Düşünceye Özgürlük!
Platform; İsmet Demirdöğen Gazeteciler Derneği, Ali Ersin Gür, Çağdaş Hukukçular Derneği, Çetin Öner, Edebiyatçılar Derneği, Hüsnü Öndül, İnsan Hakları Derneği, Murat Belge, Helsinki Yurttaşlar Derneği, Sami Evren, Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu, Yılmaz Ensaroğlu, Mazlum-Der, Ali Balkız, Pir Sultan Abdal Kültür ve Dayanışma Derneği, Necati Koçak, Sosyal Demokrasi Vakfı, Yavuz Önen, Türkiye İnsan Hakları Vakfı, Kaya Güvenç, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Babür Pınar, Türkiye Ortadoğu Forumu Vakfı, ve Aydın Şimşek,Türkiye Yazarlar Sendikası'ndan oluşuyor.
"Düşünceye Özgürlük Kampanyası" çerçevesinde yapılan açıklamada şöyle deniliyor:
* Anayasa'da yapılan düzenlemelerin özgürlükleri geliştirme gerekçesi ile yapıldığı belirtilmiş ve ilan edilmiştir. Anayasa değişiklilerinin anlam kazanması için, ilgili yasalarda özgürlükleri geliştirici düzenlemeler yapılmalıdır.
* İnsan hakları ve sivil toplum örgütlerine, sendikalara, siyasal partilere, basına, bu ülkede yaşayan herkese büyük görevler düşmektedir.
* Kitlesel ve sonuç alınıncaya kadar devam edecek bir çalışmaya ihtiyaç vardır.
* Başlattığımız "Düşünceye Özgürlük" Kampanyasının başarıya ulaşması, anayasa ve yasalarımızdaki düşünce açıklamayı sınırlayan ve yasaklayan yasaların kaldırılması evrensel insan hakları normlarına uygun hale getirilmesi demokratikleşme yolunda önemli bir adım olacaktır.
* Düşünce özgürlüğü kampanyası çerçevesinde geliştirilen aylık etkinliklere, bilgi alışverişinin sağlanmasına tüm demokratik kamuoyunun aktif katılım ve desteğini bekliyoruz.
141 kişi aleyhinde 38 dava
Düşünceye Özgürlük Platformu, açtığı kampanya çerçevesinde şu hatırlatmaları da yapıyor:
* 2001 yılının Ocak-Ağustos döneminde, Türkiye İnsan Hakları Vakfı'nın saptayabildiği kadarıyla en az 141 kişi aleyhine 38 dava açıldı.
* Bu davalarda ağırlıklı olarak Türk Ceza Yasası'nın 159, 169 ve 312. maddeleri ile Terörle Mücadele Yasasının 8. Maddesi gerekçe gösterilerek hapis cezası istendi.
* 2000 yılında açılıp 2001 yılında sonuçlandırılan en az 33 davada 57 kişi yargılandı.
* Bunların 30'u hakkında berat kararı verildi ya da verilen beraat kararları Yargıtay tarafından onaylandı.
* 4'ü hakkında erteleme kararı alındı ve içlerinde Doç. Dr. Fikret Başkaya'nın da bulunduğu 23 kişiye ise ceza verildi ya da verilen cezalar Yargıtay tarafından onaylandı.
Kimlere hangi davalar?
