500 Yıllık Sinagog Hırdavat Deposu
Museviler, Balat'ı terkedip gittikçe, onlardan kalan tüm tarihi ve kültürel izler de zamanla yok olup gidiyor. Yok olan tarihi yapıların başında da, Musevilerin ibadet yeri sinagoglar geliyor.
10 sinagogtan geriye kalan
Balat'ta eskiden var olduğu bilinen 10 sinagogtan günümüze sadece dördü kalabilmiş durumda. Bu dört sinagogun ikisinde sürekli, ikisinde ise özel günlerde ibadet yapılıyor.
Geri kalan altı sinagogun dört tanesinden hiçbir iz kalmış değil, iki sinagog ise kaderine terkedilmiş durumda. Bunlar Kasturya ve Selaniko sinagogları.
Selaniko Sinagogu hırdavat deposu
Balat'ta, Mürselpaşa Caddesi üstünde yer alan Selaniko Sinagogu'nun yapılış tarihi tam olarak tespit edilememekle birlikte, İstanbul'un fethinden hemen sonra yapıldığı biliniyor. Başka bir anlatımla, en az 500 yıllık bir sinagog bu.
Yunanistan'ın Selanik kentinden gelen Yahudiler tarafından kurulan Selanigo Sinagogu, tarih boyunca birkaç defa yangın ve depremlerden zarar gördüyse de her seferinde onarılmış. Ancak, 1975 yılında fırtınalı ve karlı bir günde sinagogun çatısı çökünce , kaderi de adeta o gün belli olmuş. Bu tarihten sonra, sinagogun tekrar onarılması bir türlü mümkün olmamış.
Cemaati kalmayınca
Balat'taki musevi ailelerin sayısının da azalmasıyla cemaati de kalmayan Sinagog, o tarihten günümüze kadar terkedilmiş bir halde onarılmayı bekliyordu.
Birkaç yıl önce, bu sinagogun dış duvarlarına bitişik olarak küçük dükkanlar kurulmaya başladı. Dışarıdan neredeyse görülmez bir hale gelen Sinagog, bir ay kadar önce de hırdavat deposuna dönüştürüldü. Kapısı kırıldı ve adının yazılı olduğu mermer levha indirildi. Böylece 500 yıldan fazla Balat'ta yer alan bir tarihi yapı da büyük oranda yok edilmiş oldu. Bugün tarihi yapının sadece dış duvarları duruyor.
Hem üzgün hem kızgınlar
Balat'ta kalan Musevilerden Madam Corin , Sinagogun onarılmasının bir türlü başarılamadığını, Vakıflar idaresinin de konuya duyarsız kaldığını anlatıyor:
"Galiba bizim buradan gitmemizi istiyorlar . Ben yedi kuşak Balatlıyım. Burayı terketmeye niyetim yok. Cemaatlerimiz azaldı diye sinagoglarımız işgal ediliyor. Ama onları korumamız da her geçen gün zorlaşıyor. Oysa bu sinagoglar, birer tarihi eserdir."
Otopark ve park yapılanlar
Balat'ta daha önceden kaderine terkedilen sinagoglardan biri de Kasturya Sinagogu 'ydu. Balat'ın üst kısımlarında yer alan bu sinagog, 1940'lı yılların sonundan beri, cemaatinin kalmaması nedeniyle boş olarak duruyordu.
Yıllarca boş kalan Sinagog, daha sonra Vakıflar Genel Müdürlüğü idaresine geçince, kaderi de belli oldu. Burayı 1992 yılında Vakıflar'dan kiralayan bir şahıs, binayı gizlice yıktırdı ve boşalan araziyi de otopark haline getirdi.
Kasturya Sinagogu için Yahudi cemaati dava açtı ; ancak bir sonuç alınamadı.
Balat'ta bunun gibi yıkılan ve yerine park yapılan diğer bir Sinagog da
Veria Sinagogu. Ötekilerin ise eskiden bulunduğu yer bile bugün artık bilinmiyor. (MGS/YÖ/NU)