Dört Ciltte Nezihe Muhiddini Tanımak
Roman, öykü ve makaleleri dört ciltte toplanan Nezihe Muhiddin, bir yazar olduğu kadar kadın aktivist olarak da dikkat çekiyor. Adı ilk kez 1912'de verdiği iktisat konferanslarıyla duyulan Muhiddin kendi dönemine göre oldukça ilerici söylemiyle, Osmanlı-Cumhuriyet kadın yazarları arasında öne çıkıyor.
Boğaziçi Üniversitesi (BÜ) Sosyoloji bölümü öğretim üyelerinden Prof. Dr. Nükhet Sirman, Muhiddin külliyatı için yazdığı sunuş yazısında, Muhiddin'in bu özelliklerine vurgu yapıyor. Dönemdaşı yazarlar, Halide Edip Adıvar, Reşat Nuri Güntekin ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu'yla onun arasındaki farkı Muhiddin'in hayatın orta yerinde durmasıyla ilişkilendiriyor.
Muhiddin'in hikaye ve romanlarında şiddet
Sirman Muhiddin'in roman ve hikâyelerindeki şiddet öğesine de dikkat çekiyor. Böylesine gerçekçi bir biçimde resmedilen şiddetin yazar tarafından yaşanmış da olabileceğine gönderme yapıyor. "Bu şiddet belki Muhiddin'in günlük yaşamda gözlemlediği, belki de yaşadığı bir şiddetin bir yansımasıdır" demekten kendini alamıyor.
Sirman Muhiddin'in üç romanını şiddetle örnekliyor: "Boz Kurt", "Sus Kalbim Sus!" ve "Benliğim Benimdir". Sirman'a göre Osmanlı yaşamını konu alan romanlarında konak ailesi ve eski gelenekler, şiddetin kaynağıdır. Cumhuriyet sonrası romanlarındaki şiddetse yaşamlarının hızlı değişmesine hazır olmayan bireylerin yarattığı bir olgu.
"Şiddetin bu denli nesnel ve olağan anlatılmasının bir nedeni etrafımızı sarmış olan felaketleri göstermek ve önlem almamız için bizi hazırlamak. Farklı bakış açılarına bu metinde hiç yer yoktur. Hayat tüm çıplaklığıyla nesnel bir gözlem sonucunda göz önüne seriliyor."
Sirman: Muhiddin yaşamın orta yerinde
Sirman, Muhiddin'in "yaşamın orta yerinde durmak" olarak adlandırdığı bir başka özelliğini de cinselliği roman ve hikâyelerine sokmaktaki cesur tavrıyla açıklıyor.
"Nezihe Muhiddin'in romanlarında cinsellik, yaşamın sıradan bir parçasıdır. Genç kızlar bedenlerini isteyerek ya da belli hesaplar sonucu evli olmadıkları adamlara verirler, aşklar akıllı uslu evliliklere dönüşmez, küçük maceralar korkunç sonuçlar doğurur.
"İnsanlar, çoğu kez kahramanlar da dahil olmak üzere, dar görüşlü, çıkarcı ve bilgisizdirler. Arada bir ancak Güzellik Kraliçesi'nin Nedim Münir'i ya da Ateş Böcekleri'nin Hacer'i gibi akıllı ve bilgili erkekler ve kadınlar da karşımıza çıkar. Muhiddin okuyucuyu cinselliğin çirkin yüzlerinden korumaya hiç çalışmaz."
Sirman, Nezihe Muhiddin hikaye ve romanlarında "Aşk'ı, şatafatlı Beyoğlu gecelerinde olan ve geçici olduğu kadar insanı felakete sürükleyen bir duygu; sevgi'yse daha derin ve sürekli bir anlaşmaya dayandığı için de çekirdek aileyi oluşturabilecek tek bağ" olarak ele aldığını yazıyor.
Milliyetçilik ve feminizm
Muhiddin'in milliyetçiliğini "kim olduğunu bilmek" düsturuyla açıklayan Sirman milliyetçilikle feminizmin onun romanlarında iç içe geçtiği düşüncesinde. Sirman'a göre Muhiddin'deki milliyetçilik hem dini hem de etnik bir homojenlik anlayışı taşıyor.
Döneminin milliyetçi akımları içinde büyüyen Nezihe Muhiddin'in, 1927'de Türk Kadınlar Birliği'nden uzaklaşmak zorunda bırakılmasının bile onu bu düşüncelere eleştirel bakmasını sağlayamamış olmasını ilginç bulan Sirman "Ancak bu fikirlerin bugün hâlâ çoğu orta sınıf Türk kadınının hem milliyetçiliğini hem de kadınlığını tanımlayan fikirler olduğu unutulmamalıdır" diye ekliyor.
Nezihe Muhiddin külliyatı (*)
Nezihe Muhiddin külliyatını yayına Yaprak Zihnioğlu hazırladı. Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ) Türk Dili ve Edebiyatı bölüm başkanı Zühal Ölmez ve Prof. Dr. Hatice Aynur; Aynur Demirdirek, siyasetbilimci Şirin Tekeli ve BÜ'den Prof. Dr. Nükhet Sirman külliyata katkıda bulundu.
Zihnioğlu "Bu diziyle Müslüman, Türk, Ermeni, Rum, Musevi... Osmanlı kadınlarının Latin harflerine aktarılmamış ya da gereği gibi değerlendirilmemiş roman, şiir, hikâye, makale, polemik ve tartışmalarını güncelleştirilmiş basımla günümüz okuruna ulaştırmayı amaçlıyoruz" diyor.
Külliyatın 4 cildi
Birinci ciltte "Şebab-ı Tebah, Benliğim benimdir, Güzellik Kraliçesi, Boz Kurt, İstanbul'da Bir Landru, Ateş Böcekleri" romanları var. Bu derleme de yazarın, ilk romanı Şebab-ı Tebah 95 yıl sonra yeniden yayınlanıyor.
İkinci Ciltte beş roman yer alıyor: "Bir Aşk Böyle Bitti, Çıplak Model, İzmir Çocuğu, Avare Kadın, Bir Yaz Gecesiydi!.. "
Üçüncü ciltte de yine " Çıngıraklı Yılan, Kalbim Senindir, Sabah Oluyor, Gene Geleceksin, Sus Kalbim Sus!" adlı beş romanı bulunuyor.
* Dördüncü ciltteyse siyasi, içtimai, edebiyat ve kadınlık durumlarına ilişkin makaleleriyle "Türk Kadını" adlı eseri bulunuyor. (AD/TK)
Nezihe Muhiddin kimdir
Nezihe Muhiddin 1889'da İstanbul'da, Kandilli'de doğdu. Hikâyeleri, edebiyat ve sanat üzerine yazıları Edebiyat-ı Umumiye Mecmuası'nda (1918), Kadın Yolu (1925-26), Resimli Şark (1932-33), Boğaziçi (1937-38) dergilerinde yayınlandı. Kadınlar Halk Fırkası'nın (1923) kuruluşuna öncülük etti. 1924-27 yılları arasında Kadın Birliği'nin başkanlığını yürüttü.
(*)Nezihe Muhiddin (1.-2.-3. Cilt) Bütün Eserleri : Çeviren: Hazırlayan : Yaprak Zihnioğlu Sunuş : Nükhet Sirman, Kitap Yayınevi/Mor Kitaplık-Kadın Tarihi ve Eserleri Dizisi, 444 sayfa, 2006. (AD/EK)