Alternatif Bir Banka: Sarmaşık Gıda Bankası

Sarmaşık Yoksullukla Mücadele ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği’nin çatısı altında bir “gıda bankası” kurulması yönünde karar alındı. Ancak o dönem 30 bini bulan ve daha sonra artacak olan on binlerce insanla her ay düzenli dayanışmak için derneğin bir dayanışma ağına ihtiyacı vardı.

Kuruluş aşamasında geniş bir yelpazeden gelen destek, Gıda Bankası'nın oluşturulmasında da etkili oldu. İlk etapta Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanlığı, Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası, Sur Belediye Başkanlığı, Kayapınar Belediye Başkanlığı, Diyarbakır Tabip Odası, Diyarbakır Barosu ve Diyarbakır Sanayici ve İşadamları Derneği’nin yanı sıra, Diyarbakır Demokrasi Platformu bileşeni 34 kurum ve kuruluşla protokol imzalandı. Bu listede çeşitli iş kollarından sendikalar da vardı, tutuklu aileleri veya göç dernekleri de.

Protokolün amacı, gıda bankasının cüzi miktarlarda da olsa her ay düzenli olarak desteklenmesiydi. Sendika ve odalar üyelerini, diğer kurumlar da destekçilerini bu konuda teşvik edeceklerdi.

Bağışçı sayısı hızla arttı

Gıda Bankası 15 Mayıs 2007'de hizmete girdi. İlk etapta 3 bin 600 aile desteklendi. Ancak kısa süre içerisinde bu sayı 5 bin 400’e yükseldi. Yani dernekten yardım alan insan sayısı 32 bine ulaştı.

Sarmaşık Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Şerif Camcı’nın verdiği bilgiye göre derneğe katkı sunanların profili de zamanla değişti. Artık bireysel destek veren kişilerin sayısı, protokol imzalanan kurumların üyelerinden fazlaydı. Derneğin destekçi sayısı her ay ortalama 9 bini buldu.

Bunlar arasında, on yıl boyunca her ay hiç aksatmadan 20 TL bağış yapan bir kapıcı ve her ay gelirinin bir kısmını derneğe veren bir işletme de vardı. Ancak Camcı’nın anlatımına göre dernekle dayanışan sayısı 2014 yılından itibaren “artan baskılar ve toplumsal olarak dayanışmada önceliklerin değişmesi nedeniyle” 5 bin 800’e düştü.

Suriye’deki iç savaştan kaçanlar ve daha sonra Türkiye şehirlerindeki çatışmaların ardından yeni ve çok büyük bir mağdur kitlesi ortaya çıkmıştı. Sarmaşık’a yıllardır destek veren insanlar da, bağışlarını bu “yeni mağdurlara” yönlendirdiler. Ancak bu düşüş Gıda Bankası'ndaki yardımları aksatmadı.

Dernek her yıl ortalama 2 milyon 400 bin TL bağış aldı. Bağışların yaklaşık yüzde 86’sı, “dernek yararlanıcılarına destek olarak dağıtıldı.”

Gıda bankasına gelen insanlar her ay düzenli olarak ve ihtiyaçlarına göre 15 çeşit temel gıda maddesi, çocuk bezi ve hasta bezi alabildiler.

Korucu da, AKP'li de Sarmaşık’tan yardım aldı

Sarmaşık Derneği’nin “hedef kitle” ve “yardım kriterleri” de biraz alışılmışın dışındaydı. Herhangi bir sosyal güvencesi olmayan, üretim mekanizmalarının dışında kalan ve üretime geri dönüşü mümkün olmayan yoksul yaşlılar, engelliler, eşinden ayrılmış ya da eşi yaşamını yitirmiş kişiler sürekli tedavi gerektiren hastalar, sosyo-ekonomik açıdan zor durumdaki aileler/bireyler, iş temin etseniz dahi evinde çalışabilecek kimsesi olmayan aileler destekten yararlanabiliyorlardı.

