Brezilya'nın seçimi, küresel iklim krizinin de yönünü belirleyecek

Fotoğraf: Lula Amazon Yerlileriyle/fern.org

Carrie Kahn
New Public Radio (NPR)

Brezilyalılar, dünyanın en büyük dördüncü ülkesinin demokrasi sınavında küresel iklim değişikliğiyle mücadele açısından çok kritik bir etkisi olabilecek cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turu için Pazar günü sandık başında.

Yerel saatle sabah 8'den (TSİ 14:00) akşam 17'ye (TSİ 23:00) kadar sürecek olan oy verme işlemlerinin ardından, Brezilya elektronik oylama sisteminin hızı sayesinde, sonuçların 21:00'de (TSİ Pazartesi 03:00)belli olması bekleniyor.

3 Ekim'deki birinci turda 155 milyon 557 bin 422 seçmenden 123 milyon 195 bin 571'i 90 bini aşkın sandıkta oy kullanmış, seçime katılma oranı yüzde 79,54 olarak gerçekleşmişti.

Birinci turdan İşçi Partisi (PT) lideri önceki Cumhurbaşkanlarından Luiz Inácio Lula da Silva 57 milyon 259 bin 504 oyla seçmenlerin yüzde 48,4'ünün desteğini alarak birinci, şimdiki Cumhurbaşkanı Jair Bolsonaro 51 milyon 72 bin 345 oyla seçmenlerin yüzde 43,2'sinin desteğiyle ikinci olarak çıkmış, iki aday da yüzde 50'yi geçemediği için, sonuç ikinci tura kalmıştı.

TIKLAYIN-Brezilya'da kader seçimi: Sol yaşam ve özgürlük için ayakta

İki aday: Lula ve Bolsonaro

Seçimde uç sağı Amazon'un yok edilişini hızlandırmak, Brezilya'nın COVID-19'a müdahalesini yanlış yönlendirmek ve ülkenin seçim sisteminin kuşku altında kalmasına yol açmakla yaygın olarak suçlanan Hıristiyanlık propogandacısı mevcut Başkan Jair Bolsonaro temsil ediyor.

Karşısında tüm dünyada Lula olarak tanınan eski cumhurbaşkanı ve Latin Amerika'nın en radikal solcularından biri, Luiz Inacio Lula da Silva var. Dört hafta önceki ilk turdan en çok oyu alarak çıkan Lula ile Bolsonaro arasındaki fark anketlere göre daraldı. Başkanlığı kazanması bir ölçüde,  İşçi Partisi'nin iktidar dönemine gölge düşüren ve Lula'nın, kendisinin de bir yılı aşkın bir süre cezaevinde kalmasına yol açan büyük yolsuzluk skandallarının seçmenler arasında doğurduğu kuşkuları yenmesine bağlı olacak. 

TIKLAYIN-İki miting, iki Brezilya ve sonucu öngörülemeyen bir seçim

Anketler ne diyor?

Şu anda, tüm büyük anketlerde Lula önde ama Bolsonaro arayı kapatıyor. 2 Ekim'deki ilk turda Lula mevcut Başkan Bolsonaro'yu - yaklaşık 6 milyon fazla oy alarak- yüzde 48'le geride bırakmış, Bolsonaro yüzde 43'te kalmıştı. Birinci turun büyük hikayesi Bolsonaro'nun beklenenden daha iyi sonuç almasıydı. Oysa, çoğu ankete göre Lula'yı iki haneli rakamlarla geriden izliyordu. Anket şirketleri, Bolsonaro'nun oyunu neden bu kadar düşük gösterdiklerinin içinden çıkamadılar. Bolsonaro'nun Liberal Parti milletvekilleri de, tahminleri seçim sonuçlarıyla uyuşmayan anket şirketlerinin hapsedilmesini öngören yasa teklifleri hazırlamaya giriştiler.

IPEC kamuoyu yoklama şirketinin Pazartesi günü, ± 2 puanlık hata payıyla yayınladığı son ankete göre Lula'nın oyların yüzde 50'sini, Bolsonaro'nun ise yüzde 43'ünü alması bekleniyor.