Bu ilk saptamalara göre açılan davaların listesi ise şöyle:
1. Akın Birdal, İHD Onursal Başkanı
20 Ekim 2000 tarihinde Almanya'da katıldığı Avrupa'da İnsan hakları-Türkiye Avrupa'nın partneri mi?" konulu bir panelde yaptığı konuşma
İddia: Türklüğü alenen tahkir ve tezyif etmek
Ankara 2. Ağır Ceza Mahkemesi (8 Şubat 2001)
TCY 159/1
Ceza istemi: 1 yıldan 6 yıla ağır hapis cezası
Dava Sürüyor
2. Mehmet Uzun, Yazar
Hasan Öztoprak, yayıncı
Aşk Gibi Aydınlık, Ölüm Gibi Karanlık Kitabı
İddia: Yasadışı örgüte yardım
İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi
TCY 169 ve TMY 5 maddeleri
Mahkeme Kararı: Beraat
3. Mehmet Uzun, Yazar
Hasan Toprak, yayıncı
Nar Çiçeği-Çok Kültürlülük Üzerine Kitabı
İddia: Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin bölünmez bütünlüğünü hedef alan bölücü mahiyette propaganda yapmak
İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi
TMY 8/3. maddesi
Mahkeme Kararı: Beraat
4. Mustafa Demir, İmam
6 Nisan 2001 tarihinde Cuma namazında verdiği hutbe
İddia: Halkı düşmanlığa kışkırtmak
İstanbul devlet Güvenlik Mahkemesi (12 temmuz 2001)
TCY 312
Ceza istemi: 1 ile 3 yıl arası hapis cezası
Dava devam ediyor
5. Abdullah Keskin, Yayınevi Sahibi
Kürt Aydınlanması isimli kitap
İddia: Bölücülük propogandası yapmak
İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi (12 Temmuz 2001)
TMY 8, TCY 36 ve Basın Kanunu Ek 1/2 maddesi
6. Abdullah Keskin, Yayınevi Sahibi
Kürdistan Tarihi isimli kitap
İddia: Bölücülük propogandası yapmak
İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi (12 Temmuz 2001)
TMY 8, TCY 36 ve Basın Kanunu Ek 1/2 maddesi
Mahkeme Devam Ediyor
7. Eren Keskin, İHD İstanbul Şube Başkanı
Erdal Taş, Yazı işleri Müdürü
Yeni Gündem'de yayınlanan Eren Keskin'in Silopi'de işkence yapılan Barış Analarına ilişkin yazısı
İddia: Orduya Hakaret Etmek
Beyoğlu 2. Ağır Ceza Mahkemesi (15 haziran 2001)
TCY 159
8. Ahmet Altan, Yazar
Murat Tunalı, Yazıişleri Müdürü
Aktüel dergisindeki 'Kum Saati' köşesinde yayınlanan 'Türkiye'nin bütün generalleri kışlalarınıza dönün' yazısı
İddia: Türk Silahlı Kuvvetleri'ne hakaret etmek
TCY 159
9. Ahmet Altan, Yazar
Murat Tunalı, Yazıişleri Müdürü
Aktüel dergisindeki 'Kum Saati' köşesinde yayınlanan ' 'Bu generalleri yargılayın, bu yazarları açıklayın' yazısı
İddia: Türk Silahlı Kuvvetleri'ne hakaret etmek
İstanbul Cumhuriyet savcılığı
TCY 159
10. Hasan Celal Güzel
Ayaş Cezaevi'nden 10 Mayıs 2000 tarihinde tahliye olurken yaptığı konuşma
İddia: "yargıya hakaret etmek
Ankara 6. Ağır Ceza Mahkemesi
Türk Ceza Yasası'nın 159/1. maddesi
Ceza İstemi: 1 yıldan 6 yıla kadar ağır hapis cezası
11. Tuncay Özkan; Köşe Yazarı
Hasan Çakkalkurt, Yazıişleri Müdürü
Tuncay'ın Radikal gazetesindeki yazısı
İddia: İçişleri bakanı Saadettin Tantan'a hakaret etmek
Ankara Ağır Ceza mahkemesi
Ceza istemi: 3 ay 15 gün ile 1 yıl 4 ay arasında hapis cezası
12. Bülent Ufuk Ateş, Gazete Sahibi
Güler Yıldız, Yazıişleri Müdürü
Mersin'de yayınlanan Çınar gazetesinde 23 Mart 2001 tarihinde yayınlanan TAYAD' ilanı
İddia: "İstanbul DGM'nin ölüm oruçları ve F tipi cezaevleri ile ilgili yayın yasağı kararına uyulmadığı
Mersin 1. Sulh Ceza Mahkemesi
Mahkeme Kararı: 213'er milyon lira para cezası
13. Adnan Özdemir, Haber Müdürü
Mersin'de yerel yayın yapan Sun TV'de yayınlanan"F tipi cezaevleri ve ölüm oruçları konusunun ele alındığı bir program"
İddia: "ölüm oruçları konusunda haber yasağına uyulmadığı"
Mersin 1. Sulh Ceza Mahkemesi
TCY'nin 526/1.
