En Çok Ayrımcılık Onlara: Romanlar/Çingeneler
Sempozyuma Doğu Avrupa Ülkelerinden Roman kurum ve kuruluş temsilcileri ile İngiltere ve Almanya'dan roman kültürü üzerine çalışma yürüten akademisyenler ve temsilciler katıldı.
Ayrıca çeşitli STK temsilcileri ile her ne kadar sayıları az da olsa Edirneli Romanlar ve çocuklar da konferans salonunda yerlerini aldılar.
Otobüsler Kapıkule'den geri çevrildi
Edirne Türkan Sabancı Kültür Merkezi'nde yapılan sempozyumun ilk iki gününde ulusal ve uluslararası katılımcılar Türkiye ve Dünya'daki Romanların durumuna ilişkin bilgiler verirken son gün ise kalan katılımcılar atölyelerde buluştu.
Türkiye'den ya da yurtdışından katılan her konuşmacının ortak görüşü "Dünya'da en fazla ayrımcılığa ve ırkçılığa" uğrayan halkın Roman halkı olmasıydı.
Öyle ki Kakava şenliklerine katılmak üzere Doğu Avrupa ülkelerinden gelen Romanların otobüsleri de Kapıkule'den geri çevrilmişti.
Havaalanında iki saatlik arama
Ayrıca ne Avrupalılar Romanların kesin yada resmi nüfuslarını söyleyebiliyorlardı ne de biz. Rakamlar gerçeğe yakındı yakın olmasına ama sonuçta hepsi tahmini bilgilerdi.
Bu bilgilere göre Avrupa ülkelerinde yaşayanların sayısı 15 milyon Türkiye'de yaşayanların sayısı ise 5 milyondu.
Konferans katılımcılarının en ünlü siması Brüksel'de yaşayan ve Brüksel'deki Avrupa Roman Enformasyon Merkezi Başkanı İvan İvanov'du.
Her ne kadar havaalanında iki saatlik bir arama sonunda kendisini karşılamaya giden arkadaşımızla buluşsalar da nihayet İvan İvanov da konferanstaki yerini almıştı.
İvan İvanov, Romanlara uygulanan ayrımcılıktan söz etti ve "Romanlar hayatın her alanından dışlanıyorlar, eğitim alanında, sağlık ve iş konusunda da, hükümetler ve yerel yönetimlerin buna karşı savaşmaları gerekiyor" diye çağrıda bulundu.
Gizlenen kimlikler
"Çingene Olmak" kitabının yazarı Mustafa Aksu ise Roman oldukları için işe alınmadıklarını ve toplumun Romanlara önyargılarından, devlet kurumlarının yayımladığı kitaplardaki ayrımcılıktan, yönetmelik ve genelgelerden söz etti.
Aksu ayrıca zengin olan bir takım Çingenelerin kimliklerini saklamasını eleştirdi bununla kalmadı kendisini de aynı nedenle eleştirdi. Aksu kendi kimliğini eşinden gizlediğini ve eşiyle nişanlandıktan iki ay sonra kimliğini açıkladığını ifade etti.
Ege Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Suat Kolukırık Romanların mesleklerinden ve çalışkanlıklarından söz etti ayrıca "Tarlabaşı Çingeleri" adlı dia gösterisi sundu.
İki günün sonuçları
* Dünyada yaklaşık 12 milyon Roman yaşamaktadır.
* Romanlar'ın Türkiye'de yoğun olarak yaşadıkları yerler, Kırklareli, Edirne, Ankara, İstanbul, Düzce, İzmit, İzmir, Afyon, Tokat, Sivas, Denizli, Mardin, Gaziantep, Kahramanmaraş, Adana, Samsun da yaşarlar.
* Türkiye'de Romanların nüfusu resmi makamlara göre 500 bin resmi olmayan makamlara göre ise yaklaşık 2 milyon civarındadır. Bu grubun % 95'i yerleşik yaşama geçmişlerdir.
* Geçimlerini müzisyenlik yaparak, çiçek satarak, sepetçilik, kalaycılık, demircilik veya hurda eşya toplayarak sağlarlar.
* Türkiye'de genel olarak "Çingene" sözcüğü kullanılır. Batı Anadolu ve Trakya'da "Roman", Van ile Ardahan arasındaki bölgede "Mutrip", Orta Anadolu'da "Elekçi", Erzurum ve civarında "Poşa" Adana'da Cano ismiyle anılırlar.
