Doğaya ve topluma maliyeti çok yüksek, faydası meçhul bir heyula

Fotoğraf Çanakkale Köprüsü, Anadolu girişi/Onedio

Erdoğan 18 Mart'taki açılış töreninde Çanakkale Köprüsü'nü "yapılan hesaplamalar bu projenin ekonomimize üretimde 5,3 milyar avro, istihdama 118 bin kişi, millî gelirde 2,4 milyar avro ilave katkısının olacağına işaret ediyor. Velhasıl neresinden bakarsanız bakın ülkemiz için kazanç, milletimiz için iftihar kaynağı bir eser" olarak tanıttı. 

Erdoğan bu rakamların dayanağının, hesapların usulünün ne olduğuna ilişkin hiç bir bilgi sunmadı. Ancak, iktisatçılar ve doğa bilimcilerin  köprünün doğaya, toplum-doğa dengesizliğine, ekonomik ve toplumsal gelişmeye bugün ve gelecekteki olumsuz etkilerine ilişkin olarak daha şimdiden ortaya koydukları hesaplar, madalyonun Erdoğan'ın göstermediği yüzüne bakmayı zorunlu kılıyor. 

Geçiş garantisi köprünün hesaplanan gelirlerini kat kat aşıyor

Sözcü'den Taylan Büyükşahin'in haberine göre İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Meclis Üyesi Suat Sarı,sadece köprüye verilen garanti bedelin 4.3 milyar Euro olduğunu dile getiriyor. Köprüyü tamamlayan yol sisteminin en önemli parçası olan 324 kilometrelik otoyolun da açılmasıyla bu rakamın katlanacağını kaydediyor. Sarı, "ABD enflasyonunun geçiş ücretlerine uygulanması ile toplam 7 milyar Euro ödeme yapılacağı görülüyor" dedi.

Günlük 45 bin araç geçiş garantisi verilen köprüde bu sayıya ulaşmanın çok zor olduğunu vurgulayan Sarı, işletmeci şirkete verilen yıllık toplam araç geçiş sayısının da 16 milyon 425 bin olduğunu hatırlattı.

Geçiş garantileri 

Evrensel'den Özlem Abayoğlu'nun haberine göre, Bir asgari ücretlinin köprüyü gidiş-geliş kullanabilmesi için aylık ücretinin yüzde 14'ünü sadece köprü geçişine ayırması gerekirken, 4 bin 250 lira olan asgari ücret ile köprüden sadece 7 kere gidiş-geliş yapılabiliyor.

Şirketlere verilen geçiş garantisi ise şirketleri ihya edecek. Köprüyü inşa eden Türkiye ve Güney Kore ortaklığı Daelim-Limak-SK-Yapı Merkezi ortak girişimine yıllık 380 milyon avro (KDV hariç) geçiş garantisi  veriliyor. Bu rakam, 1 milyon 375 bin vatandaşın 1 aylık toplam asgari ücretine tekabül ediyor.

Bu, vatandaşların köprüyü kullansa da kullanmasa da şirketlere günlük 675 bin avro ödeme yapması anlamına geliyor. Köprüyü 11 yıl boyunca işletecek şirketlerin ise 6 milyar avro gelir garantisi bulunuyor.

Mevcut deniz geçişi 12 bin araç, garanti 45 bin araç

Pandemi öncesi 2019'da Çanakkale Boğazı'ndan deniz yoluyla geçiş yapan araç sayısı günlük 12 bin 431'di. Pandemi döneminde geçiş yapan araç sayısı azalırken, iktidar Çanakkale Köprüsü'nden günde 45 bin araç geçişi taahhüdü verdi. Çanakkale Boğazı'nda feribot hizmeti veren Gestaş'ta şu anda otomobil için 107 TL ve bir yolcu için de 6.5 TL alınıyor. Köprü, feribottan 185 lira yani 2.7 kat daha pahalı olmasıyla göze çarpıyor.

