AYM'den Cizre kararına gerekçe | Ölümcül güç kullanmak zorunluluktu

Haberin Kürtçesi için tıklayın

Anayasa Mahkemesi (AYM), Şırnak'ın Cizre ilçesinde Aralık 2015-Mart 2016 arasında süren sokağa çıkma yasaklarında hayatını kaybedenlere dair "ihlal yok" yönündeki kararın gerekçesini açıkladı.

AYM, "kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edilmesi”, “bireysel başvuru haklarının ihlal edilmesi”, “kötü muamele yasağı, özel hayata ve aile hayatına saygı hakkı ile din ve vicdan özgürlüğünün ihlal edilmesini”ne ilişkin yapılan başvurulara ilişkin gerekçeli kararında, usul ve esas açıdan "ihlal bulmadığı" belirtti.

Kararda, Cizre Halk Meclisi Eşbaşkanları Mehmet Tunç ve Asya Yüksel ile Yasemin Çıkmaz, Serdar Özbek, B.K. ve M,B'nin yasağın uygulandığı dönemde 9 Şubat 2016'da Cudi mahallesindeki Niran Sokak 7 No'lu binada yaşamını yitirmiş halde bulunduğu belirtildi ve başvuruculara dair başlatılan soruşturmalarda "kovuşturmaya yer olmadığına" dair kararlar hatırlatıldı.

Kararın "değerlendirme" bölümünde, M.B., B.K., Yasemin Çıkmaz, Serdar Özbek, Asya Yüksel ve Mehmet Tunç'a gerekli tıbbi tedavinin sağlanmaması nedeniyle yaşam hakkının ihlal edildiğine dair başvuru, "kabul edilemez" bulundu.

"Hukuka uygun şekilde bastırıldı"

AYM, "M.B., B.K., Yasemin Çıkmaz, Serdar Özbek, Asya Yüksel ve Mehmet Tunç'un çatışmalarda hayatını kaybettiğini" belirterek, "polis ve askerlerin tehlikeyi bertaraf etmek hareket ettiklerini" ifade etti:

"(...) silahlı ayaklanma ve devletin topraklarından bir kısmım işgal etme girişiminde bulunulduğu bir olayda kamu otoritesinin geri çekilemeyeceği kamu otoritesinin geri çekilme veya eylemden kaçma gibi bir zorunluluğu olduğu kabul edilemez.

“Bilakis böyle bir durum eldeki bütün İmkânlarla harekete geçerek mevcut silahlı ayaklanmayı hukuka uygun bîr şekilde bastırmak için eylemde bulunmayı gerektirir.

"Zira aksi tutum devletin, vatandaşların temel hak ve özgürlüklerini koruma yönündeki pozitif yükümlülüğünün İhlali anlamına gelebilecektir. Dolayısıyla somut başvuruya konu vahim terör olaylarının önlenmesi ve ayaklanmanın bastırılması için ölümcül güç kullanılmasının elverişli bir yol olmadığı söylenemez.”

"Ölçülülük ilkesine riayet edildi"

"Ölçülülük ilkesine riayet edilmesi konusunda gerekli tedbirlerin alındığı" belirtilen kararda, başvuruya konu kişilerin ise "silahlı çatışmaya girdikleri", sivil can kaybının olmadığı iddia edildi.

"Can kaybı olmaması için özen gösterildiği" ifade edilen kararda, "Somut olayın açıklanan koşulları altında güvenlik güçlerinin kendilerinin ve başkalarının hayatlarını koruma, silahlı ayaklanmayı bastırma meşru amaçlarına daha hafif bir sınırlama ile ulaşmalarının mümkün olmadığı ve ölümcül güç kullanmanın mutlak zorunlu olduğu kanaatine varılmıştır" denidi.

"Olaylara dair etkili soruşturma yükümlülüğüne uygun hareket edildiği" belirtilen kararda, "Anayasa Mahkemesi, somut olayı çevreleyen son derece zor ve ağır koşullar nazara alındığında cesetlerle ilgili delil toplama işlemlerinin azami dikkat ve özen gösterilerek yerine getirildiği kanaatine varmıştır" denildi.

"Polisleri belirlemek imkazsız"

Kararda, çatışmalara katılan polis ve askerlerin ifadelerini alınıp alınmadığına dair de, şu ifadeler yer aldı: "(...) toplanan deliller olayın koşullarında maddi gerçeği ortaya çıkarmış ve kullanılan gücün Anayasa'nın 17. maddesi anlamında mutlak zorunlu ve orantılı olduğunu göstermiştir. Bu nedenle somut olayda çatışmalara katılan görevlilerin uhdelerinin alınmaması etkili soruşturma yükümlülüğü ile ulaşılmak istenen amaç bakımından yerine getirilmesi gereken zorunlu ve faydalı bir delil toplama işlemi olarak değerlendirilmemiştir.