“Derneğe başvuran insanların siyasi görüşlerini merak etmiyorduk. Hangi partiye oy verdiklerini sormuyorduk’’ diyor Şerif Camcı. Gıda Bankası'ndan korucu da, AKP'li de, HDP'li de yıllarca destek aldı.

Çocuk ve kadına yönelik projeler

Yoksulluk haritası ve gıda bankası projelerinin ardından zamanla yeni ihtiyaçlar tespit edildi. Yeni projeler gündeme geldi:

Çocuk Eğitimi Destek Programı

Okul çağında olup okula giden, gidemeyen ya da çalıştırılan çocukların durumunu iyileştirmeyi amaçladı. Projeden 120 çocuk yararlandı.

Kadın Sağlığı (pilot) Projesi

Yaşam ortamlarını iyileştirecek temel hijyen bilgisini ve ergen-kadın gruplara yönelik temel koruyucu sağlık bilgilerini paylaşmak, koruyucu sağlık davranışları geliştirmek, sağlık hizmet kullanımını teşvik etmek ve proje süresince proje kapsamındaki ailelere temel temizlik maddeleri desteğinde bulunmayı amaçladı.

Proje bir yıl süreyle uygulandı. Gıda Bankası'ndan yardım alan 105 kadın yararlandı.

Doğalgaz Teknolojileri İstihdam Projesi

Sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda istihdama dönük bir projeydi. İki grubu kapsadı. Birinci grup, mesleki altyapısı olup sertifikası bulunmayan kişilerdi.

İkinci grup ise, Sarmaşık Gıda Bankası’na başvuran ailelerin 18-35 yaş arası bireyleriydi. Proje kapsamında toplam 300 saatlik eğitim verildi.

“Sarmaşık modeli” dikkat çekti

Derneğin çalışmaları zamanla Türkiye geneli ve uluslararası alanda da dikkat çekti. “Sarmaşık deneyimi” çeşitli ulusal ve uluslararası toplantılarda dikkatle dinlendi.

2010'da İstanbul’da düzenlenen Uluslararası Yoksulluk Sempozyumu, 2009'da Ankara’da düzenlenen 4. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı’nın (TESEV) 2008 Konferansı, Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı (TÜSEV) Konferansı ve İnsan Hakları Gündemi İstanbul Konferansı bu toplantılardan bazılarıydı.

Dernek “örnek bir dayanışma modeli” olarak görülse de denetim ve soruşturmalara tabi tutuldu.

İlk denetim 11-24 Haziran 2009 tarihleri arasında İçişleri Bakanlığı denetçileri tarafından yapıldı. Derneğin evrakları 14 gün boyunca incelendi.

Amaç, “derneğin tüzüğünde gösterilen amaç doğrultusunda faaliyet gösterip göstermediğini tespit etmek”ti. İncelemeyi tamamlayan denetçilerin hazırladıkları raporda, “derneğin amacını aykırı düştüğü”ne dair herhangi bir ifadeye yer verilmedi.

Depremzedeye yardım eden dernek hedef oldu

2011'in Ekim ayında Van’da meydana gelen depremin ardından Sarmaşık sosyal medyada ırkçı grupların hedefi oldu. Twitter’da "sarmasikderneginebagisyok" etiketiyle yapılan paylaşımlar birinci sıraya yerleşti.

Dernek kapsamlı bir denetimden geçeli henüz bir buçuk yıl olmuştu ancak sosyal medya üzerinden yaratılan bu gündemin ardından Sarmaşık’ın tüm banka hesapları Diyarbakır Valiliği tarafından iki ay süreyle bloke edildi.

Gerekçe ise depremzedelere ulaştırılan yardımın “derneğin amacına uygun bir çalışma olmadığı” yönündeydi. Derneğin itirazı üzerine ise hesaplardaki bloke kaldırıldı. Ancak derneğe bu sebeple üç kez idari para cezası kesildi.