* 1934 tarihli İskan Kanununun İskan Mıntıkaları bölümünde halen Türkiye muhacir olarak alınmayacaklar arasında Madde 4'de "A. Türk kültürüne bağlı olmayanlar" "B. Anarşistler", "C. Casuslar", "Ç, Göçebe Çingeneler", "D. Memleket Dışına Çıkarılmış Olanlar" yer alırlar.
* İskan Yasası'nın 4. maddesine ilişkin 1993 yılında Edirne eski milletvekili Erdal Kesebir Türkiye büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanlığı'na verdiği teklifle değişiklik önerisinde bulunmuş fakat öneri dönemin Başbakanı Süleyman Demirel tarafından reddedilmişti.
* Polisin Disiplinine, Merasim ve Topluluklardaki Rolüne ve Polis Karakolları teşkilatı ile Vazifelerine Dair Talimatname'nin Madde 134. te yer alan ve gerekli tedbirlerin alınması gereken şahıslar bölümünün 5. bendinde "esaslı bir meleği olmayan çingeneler" olarak halen geçerliliğini korumaktadır.
* İçişleri Bakanlığı 2002- 782-700/13848 sayılı yazısında ilgili Nüfus müdürlüklerine gönderdiği genelgede yurttaşlık başvurusunda bulunanlar hakkında temel alınacak ölçütler arasında yer alan 12.madde "dilencilik ve çingenlikle ilişkilerinin bulunup bulunmadığına" ilişkin araştırma yapılmasını istemiştir.
* 1995 yılında basılan Milli Eğitim Bakanlığına ait örnekleriyle Türkçe Sözlük ve Türk Dil Kurumuna ait sözlükte "Çingenece, Çingenelik, Çingeneleşmek" sözcükler, cimri, hasis, açgözlü, arsız, yüzsüz, hayasız, çığırtkan, alçak gibi sıfatlarla vasıflandırılmışlardır. Tepkile üzerine değiştirilmiştir.
* Türk Ansiklopedisinin 54 ve 55 inci sayfalarında "Çingenelerin yaşamları, sosyal ve kültürel seviyeleri düşüktür. Yetmişikibuçuk millet olarak bilinirler. Pis insanlardır. Çocuk ve hayvan çalıp satarlar, gizli fuhuş yaparlar" denilmiştir. Tepkiler üzerine değiştirilmiştir.
.
Sempozyuma katılan konuşmacılar
Edirne Valisi Nusret Miroğlu, Edirne Belediye Başkanı Hamdi Sedefçi,UYD Genel Başkanı Belgin Cengiz,EDÇİNKAY Başkanı Erdinç Çekiç,Trakya Üniversitesi Yrd.Doç.Dr. Emel Gönenç Güler ,Lüleburgaz Müzisyenler Der. Bşk. Tamer Kum, Av. Şafak Yıldız,Erdal Kesebir (DSP Eski Edirne Milletvekili, Ankara) "Ljlyan Eubova (Bulgaristan) ,Penka Karagiozov (Bulgaristan),Ivan Vesely (Çek Cumhuriyeti) Shefket Mehmedov (Bulgaristan), Halim Yılmaz (Av., MAZLUMDER Yön. Kur. Üyesi, İstanbul) Dr. Suat Kolukırık (Ege Üniversitesi Sosyoloji Bölümü-İzmir, Nazım Alpman (Gazeteci-Yazar, İstanbul), Mustafa Aksu (Araştırmacı-Yazar, Ankara), Elena Marushkova,Vesselin Popov (Bulgaristan),Galina Kostadınova (İngiltere), Prof. Dr. Zerrin Toprak, Alper Yağlıdere (Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir), Doç. Dr. Ayhan Kaya (Bilgi Üniversitesi, İstanbul),Neyyir Berktay (Eğitim Reformu Girişimi, İstanbul),Ivan Ivanov (Belçika),Rudıger Benninghaus (Almanya),Zeki Coşkun (Gazeteci-Yazar, İstanbul), Adnan Özer (Şair-Yazar, İstanbul), Anton Karagiozov (Bulgaristan), Çetin Yılmaz (İHD KaradenizEreğli Şubesi YK Üyesi),Nur Akalın (Senarist ve Yönetmen, İstanbul),Hasan Aydın (Araştırmacı-Yazar, İstanbul) Ekmel Çizmecioğlu (Belçika), Skender Veliu (Arnavutluk),Istvan Mezeı (Macaristan), Elin Strand (İstanbul),Adrian Marsh (İstanbul). (HYF/BA)