"Bizim Medyamız": Gazeteciler ve uzmanlar "özdenetimi" tartıştı
Batı Balkanlar, Türkiye ve diğer ülkelerden medya uzmanları, 30 Ocak 2024 tarihinde bölgede medya özdenetiminin durumunu tartışmak üzere çevrimiçi bir toplantıda bir araya geldi. "Bizim Medyamız İçin Özdenetim" adlı etkinlik, Our Media projesini hayata geçiren SEENPM üyeleri tarafından düzenlenen etkinlikte, gazeteciler, aktivistler ve akademisyenler de dahil olmak üzere 100'den fazla paydaş, etik gazeteciliği güçlendirmeye yönelik fikirler ve girişimleri paylaştı.
Mediacentar Medya ve Sivil Toplum Geliştirme Vakfı'nın yetkili direktörü Maida Muminović, açılış konuşmasında projenin hedeflerini vurgularken, etkinlik, Etik Gazetecilik Ağı'nın (EJN) kurucusu ve onursal başkanı Aidan White'ın sunumuyla başladı. Deneyimli bir gazeteci olan White, medya özgürlüklerine yönelik kurumsal ve siyasi müdahaleleri vurgulayarak, "Kurumsal ve siyasi güç merkezlerinin haberlere müdahalesi heyulası, hâlâ tehdit edici bir şekilde varlığını sürdürüyor ve en büyük ve önemli zorluklarımızdan biri olmaya devam ediyor" dedi.
"Fon bulma mecburiyeti, gazetecileri esas işlerinden uzaklaştırıyor"
İlk panel, Batı Balkanlar ve Türkiye'deki medya özdenetim mekanizmalarına dair projenin kendi araştırma bulgularının sunumlarını içeriyordu. Oturum, Slovenya merkezli Peace Institute editörü ve bölgesel baş araştırmacı Brankica Petković, Bosna-Hersek'ten Mediacentar Saraybosna'dan medya araştırmacısı Anida Sokol ve Kuzey Makedonya'dan Makedonya Medya Enstitüsü'nden medya araştırmacısı Vesna Nikodinoska'nın katılımıyla gerçekleşti. Araştırmacılar, medya özgürlüğü ve kamu hesap verebilirliğinin geliştiği ortamlarda özdenetimnin son derece önemli olduğunu vurgularken, sürdürülebilir finansal modellerin özdenetim organlarını ve gazetecilerin derneklerini desteklemek için gerekliliğine, dış finansmanın hayati rolüne ve politik müdahaleyi önleme ihtiyacına dikkat çektiler.
Petković, "Burada özdenetim önemli çünkü demokrasiler ve medya için karmaşık zorlukların olduğu bir dönemindeyiz. Vatandaşların katılımı, kapasiteleri ve hazırlıklarını, özdenetimde şikayetler yoluyla göstermeleri, istedikleri ve güvendikleri profesyonel etik gazeteciliğin yapılabileceğini, bunu beklediklerini, bunu istediklerini göstermeleri kritik bir öneme sahiptir." dedi.
Sokol, bu önemli kuruluşların mali sürdürülebilirliği etrafındaki zorluklara ve gerekliliklere özellikle dikkat çekti: "Gerçekten de özdenetim kuruluşları için sürdürülebilir finansman yolları bulmamız gerekiyor, çünkü bunlar çoğunlukla sivil toplum kuruluşları gibi hareket ederler, fonlara başvurmak zorundadırlar ve bu gerçekten onları esas işlerinden uzaklaştırır ve esas işlerine odaklanmalarını engeller. Bu, onlar için ek bir yük, kapasitelerini sınırlayan bir şey.”
Vatandaşların ihlallere ilişkin farkındalığı
İkinci panelde, "Uygulamada özdenetim" başlığı altında, sahadan başarı hikayeleri ve pratik deneyimler vurgulandı. Panel konuşmacıları, özdenetimin nasıl daha iyi haber içeriğine ve medyaya duyulan güveni güçlendirebileceğine dair somut örnekler sundular. Medya kuruluşlarının iç etik kurallarını benimsemeyi savundular ve vatandaşların erişebildiği özdenetim mekanizmalarının önemini vurgulayarak, bu uygulamaların medya kalitesini ve bağımsızlığını artırmak için önemli olan faydalarını gösterdiler.