"Bunun da ötesinde devamlılık arz eden ve öngörülemez nitelikteki silahlı çatışmalara katdan operasyonel birliklerin çatışmaların seyrine göre sürekli değişmesi nedeniyle farklı zamanlarda gerçekleşmiş olması son derece muhtemel ölümlerin hangi birim görevlilerince kullanılan güç sonucu meydana geldiğini belirlemek de neredeyse imkânsızdır."

Kararda, "Söz konusu gerekçeler nedeniyle 'yaşam hakkının usul yükümlülüğü bakımından ihlal edilmediğine' karar verilmesi gerekir" denildi.

"Başvurular dayanaktan yoksun"

Mehmet Tunç, Asya Yüksel, Serdar Özbek ve Yasemin Çıkmaz'ın "kişi hürriyeti ve güvenliği haklarına bir müdahale oluşmadığı" iddia edilerek, başvuruların "dayanaktan yoksun" olduğuna karar verildi.

Yine, "kötü muamele yasağı, özel hayata ve aile hayatına saygı hakkı ile din ve vicdan özgürlüğünün ihlal edilmesi" ile "sağlık yardımı sağlanmamasından dolayı yaşamı koruma yükümlülüğünün ihlal edilmesi" de "kabul edilemez" bulundu.

AİHM'e başvurmuşlardı

2015-2016 yıllarında süren yasaklarda hayatını kaybedenlerin yakınları "güvenlik kuvvetlerin güç kullanımı sonucunda ölüm olayının meydana gelmesi ve bu ölüm olayı hakkında etkili bir ceza soruşturması yürütülmemesi nedenleriyle yaşam hakkının ihlal edildiğine" dair AYM'ye başvuru yapmıştı.

Cizre, Silopi ve Sur'da uygulanan sokağa çıkma yasaklarıyla ilgili Türkiye aleyhine Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne (AİHM) toplamda 34 başvuru yapılmıştı.

Başvurulardan 32'sini AİHM "iç hukuk yolları tüketilmediği" gerekçesiyle reddetmişti. 2 talebi duruşmalı olarak incelemeye alan AİHM'e başvuruları kabul edilemez bulmuş yine AYM kararının beklenmesine hükmetmişti.

TIKLAYIN - Cizre’deki Bodrumda 10 Gün

Cizre'de ne olmuştu?

Şırnak’ın Cizre ilçesinde 14 Aralık 2015’te başlayan sokağa çıkma yasağı devam ederken, İçişleri Bakanı Efkan Ala 11 Şubat 2016’da Cizre’deki operasyonların sona erdiğini açıkladı.

Fakat Cizre’deki yasaklar 2 Mart 2016 tarihinde akşamları devam edecek şekilde yeniden düzenlendi ve 2 Mart'a kadar ilçeye giriş-çıkışlar yasaklandı.

Cizre’nin Cudi ve Sur mahallelerinde, sokağa çıkma yasağının sona ermesinin ardından, büyük çoğunluğu 3 binanın enkazından ve civardaki evlerden, sokaklardan 25’i çocuk toplam 177 cenaze çıkarıldı. Hayatını kaybedenlerden 103 kişinin kimliği tespit edilirken 74 kişi kimliği teşhis edilmeden defnedildi. Toplam ölü sayısı 189 olarak açıklandı.

Halkların Demokratik Partisi (HDP) raporuna göre, cenazelerin neredeyse tamamı ya yanmış ya da parçalandığı için tanınamaz haldeydi. Bodrumlarda insan kemikleri ve askeri mühimmat atıkları görüldü. Adli Tıp Uzmanları, bodrumlarda çocuklara ait olduğu kabul edilen kemik parçaları buldu.

Raporda, Cudi Mahallesi’nde 75 yaşında bir yurttaş şu tanıklıkta bulundu: “Vahşet bodrumlarını asla unutmayacağız. Çünkü unutursak tarih içinde kayboluruz. Tarihte buna benzer nice kıyımlar ile tekrar karşılaşabiliriz. Bu vahşeti sürekli hatırlamalıyız. Ancak hatırlarsak geleceğimizi sağlam bir şekilde inşa edebiliriz…”

Uluslararası raporlarda da yer aldı

Cizre'deki hukuksuzluklar, Birleşmiş Milletler, Avrupa Parlamentosu, Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ile birçok uluslararası kurum ve kuruluşun raporlarında da yer aldı.

Avrupa Konseyi Venedik Komisyonu'nun 13 Haziran 2016 tarihinde yayınlanan "Sokağa Çıkma Yasaklarının Hukuki Boyutu'' isimli raporunda, "Ciddi insan hakları ihlallerinin yaşandığı, temel hak ve özgürlüklerin askıya alındığı ve esasen sokağa çıkma yasaklarının yasal dayanağının olmadığı" tespitinde bulunuldu.

BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Zeid Raad El Hüseyin başkanlığındaki komisyonun, 10 Mart 2017 tarihinde hazırladığı raporda da "bu dönemde 18 ay süreyle devam eden operasyonlarda 2 bine yakın kişinin hayatını kaybettiği'' bilgisine yer verildi.

(RT)