Sarmaşık Derneği hakkında 2012'de ise “KCK Ana Dava” kapsamında soruşturma açıldı. Bu kapsamda dernek yöneticilerinin ifadeleri alındı, ancak soruşturma davaya dönüşmeden takipsizlikle sonuçlandı.

Eş zamanlı olarak derneğin proje ortaklarından Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin hesapları da Sayıştay denetçileri ve İçişleri Bakanlığı Mülkiye müfettişleri tarafından incelemeye alındı.

İnceleme sonucunda belediyenin 2008-2009 yıllarında Sarmaşık Derneği’ne “yasal olmayan yolla” yardım yaptığı yönünde bir rapor hazırlandı.

Müfettişler Belediye ve Sarmaşık arasındaki protokolü görmezden geldi. Sarmaşık’a yapılan 900 bin liralık yardım da dönemin Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı Osman Baydemir, belediye meclis üyeleri ve ödeme işlemlerinde imzası bulunan belediye yetkililerine borç olarak çıkarıldı.

Ayrıca İçişleri Bakanlığı Baydemir ve belediye meclis üyeleri hakkında soruşturma izni verdi. Belediye bu karara Danıştay nezdinde itiraz etse de, Danıştay 1. Dairesi yerinde bularak kararı Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı’na gönderdi.

Belediye de 900 bin lirayı Sarmaşık’tan geri istemek zorunda kaldı. Dernek de bu kararın ardından söz konusu parayı 6 taksitte ödeyeceğini kamuoyuna duyururken, borcun ödenmesi için destek çağırısı yaptı.

Oysa belediyelerin bu tip sosyal yardımlar için ayrılmış bütçeleri bulunuyor. Ancak o dönem açılan soruşturma nedeniyle Sarmaşık'a ödenen nakit yardım geri istenmek zorunda kalındı. Daha sonra belediye öncelikli ihtiyaçları tespit etti ve bu ihtiyaçları bizzat satın aldı. İhtiyaç maddelerinin yoksullara ulaştırılmasında ise Sarmaşık ile ortaklaştı. Yani yardımın dağıtılmasında Sarmaşık'ın tespit ettiği ailelere öncelik verdi. Kayyum atanana kadar da belediye yoksullarla bu şekilde dayanışmayı sürdürdü. Ardından bu çalışma da durduruldu.

Dernek için gönüllü olarak çalışanlar hakkında da soruşturma açıldı. 2010'da yaşamını yitiren gazeteci, yazar Evrim Alataş 2012'de ifadeye çağırıldı. Dernek gönüllülerinden sosyolog Yazar Müge Tuzcuoğlu da kısa süreli gözaltına alınan isimlerden biriydi.

Soruşturma ve incelemelerin hiçbirinde dernek aleyhine rapor hazırlanmadı. Hatta bir müfettiş, "Bu çalışma Türkiye'nin başka bir şehrinde yapılsa ödül alırdı" dedi. (NK-ST/NU/HK)

***

İŞSİZ GAZETECİLER HABERİNİN PEŞİNDE

1- Yeni "İşlerinde" Konuşuyorlarsa da Onlar Gazeteci

2- OHAL'de Gazetecilik Yasak

3- Almanya: Yeni Nesil Diaspora/Kopuntu

4- Almanya: Bunaltı Göçü

5- Arap Kızı Camdan Bakıyor'la Gelen Örgüt ve "Araplık"tan Kurtuluş

6- Nasıl Çalışıyor/Çalışamıyorlar; Kalıpyargıları Esnetmek

7- Ayrımcılıktan Kurtulmak İçin Beyazlarla Evleniyorlar

8- Özel Rehabilitasyon Merkezleri ve Sorunlar: Bingöl Örneği

9- İki Yönetici "Engelliye Eğitim Desteği" Uygulamasını Tartışıyor

10- "Engelli Eğitiminde Çözüm Kaynaştırma Sistemi"