Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) Yasa Tasarısı oldu. 18 Şubat’ta, Milli Eğitim Bakanlığı, YÖK Kanunu’nda değişiklik öngören taslağı tartışmaya açtı.

Rektörler, YÖK ve CHP, “AKP’nin bu tasarıyla yükseköğretimde kadrolaşacağı gerekçesiyle karşı çıktığını” söylerken, AKP, “üniversiteleri demokratikleştireceğini” iddia ediyordu.

Tartışmalar sırasında, YÖK’ün eski genel başkanı Kemal Gürüz, yanında bir grup rektörle, Kara Kuvvetleri Komutanlığı’nda Orgeneral Aytaç Yalman’la YÖK Yasa Tasarısı’nı görüşürken, 25 Ekim günü ise rektörler Anıtkabir’in yolunu tuttu. Yürüyüş sırasında “Ordu Göreve” yazılı pankart taşınması tepkilere neden oldu.

2003’de AKP ile ordu arasında tartışmalar, sadece YÖK Yasa Tasarısı’yla sınırla kalmadı. Türban tartışma konusu olmayı sürdürdü. Cumhuriyet resepsiyonundan 30 Ağustos resepsiyonuna kadar çeşitli resmi törenler, türban tartışmalarının gölgesinde geçti.

Yasalar uydu gibi, pratik uymadı

Hükümet, yasaları Avrupa Birliği’ne (AB) uydurma çerçevesinde, 15 Ocak günü idamı kaldırdı, 7. Uyum Paketi’ni de, 7 Ağustos günü çıkardı. Yasaya göre, Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 159. maddesindeki devletin ve devlet görevlilerinin manevi şahsiyetlerine “tahkir ve tezyif” suçlarına verilecek cezanın alt sınırı, bir yıldan 6 aya indirildi. “Sadece eleştirmek maksadıyla yapılan” düşünce açıklamaları cezalandırılmayacak.

Uyum çerçevesinde, Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), 11 Kasım’da, kamuoyunda “Kürkçe yayın hakkı” olarak bilinen yönetmeliği açıkladı. Ancak, yönetmelik, kimseyi memnun etmedi. Çünkü, yönetmelik, Kürtçe yayın hakkını ulusal yayın kuruluşlarına verdi.

RTÜK’ün yayın hakkını, yönetmeliğin çıkmasını beklediklerini söyleyen yerel radyo ve televizyon dururken, Kürtçe yayın yapmayacakları başından beri belli olan ulusal basın kuruluşlarına vermesi eleştirildi. Kürtçe kurslar, kapı, pencere boylarına takılırken, İçişleri Bakanlığı, 24 Eylül’de “isim genelgesi” yayınladı.

Sendikalar "sosyal diyalog"a saplandı

Çalışma yaşamı alanında, 2003’e damgasını vuran en önemli olgu, çalışanların “Kölelik Yasası” olarak adlandırdığı İş Kanunu oldu. Kanunun anlamı, işçiler açısından, örgütsüzlük ve çalışma koşullarının ağırlaştırılması olmasına karşın, işçi sendikaları konfederasyonları, “sosyal diyalog”, “katılımcılık” adına bu yasaya tepki göstermedi. Sakıp Sabancı, “Bu yasa tarafların ortak iradesi ile hazırlanmış bir yasadır ama bir ilk adımdır” dedi.

İşçiler, 2003’de de yasal olarak var olan grev hakkını kullanamadı. Çimento, Cam, Toprak ve Seramik Sanayii İşçileri Sendikası’nda (Kristal-İş) örgütlü cam işçilerinin, 9 Aralık günü başlatacakları grev, yasaklandı.

Hükümette, özelleştirme uygulamasına hız verirken, işyerlerine sahip çıkan işçiler arasında, Türkiye Petrol Kimya Lastik İşçileri Sendikası (Petrol İş) üyeleri ön plana çıktı. Aliağa PETKİM başta olmak üzere TÜPRAŞ’ta işçiler, özelleştirmecileri işletmelere sokmadı.

İzmir’de Çiğli Organize Sanayi Bölgesi’nde kurulu olan birçok işletmeden İstanbul Colins ve Carier’e kadar onlarca işletmede, uzun süren sendikalaşma mücadelesi yaşandı.

Hükümet, kamuoyuna bir reform olarak sunduğu Kamu Yönetimi Temel Kanunu’nu Meclis’e sevk etti. Söz konusu tasarısının yasalaşması durumunda, sözleşmeli personel uygulaması artacak, çalışanlara performansa göre ücret ödenecek ve tüm kamu hizmetleri piyasalaştırılacak. Bu düzenlemeye tek tepki Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu’ndan (KESK) geldi.

Çalışanlar arasında en çok gündeme gelen kesim, hekimler oldu. Hekimler 5 Kasım ve 24 Aralık’ta sağlıkta özelleştirmeye karşı ve insanca yaşanacak ücret için, SES üyelerinin de desteğiyle iş bırakma eylemi yaptı.

F tipi hala sorun

Tutuklu yakınlarının, tutukluların ve duyarlı kamuoyunun, F tipi cezaevinde çözüm bulunması talebi 2003’de de sürdü. Cezaevleri konusunda resmi politikayı, AKP hükümeti de sürdürdü.

Hatta, cezaevleri tiplerine yenisi eklendi, ilk D tipi cezaevi Diyarbakır’da açıldı, diğer cezaevlerinden de F tipine nakiller başladı. Bunlara bir de hazırlık aşamasında olan Yeni İnfaz Yasası’nı ekleyelim. Yasa, tutuklulara tek tip elbise giyme zorunluluğu getirirken, ölüm oruçlarına da müdahale edilmesinin yasal mevzuatını oluşturuyor...

Deprem, grizu kazaları, trafik ve uçak kazaları, 2003 yılı içinde de eksik olmadı. Bingöl’de 1 Mayıs günü meydana gelen 6.4 şiddetindeki depremde, 176 kişi yaşamını yitirirken, 521 kişi yaralandı. Ekim ayında Burgazada’da çıkan yangında 600 hektarlık alan zarar görürken, 22 Kasım günü Karaman’ın Ermenek ilçesinde meydana gelen grizuda, 10 işçi hayatını kaybetti. (BB)