Brezilya'yı bekleyen tehlike

İki adayın ülke için planları çok farklı. Bolsonaro'nun zaferi Brezilya'nın şimdiki muhafazakar, sermaye dostu yolda devamını sağlayacak. 67 yaşındaki cumhurbaşkanı, aile değerlerinin savunuculuğu iddiasında ve çoğalan Evanjelik Hristiyan nüfustan destek alıyor. Bolsonaro, pandemi sırasında sokağa çıkma yasağı ve maske kullanma zorunluluğuna direndi. Başkanlık kararnameleriyle, sadece Brezilya'nın silah yasalarını gevşetmekle kalmadı, Amazon'daki çevre koruma tedbirlerini de ciddi sonuçları olacak biçimde sonlandırdı. Araştırmacılar, dünyanın en büyük yağmur ormanlarını korumanın, iklim değişikliğine neden olan atmosferdeki karbondioksit miktarının yükselmesini önlemek açsından yaşamsal olduğunda birleşiyor, Yerli topluluklar da Amazon'da yaban hayatın çeşitliliğinin korumanın kritik önemi olduğunu söylüyor. Bolsonaro, yeniden seçildiği takdirde kamu enerji şirketlerini özelleştirime ve ayrıca maden çıkartma ve endüstriyel tarım alanlarını genişletme sözü verdi.

TIKLAYIN-Her yıl Danimarka büyüklüğünde yağmur ormanı yok oluyor

2003 ile 2010 arasında Brezilya Cumhurbaşkanı olan Lula, emtia arzındaki küresel patlamanın da katkısıyla on milyonlarca Brezilyalı'nın yoksulluktan kurtarılmasına yardımcı olan ve kendisine çok geniş ve çok sadık bir siyasi taban kazandıran yoksullukla mücadele programlarını finanse edebilmişti. 77 yaşındaki eski sendika lideri, Başkan olduğu takdirde Brezilya'nın en savunmasız yurttaşlarına yeniden yardımcı olma ve ayrıca yasadışı ormansızlaştırma faaliyetlerini çökertme ve bir Yerli halklar bakanlığı kurma sözü verdi. Ancak Lula karşıtlarınca hâlâ İşçi Partisi'ni sarsan geniş çaplı yolsuzluk skandallarıyla ilişkilendiriliyor. Brezilya Yüksek Mahkemesi 2021'de Lula'nın hapis cezasını bozmuş ve Cumhurbaşkanlığı yolu açılmıştı. 

Siyaset bilimci Guilherme Casarões, Bolsonaro'nun dört yıllık başkanlığı ve aşırı sağ söylemi sonrasından Brezilyalı seçmenlerin son derece kutuplaşmış olduğu görüşünde. Yakınlarda yayınlanan bir anket, seçmenlerin kaygılarının başında ekonomi, halk sağlığı ve yolsuzluğun geldiğini gösteriyor. Kim kazanırsa kazansın zayıf bir ekonomik görünüm ve ulsun bölünmüşlüğüyle uğraşmak zorunda olacak.

Brezilya'nın en kirli seçim kampanyalarından biri

Brezilyalılar, seçim öncesi karalayıcı reklamlar ve sosyal medya dezenformasyonu bombardımanına uğradı. Bolsonaro destekçileri seçmenlere Lula'nın seçilmesi halinde kiliseleri kapatacağını ve Brezilya'yı Venezuela ve Küba gibi komünist bir ülkeye dönüştüreceğini söylüyor. Bolsonaro da geçmişte, pedofili ve yamyamlığı meşru gören konuşma kayıtlarının kopartıldığını söyleyerek aleyhindeki kampanyaları savuşturmaya çalışıyor. Seçim Kurulu, on yıllardır seçim kampanyalarında görülmemiş sınırlara getirerek yalan haberlerin etkisini azaltmaya çalıştı. Yargıçlar, yalan çevrimiçi içeriğin kaldırılmasına yönelik ciddi para cezaları ve zaman sınırlamaları getirdi. Pek çok liberal yargı baskısını alkışlarken, muhafazakarlar yetkilileri sansürcülükle suçladı.

Bolsonaro, sık sık Brezilya'nın elektronik oylama sisteminin güvenilirliği konusunda yaptığı konuşmalarla seçim güvenliği konusunda kuşku uyandırdı. Son sıralarda, yüksek mahkemeye yönelik önyargılılık suçlamalarını ve yargıçlara yönelik eleştirilerini sertleştirdi.

Seçimler özellikle, son tahminlerde göründüğü kadar yakın sonuçlarla bitecek olursa, Bolsonaro'nun sonuçları kabul etmeyeceğinden ve  büyük bir toplumsal ve siyasal gerginlik doğacağından korkuluyor.

(AEK)