"Çocukla ilgili konularda yasa uygulayıcılara destek ve denetim şart"

Fotoğraf: Nadire Mater

İstanbul Barosu Çocuk ve Kadın Hakları Merkezi Üyesi, Cinsel Şiddet ve Çocuk İstismarı Projesi Eğitmeni Avukat Süreyya Kardelen Yarlı dün Cumhurbaşkanı'nın açıkladığı İnsan Hakları Eylem Planı'nda yer alan yeni maddeleri çocuk hakları açısından değerlendirdi. 

TIKLAYIN - Erdoğan İnsan Hakları Eylem Planı'nı açıkladı

Çocuklarla ilgili birden fazla maddenin yer aldığını belirten Yarlı, bunların da çoğunun yenilik içeren, daha önce Türkiye'de uygulaması olmayan maddeler olduğunu belirtti. 

Bazı maddelerin Türkiye hukuk altyapısı açısından kolay uygulamaya koyulabileceğini söyleyen avukat Yarlı şu noktaya da dikkati çekiyor:

"Buradaki önemli nokta yasal uygulayıcıların bu değişikliklerle ilgili hazırlanmış olmaları gerekiyor. Çocuklarla ilgili konularda mutlaka bu yasa uygulayıcılara alanda çalışanlarla birlikte bir ön çalışma yapmak lazım. Çünkü alınan kararlar büyük değişiklikler getiriyor. Bilgileri tazelemek, bir süpervizyon desteği vermek, ilk aşamada yasal uygulayıcıları denetim altında tutmak önemli. Aksi takdirde çok güzel şeyler içeren bu reform, günün sonunda bizi eskisinden de kötü bir hale götürebilir. Kaosa sürükleyebilir. Çocuklar için iyi bir şeyler yaptık derken çocukları mevcut halden daha da kötü bir noktaya sürükleyebiliriz."

Avukat Kardelen Yarlı İnsan Hakları Eylem Planı'nda çocuklarla ilgili yer alan yeni maddeleri yorumladı:

Hakim, savcı ve avukatların cübbesiz katılımı

"Dünyada bu konuda bir yeknesaklık yok. Bunu uygulayan belli ülkeler var, Hollanda gibi. Her ne kadar çocuğun suça itildiğini düşünsek bile teoride, pratikte biz biliyoruz ki bunu çocuğa yapan toplum. Çocuğun hakları var. Biz o yargılamayı yetişkini yargılar gibi değil, bir çocuğu yargılar gibi düşünmeliyiz. Ve çocuğun menfaatini ön plana koymalıyız. Mahkemelerin önüne çıktıklarında yetişkin gibi yargılanmamaları gerektiği için avukat, savcı, hakimin cüppe giymesi çocuk dostu bir yargılama oluşturmuyor. Çocuğu daha da korkutuyor, kaçırıyor. Panik yapıyor çocuk. Ve çocuğun ikinci travmasına neden oluyor. Yargılama sırasında cüppe giymemek, oranın daha çocuk dostu bir ortam olarak düzenlenmesi bizim için çok önemli."

Çocuk dostu yargı ortamı

"Adliyelere yetişkinler bile girdiğinde travma yaşabiliyor. Soğuk, kasvetli, rahat edilebilecek bir ortam değil. Özellikle çocuklara daha fazla alan ayrılmalı adliyede. Çocukların yargılanmalarında ya da mağdur olduğu dosyalarda.
Çocuklar kelepçeli getirildiğinde, yanların polis olduğunda, insanlar onlara baktığında çocuk hakları açısından doğru bir ortam olmuyor.  Adliyenin kaosu ve büyüklüğü içinde kaybolduklarında biz çocuklara devlet eliyle bir kere daha travma yaşatıyoruz. En azından şu olabilir: Bir çocuk adliyeye getirildiğinde bütün yetişkinlerin olduğu alandan geçmek zorunda kalmadan, o bakışlara maruz kalmadan kendi yaşıtları ile birlikte olabileceği, sosyal hizmet görevlilerinin gözetimi altında bir alanda duruşmayı beklemeleri sağlanabilir.

"Eğer uygulanabilirse bu iki madde çocuklar açısından çok iyi sonuçlar alacağımızı düşünüyorum."