Mahkeme Kararı: 3 ay hapis ve 35 milyon 591 bin lira para cezasına mahkum edildi. Hapis cezası daha sonra 2 milyon 372 bin 760 lira para cezasına çevrildi
14. Mahir Kaynak, Emekli MİT Görevlisi
Rahim Er, Yayıncı
"Yer Üfürdü Su Götürdü" adlı kitap
İddia: "MİT'in görev ve faaliyetlerine ilişkin gizli kalması gereken bilgileri açıklamak
15. Prof. Dr. Emre Kongar, Araştırmacı Yazar
Fikret İlkiz, Yazı işleri Müdürü
2 Nisan 2001 tarihinde Cumhuriyet Gazetesinde Kongar'ın "Aydınlanma" köşesinde yayınlanan "Dokunulmaz 550 Adam Bir Uygarlığı Nasıl Çökertti" başlıklı yazı
İddia: Meclis'e hakaret etme
İstanbul 2. Ağır Ceza Mahkemesi
TCY'nin 159. maddesi
16. Şanar Yurdatapan, Mustafa Kahveci, Hasan Basri Çıplak, Ziver Özdemir, Yaşar Buhan, Mustafa Altunel, Murat Kaya, İsrafil Kahraman, Yılmaz Tunç, Abullah Kaya, Dursun Güleç, Zuhal Olcay, Sabiha Ünlü, Ahmet Şişman, Mustafa İslamoğlu, İhsan Çelik, Oktay Saral, Lale Mansur, Emine Şenlikoğlu, Adalet Ağaoğlu, Meryem Canan Ceylan, Haldun Ulvi Alacakaptan, Yalçın Balaban, Erdoğan Turan, Abdurrahman Dilipak, Mustafa Yavuz, Aydın Polat, Atilla Dede, Ahmet Han Yılmaz, Hüsnü Öndül, Halil Ürün, Cengiz Tayfur, Rüstem Altunbaş, Şaban Sarı, Orhan Şahin, Bekir Gürsoy, İlhan Durmuş, Mahmut Sami Büyükyılmaz, Hatice Kübra Kalıpçı, Hayrullah Küçükdağ, Süleyman Kurnaz, Necip Bilek, Bekir Özer, Gürsoy Bilgin, Mustafa Acar, Veli Tolu, Hasibe Özlem Demirel Çepni, Kazım Batmaz, Ahmet Sorgun, Ahmet Yaradanakul, Bahattin Yıldırım, Hasan Terzi, Suat Altınsoy, Ahmet Güney, Yusuf Karataş, Ali Aşlık, Halil Güven, Hasan Ünal, Ertan Kara, Hasan Burgan, Mehmet Çelik, Muzaffer Cengiz, Mustafa Akkaş, Rıfat Çiftçi, Ali Gök. (65 aydın-yazar)
Düşünceye Özgürlük - Herkes İçin kitabı
İstanbul DGM Savcılığı
Ceza istemi: 8 yıla kadar hapis cezası
17. Neşe Düzel, Gazeteci
Hasan Çakalkurt, Yazıişleri Müdürü
Neşe Düzel'in Pir Sultan Abdal 2 Temmuz Kültür ve Eğitim Vakfı Başkanı Murtaza Demir'le yaptığı ve Radikal Gazetesinde 8 Ocak 2001 tarihinde "Alevi gençler teröre itiliyor" başlığı ile yayınlanan bir söyleşi
İddia: halkı düşmanlığa kışkırtmak
İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi
TCY 312
Dava devam ediyor
18.-19..20.21. Ahmet Altan, Yazar
Murat Tunalı, Yazıişleri Müdürü
Altan'ın Aktüel dergisinde 22 Temmuz 2000 tarihinde yayınlanan "Sarıkamış'tan Akdeniz'e", 22 Şubat günü yayınlanan "Oralarda geceler" yazıları ile, yine Aktüel dergisinde yayınlanan "Türkiye'nin bütün generalleri kışlalarınıza dönün", "Bu generalleri yargılayın, bu yazarları açıklayın" başlıklı yazıları nedeniyle dört ayrı dava açıldı.