Makedonya Medya Etik Konseyi Direktörü Biljana Georgievska, toplumun katılımının medya standartlarını yükseltmedeki dönüştürücü gücünü vurgulayarak, etik medya ortamını geliştirmede aktif halk katılımının nasıl doğrudan etkilediğini anlattı: "Toplamda, rakamlardan bahsederken, 2023 yılında [Kuzey Makedonya'da] 132 şikayet oldu, bunlardan 53'ü vatandaşlar tarafından yapıldı. Bu büyük bir oran değil, ancak yine de bir taraftan bu sayılar, daha fazla insanın kaliteli gazetecilik için profesyonel standartların gerekliliğinin ve muhtemel ihlallerin farkında olduğunu gösteren bir olumlu bir eğilime işaret ediyor.
Etik kurallar
Sırbistan merkezli Storyteller’dan editör Vladimira Dorčova Valtner, iç etik kuralların benimsenmesinin portalın gazetecilik bütünlüğünü şekillendirmede ve topluluk içinde güveni teşvik etmede ne kadar mühim olduğunu vurgulayarak, "Pratikte, bu dahili belge, editoryal işimizle ilgilenen herkes için bir tür rehber niteliğindedir... Bu, gazetecilik bütünlüğünün çok önemli olduğu haber odamız için bir kimlik kartı veya DNA işlevi görür. Ve bu, editoryal politikamızın veya konseptimizin bir tür halk göstergesi gibidir. Ve nihayetinde, belki de bunu, toplumda medyaya güveni geri getirmek için bir araç veya mekanizma olarak görebiliriz" dedi.
Bosna-Hersek'ten Barış İnşa Ağı'nı temsil eden Haris Badžić, düzenleme sürecinde vatandaş katılımının kritik önemini vurgulayarak, gazetecilikte yüksek etik standartların korunmasındaki rolünü sergiledi. "Vatandaşlar yardıma ihtiyaç duyarsa, biz onlara elimizden geldiğince en iyi bilgi ve tüm becerilerimizle yardımcı olmak için buradayız. Ve bir başvuruya ihtiyaç duyulursa, onlara kendi imkanlarımızda yardımcı oluyoruz. Bizim ülkemizdeki tüm insanları bu araçları kullanmalarına rehberlik etmeye, bu araçları kullanmalarına yardımcı olmaya çalışıyoruz" dedi.
"Sivil toplum ve vatandaşlar baskı yapmalı"
Tüm konuşmacılar, etik gazeteciliğin temeli olarak güçlü özdenetimin önemini savundular ve dayanıklı bir medya ortamı için bu mekanizmaları güçlendirmek için eyleme geçirilebilir öneriler sundular.
Vesna Nikodinoska, gelecek için önerilerini paylaşırken, özdenetim mekanizmalarının dijital çağa uyum sağlaması gerekliliğini vurgulayarak, bunların uygun ve etkin kalmalarını sağlama ihtiyacını belirtti: "Sivil toplum ve vatandaşlar, bölgedeki ülkelerdeki meslek birlikleri, bağımsız kurumlar, aynı zamanda AB'nin entegrasyon süreci aracılığıyla hükümetlere medya yasalarını iyileştirmeleri ve yasaların ve hukukun genel olarak seçmeli olarak uygulanmasını sağlamaları için sürekli olarak baskı yapmalıdır. Medya evrildikçe, özellikle dijital alanda özdenetime yaklaşımlarımızın da evrim geçirmesi gerekiyor."
İki panel, Kuzey Makedonya'dan gazeteci ve editör Ognen Janeski ile Bosna-Hersek'ten gazeteci Tahir Žustra tarafından yönetildi. (VK)