Tüzel kişi vesayet sistemi

"Uluslararası koruma altında olan çocuklarla ilgili tüzel kişiliklerin vasi olarak atanması maddesi de önemli. Bu bizim en çok yaşadığımız sorunlardan bir tanesi. Özellikle göçle, savaşla birlikte Türkiye'ye çok fazla çocuk geldi. Burada çok fazla çocuk doğdu. Ama bunların tam olarak statüsü devlet gözünde belirlenemeyebiliyor. Bu refakatsiz çocuk dediğimizde ya da anne babası olmayan, resmi belgeleri olmayan çocuk dediğimizde sorun yaşıyoruz. Olanaklardan yararlanabilmesi imkansız hale geliyor. Çoğu zaman sosyal hizmet müdürleri bile bu statüsüzlükten dolayı çocukları kabul etmeyebiliyorlar.
Bu madde sayesinde resmi bir statüye sahip olacaklar. İşleyiş daha rahat olacak. Çocukla ilgili bir problem olduğunda kimi bilgilendirdiğimizi bileceğiz. Çocukla ilgili bir şey talep etmemiz de kolay olacak. Vasiin ciddi yükümlülükleri var çünkü.

"Öte yandan bu çok belirsiz bir madde. Her çocuğa devlet otomatik vasi mi atayacak? Ya da bu vasilik sistemini devlet özel ve tüzel kişilere de mi verecek? Bunlar kimler arasından seçilecek? Dernek, vakıf, özel kurumlar mı olacak? Nasıl uygulanacak? Bu kurumlar ne kadar bilgili ve ilgili olacaklar? Mülteci alanında çalışıyor olmaları lazım, çocuk hukuku çalışıyor olmaları lazım. Kurumun bu işi devam ettirebilmesi için kuruma devletten maddi motivasyon dönüşü olması lazım. Kurumlarda bu çocuklar istihdam edilcek mi, istismar ya da ihmale uğramaması lazım. Bunları düşünmemiz lazım. Bu iyi bir madde ama uygulamada pratikte sıkıntı yaşayabiliriz."

Müstakil kampüs

"Aile mahremiyeti ve çocuğun üstün yararının daha iyi korunabilmesi amacıyla aile ve çocuk mahkemelerinin müstakil bir kampüs içinde olması. Yani adliyelerin içinde farklı bir kampüs alanı düşünülüyor. Böylece çocuklar diğer kişilerle karşılaşmadan adliyedeki kaosu görmeden, uzman hakimlerin, meslek uzmanlarının çoğunlukta olduğu bir alanda yer alacaklar. Hem aileler için de önemli. Çocuklar sadece çocuk mahkemelerinde değil, aile mahkemelerinde de yargılanıyor, görüşüne başvuruluyor. Velayetle, boşanmayla ilgili davalarda da gelmek durumunda kalabiliyorlar. Bu biraz fiziksel açıdan zorlayıcı olabilir devlet açısından ama çocuklar ve ebeveynleri açısından rahatlık olacaktır."

Denetimli serbestlik müdürlüklerinde çocuk büroları 

"Suça sürüklenen ve hüküm giymiş çocukların yetişkinlerle birlikte aynı müdürlüklerde olmaları, aynı muameleyi görmeleri çok sorunlu. Personelin çocuklarla ilgili eğitilmemiş oluyor. Görevlilerin muamelesi, özellikle hep o çocuklar suçlularmış ve bu değişmeyecekmiş gibi muamale etmeleri, çocukları önemsemiyor olmaları bizi zorlayan bir durumdu. 

"Çocuk büroları kurulduğunda çocuklarla ilgili uzmanlar atanacak herhalde, sosyal görüşmeci, pedagog olacak. Çocukları yetişkinlerle birlikte aynı alana almayacaklar. Aynı seminer ve konferanslara katılmıyor olacaklar."

"Türkiye yargı reformu açısından zor bir ülke"

Avukat Kardelen Yarlı, son söz olarak şunları söyledi:

"Tabii ki bütün bu maddelerin eksiksiz ve bir anda süper bir şekilde uygulanmasını beklemiyouz. Türkiye yargı reformu açısından zor bir ülke.

"Ama bazı maddeler çok rahat uygulanabilecek maddeler. Örneğin çocuk yargılamalarında cüppe giymemek... Bunu uygulamak zor değil. Denetimli serbestlik müdürlüklerinde çocuk bürolarının olması da zor değil. Buradaki önemli nokta yasal uygulayıcıların bu değişikliklerle ilgili hazırlanmış olmaları gerekiyor."

(AÖ)