İddia: Orduya hakaret
İstanbul Cumhuriyet Savcılığı
TCY'nin 159. maddesi
Ceza istemi: 1 ile 6 yıl arasında hapis cezası
22. Ahmet Altan, Yazar
Murat Tunalı, Yazıişleri Müdürü
Altan'ın Aktüel dergisinde yayınlanan "Siyasal Zina ve Cinayet" başlıklı yazısı geçen "Çağdaş yaşamda askerin siyasette yeri yoktur" sözleri
İddia: "Hükümete ve güvenlik görevlilerine hakaret ettiği"
Bakırköy 2. Ağır Ceza Mahkemesi (2 Temmuz 2001)
TCY 159
Ceza istemi: 6 yıla kadar ağır hapis cezası
23. Ali Bayramoğlu, Köşe Yazarı
Murat Tunalı, yazıişleri Müdürü
Ali Bayramoğlu'nun Sabah gazetesinde 8 Şubat günü yayınlanan "Silopi'ye yolculuk" başlıklı yazı
İddia: Orduya hakaret etmek
TCY 159
Ceza istemi: 1 ila 6 yıl hapis cezası
24. Ali Bayramoğlu, Köşe Yazarı
Murat Tunalı, yazıişleri Müdürü
Ali Bayramoğlu'nun Sabah gazetesinde 24 Şubat günü yayınlanan "Asker ve muhalefet" başlıklı yazı
İddia: Orduya hakaret etmek
TCY 159
Ceza istemi: 1 ila 6 yıl hapis cezası
25. Gülay Göktürk, Köşe Yazarı
Semra Uncu , Yazıişleri Müdürü
Gülay Göktürk'ün Sabah gazetesinde 8 Şubat günü yayınlanan "Güneydoğu'daki karadelik" başlıklı yazısı
İddia: Orduya hakaret etmek
TCY 159
Ceza istemi: 1 ila 6 yıl hapis cezası
26. Mehmet Boncuk, Muhabir
Halil Şahin, Yazıişleri Müdürü
Doç. Dr. Fikret Başkaya, Öğretim Üyesi
Fırat'ta Yaşam gazetesinde, Boncuk'un Başkaya ile yaptığı ve gazetenin 12-19 Mart tarihli sayısında yayımlanan "Apolitizasyonun yeni aracı: Sivil Toplum" başlıklı röportaj
İddia: "bölücülük propagandası"
Adana DGM Savcılığı Temmuz 2001'de soruşturma açtı
TCY'nin 312. maddesi
27. Ersen KorkmazGazete Sahibi:
Hatay'ın İskenderun ilçesinde yayınlanan Demokrat İskenderun gazetesinde 10 Ekim günü yayınlanan "ABD kazığı" başlıklı yazı
İddia: Hükümete hakaret etmek
Dava 25 Eylül günü başlanacak.