Sözcü Gazetesi'nin iktisat yazarı Çİğdem Toker, Twitter hesabından köprü açılmadan bir gün önce "yarın hizmete açılacak Çanakkale Köprüsü için araç başına, devletten şirkete 15 €+KDV olmak üzere günlük 45 bin araç garanti verildiğine inanamayanlar var. Bu garantinin hesabı 2016'da yapıldı. 1 euro, yaklaşık 3,5 ₺'yken" diye yazdı. 

Zamanın Başbakanı Binali Yıldırım, 25 Ekim 2016'da "Çanakale Köprüsü'nün geçiş ücreti 15 euro + KDV olarak belirlendi." diye açıklamıştı.  

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM) tarafından ihale edilen köprünün yapım ve işletmesini 2 Güney Koreli, 2 Türk firması (DL E&C (Güney Kore), Limak (Türkiye), SK Ecoplant (Güney Kore), Yapı Merkezi (Türkiye)) üstlendi. Proje için yüzde 70'i yabancı banka ve finans kuruluşlarından olmak üzere yaklaşık 2.265 milyar avro kredi alındı.

Yapımı sırasında 14 kez Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle olmak üzere toplam 18 kez planlaması değiştirilen köprünün çevreye verdiği zarar büyük oldu. TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Su ve Atık Su Komisyonu Başkanı Selahattin Beyaz'a göre planlamada 18 defa değişiklik yapılması, köprünün bölgeye olan etkisinden kaynaklanıyor.

5 bin hektar tarım arazisi yok edildi

Köprü inşaatı için Çanakkale, Lapseki ve Gelibolu köylerinde 'yaklaşık 5 bin hektar (yaklaşık 7 bin futbol sahası) tarım arazisi kamulaştırıldı. 500 bin adet ağaç kesildi. Çevre Mühendisi Selahattin Beyaz, "Köprünün yapım aşamasında bölgede verimli tarım arazileri kamulaştırılmış, geçimlerini tarımdan sağlayan köylüler bu alan dışına çıkarılmıştır. Yaşam koşullarına uygun olmayan farklı iş alanlarına yönelmeye mecbur bırakılmışlardır." diyor.

"Aynı zamanda 500 binden fazla ağaç kesilerek ormanlık alanlar yok edilmiştir. Ormanların yok olması bu ekosistemindeki canlıların da yok olmasına veya bölgeyi terk etmesine neden olmuştur. Ayrıca köprü ve buna bağlı otoyollar boyunca birçok sucul sistem yok edilmiş, bölgedeki canlılar için yaşam kaynağı olan suya erişim engellenmiştir" dedi.

Evresel'den Özlem Abayoğlu'nun aktardığına göre TMMOB yetkilisi çevre mühendisi Beyaz projenin ekolojik yaşam alanlarını yok ettiğini ve emekçi halkı daha da yoksullaştırdığını açıklıyor. 

Beyaz "Köprü ile köprü çevresi ve buna bağlı otoyol kenarları yapılaşmaya açık hale geliyor" diyor.  "Yakın gelecekte plansız nüfus artışı kent yaşamını ve ekolojik yaşam alanlarını olumsuz etkileyecektir. Arsa fiyatlarının aşırı yükselmesi bunu doğrulamaktadır. Köprü ve bağlantı yolları boyunca kamu tarafından yapılan su yapıları devreden çıkarılacak, kamu zararı oluşacak, fatura yine emekçi halkın sırtına yüklenecektir."

Beyaz, "Aynı zamanda araç trafik yüküne bağlı olarak, egzoz gazlarından etkilenen orman ekosistemi değişecek, birçok canlı yok olacak veya bölgeyi terk edecektir. Projenin yükü emekçi halka yüklenecek, kazanç ise sermayenin ve yandaş iktidarın ayakta kalması için kullanılacaktır" dedi. (AEK)