28. Eylem Tandoğan, Yayınevi Sahibi
Abdullah Öcalan'ın yazdığı "Nasıl yaşamalı" kitabının basımı
İddia: Bölücülük propogandası ve PKK'ye yardım
İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi
TMY5, TCY 169
Ceza istemi: 7 yıl 6 aya kadar hapis cezası
29. Gülcan Kaya, Yayınevi Koordinatörü
Abdullah Öcalan'ın yazdığı "Oligarşik Cumhuriyrt Gerçeği" kitabının basımı
İddia: Bölücülük propogandası ve PKK'ye yardım
İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi
TMY5, TCY 169
Ceza istemi: 7 yıl 6 aya kadar hapis cezası
30. Mehmet Yıldırım, İstanbul Ticaret Odası Başkanı
18 Aralık 2000 tarihindeki İTO Meclis Toplantısında yaptığı Konuşma
İddia: Milli Güvenlik Kuruluna hakaret etmek
İstanbul Devlet Güvenlik mahkemesi
TCY 159
İstenen Ceza: 3 ay ile 1,5 yıl arası hapis cezası
Dava devam ediyor
31. Şennur Yurtsever, Salih Aslan, Mehmet R. Tiryaki, Sibel Özbudun, Handan Çağlayan
Bilim ve Siyaset dergisinin 2000 yılı Kasım ayında yayınlanan "Göç" konulu ilk sayısında yer alan "Yerinden Edilenlerin Psikolojisi", "Vatandan Vatansızlığa Göç", "Osmanlı'dan Bugüne Zorunlu Göç", "Adı Konulmayan Olağanüstü Hal (Tanıklıklar-Geçmişin ve Geleceğin Sesi)" ve Göç Edenler Sosyal Yardımlaşma ve Kültür Derneği'nin (GÖÇ-DER) "Zorunlu Göç Çözüm Önerileri" başlıklı yazıları
İddia: bölücülük propagandası yapmak ve halkı düşmanlığa kışkırtmak
İstanbul DGM
TCY 312/2, TMY 8/1-2, TCY 169
İlk Duruşma: 27 Eylül
32. Kemal Kamahlı, Sunucu
İran'ın Sesi ,Radyo'sunun Türkçe yayınlar bölümünde sunulan 'Mollanın Sesi' programı
İddia: Halkı suç işlemeye kışırtma
Erzurum DGM (Temmuz 2001)
TCY 311
33. Fehmi Koru, Köşe Yazarı
13 Ekim 1999 tarihinde Kanal 7'de yayınlanan bir haber programında "başörtüsü nedeniyle okula alınmayan Marmara Üniversitesi öğrencisi bir kızın 17 Ağustos depremini anımsatan '7,4 yetmedi mi?' yazılı pankartına ilişkin yorumu"
İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi (12 Nisan 2001)
TCY 312
Ceza istemi: 4 yıl 6 ay hapis cezası
34. Hasan Sutay, Köşe Yazarı
Yakup Akalın, Yazıişleri Müdürü
İddia: Cumhuriyete hakaret etmek
Bakırköy 2. Ağır Ceza Mahkemesi (8 Mayıs 2001)
TCY 159
Mahkeme Kararı: beraat, (8 Mayıs 2001)
35. Yavuz Önen, Hüsnü Öndül, Yılmaz Ensaroğlu, Vahdettin Karabay, Cengiz Bektaş, Atilla Maraş, Şanar Yurdatapan, Zuhal Olcay, Lale Mansur, Prof.Dr. Ali Nesin, Salim Uslu, Siyami Erdem, Erdal Öz, Ömer Marda, Etyen Mahçupyan, Sadık Taşdoğan
Düşünceye Özgürlük 2000 (yasaklanan bir kitap ve 60 makaleyi içeriyor) kitapçığı
İÜsküdar 2. Ağır Ceza (10 Mayıs 2001)
TCY 159
Ceza İstemi: 1-6 yıl hapis cezası
36. Yılmaz Çamlıbel, Siyasetçi
Mersin'de bir TV'de yaptığı konuşma
Mersin Ağır Ceza Mahkemesi (7 Eylül 2001)
TMY 8/1
Yeni Duruşma: 23 Kasım 2001
37. Mahmut Toprak, Öğretmen
23 Nisan Çocuk Bayramında Kürtçe müzik çaldırmak
İddia: Yasadışı örgüte yardım
Diyarbakır Devlet Güvenlik Mahkemesi (14 Haziran 2001)
TCY 169
Tutuklu - mahkeme devam ediyor
38. Metin Münir, Gazeteci
Yeni Binyıl Gazetesinde 10 Mayıs 2000 tarihinde yayınlanan yazısı
İddia: Yargıya hakaret
Bakırköy 2. Ağır Ceza mahkemesi
TCY 159
Ceza İstemi: 12 yıla kadar ağır hapis cezası
Türkiye'de Düşünce Özgürlüğü Var mı?
Bu soru çerçevesinde, kampanya metninde şu saptamalar yapılıyor:
* Türkiye'de düşünce özgürlüğünün önündeki en büyük engel, sınırları 12 Eylül 1980 askeri darbesiyle çizilen 1982 Anayasası ve ilişkili yasal çerçevedir. Ancak uygulamada bu kısıtlamaların da ötesine geçilerek genişletici yorumların yapıldığı, yasa hükümlerinin hiçe sayıldığı, keyfi engellemelere gidildiği ve hatta yargısız infazlar yoluyla kimi insanların yaşamlarına son verildiği görülmüştür.
* Türk Ceza Yasası, Sıkıyönetim Yasası, Devlet Güvenlik Mahkemeleri Kuruluş Yasası, Terörle Mücadele Yasası, Siyasi Partiler Yasası, Basın Yasası, Dernekler Yasası, Toplantı ve Gösteri yürüyüşleri Yasası, YÖK Yasası başta olmak üzere bir çok yasa düşünceyi açıklama özgürlüğünü yasaklayan veya sınırlayan yüzlerce madde içermektedir.
* Türk Ceza Yasası'nın "halkı askerlikten soğutma" suçunu düzenleyen 155'nci, Cumhurbaşkanı'na hakareti düzenleyen 158 nci, "Türklüğe, Cumhuriyete, TBMM'ye, hükümetin manevi kişiliğine, bakanlıklara, devletin askeri, polisiye kuvvetlerine, adliyenin manevi kişiliği"ne hakareti düzenleyen 159'ncu, "halkı sınıf, ırk, din ve bölge farkı gözeterek kin ve düşmanlığa tahrik suçunu düzenleyen 312/2'nci maddeleri ile Terörle Mücadele Yasasının 8. maddesi düşünce açıklamalarını cezalandırmada en sık kullanılan maddelerdir.
* Uygulamada suç tanımlaması o kadar keyfi ve o kadar değişken ki, bir dönem TMY 8. madde kapsamında görülen bir düşünce açıklaması, başka bir dönem TCK 312. maddeye, hatta terör örgütüne yardım yataklık sayılarak TCK 169. maddeye göre cezalandırılabilmektedir.
* Son dönemlerde yazılı veya sözlü olarak ifade edilen düşüncelerin Türk Ceza Kanunu'nun 168/2 maddesi kapsamında değerlendirildiğine de tanık olunmaktadır.
* Özgürlükleri geliştirme adına yapılan düzenlemeler, çoğu kez TCK'nun 141 ve 142. maddelerinin yerine Terörle Mücadele Kanunun 7 ve 8. maddelerinin getirilmesinde olduğu gibi, düşünceyi suç sayan yeni yasaların çıkarılması şeklinde olmuştur.
* "Düşünce suçluları" için çıkarılan "şartla salıvermeler" cezaevlerine girecek yeni "düşünce suçluları"na yer açmaktan başka bir işe yaramamıştır. Şartla salıverme yasaları ile, bu yasalardan yararlananların, gelecekte düşünce açıklamaları ceza tehdidi altına alınmıştır.
* Dış ve iç demokratik kamuoyu baskısına karşın Türkiye'nin insan hakları durumunda anlamlı bir gelişme gözlenemiyor. İnsan hakları ihlalleri bazı alanlarda artarak sürüyor. (NU)