"Ev İçi Bakım Yükü de Çocuk İşçiliğin Parçası"

İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi Çocuk Hakları Komisyonu'nun "Ben Çocuğum Haklarım Var" teması ile düzenlediği I. Çocuk Hakları Sempozyumu dün (10 Haziran) başladı.

Sempozyumun ilk oturumu “Türkiye’de Çocuk İşçiliği” üzerine yapıldı. Doç. Dr. Pınar Uyan Semerci “Mevsimlik Tarımda Çocuk İşçiliği”, Sosyolog Ayşe Tepe Doğan ise “Bir Çocuk Hakkı İhlali; Ev İçi Çocuk İşçiliği” başlıklarıyla sunumlarını yaptı.

Semerci: Ev içi bakım yükü de çocuk işçiliğin parçası

Çocuk işçiliğinin algıda bir problem olarak görülmediğini belirten Semerci, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerinin en son 2012 yılında alındığını ve aradan geçen beş yılda sayılarda ciddi oranlarda değişimler olduğunu söyledi.

Semerci, TÜİK’in çok acilen veri toplaması gerektiğini vurgularken son beş yılda Türkiye’ye üç milyondan fazla Suriyeli geldiğini ve yarısından fazlasının çocuk olduğunu kaydetti. Ancak gerçek ve sağlıklı verilerle çözüme dair tartışmaya başlanabileceğini söyledi:

“Yasal düzenlemenin var olmasıyla uygulamaların arasında ne yazık ki fark var. Aileleri çocuk işçiliğinin olmasına zorlayan şartlarla ilgili bir düzenleme yapılmadan bir şeyleri değiştirmek çok da mümkün değil. Tüm aileler çocuğu için en iyi şartları istiyorlar. O zaman ne tür şartların aileleri çocuğunu çalışır durumda bırakmak zorunda kıldığına bakmak gerekiyor. Denetim mekanizmasının yanında aileye de başka bir destek sağlanmalı.

“Çocuk işçiliği dediğimizde ev içi bakım yükü altında ve özellikle toplumsal cinsiyet rolü açısından kız çocuklarının durumu gerçekten dramatik. Anneler şehir yoksulluğu içinde çalışmak zorunda kaldığında genç kızlar ya da daha çocuk yaştakiler kardeş veya ev içi bakımı üstleniyorlar. Ev içi bakım yükü de çocuk işçiliğin bir parçasıdır. Özellikle kadın çalışmalarında ele aldığımız çifte mesai kavramını çocuklar çok erken yaşta yaşamaya başlıyorlar”

“Mevsimlik Tarımda Çocuk İşçiliği”

Semerci konuşmasına Adana'da “mevsimlik tarımda çocuk işçiliği” başlığıyla yaptıkları saha çalışmasının aktarımlarıyla devam etti. Adana'da bu işi yapanların yüzde 37’sinin kalıcı olduğunu belirten Semerci, ailelerin çadırda veya çok kötü kulübelerde kaldıklarını söyledi.

Semerci’nin aktarımlarına göre, çalışma Adana’nın Yüreğir-Kadıköy, Karataş-Karagöçer, Karataş-Tuzla olmak üzere üç bölgesinde yapıldı.

Çalışmada yapılan “hane halkı anketi” ile 901'i çocuk olmak üzere dört bin kişi hakkında veri toplandı. Ayrıca 333 tane çocuk anketi yapıldı.

Çadır yerlerinde annelerle yapılan mülakatlar ve odaklar, çocuklarla yapılan mülakatlar ve odaklardan oluşan çalışmalarda, çocukların sağlık, maddi durum, eğitim, ev, çevre, risk ve güvenlik gibi başlıklar altında durumları ailelerin durumlarıyla bağlantılı olarak incelendi.

Ailelerin kaldığı çadırlarda Suriyeliler de kalıyor. Kendi çalışmalarını Türkiyelilerle yaptıklarını söyleyen Semerci, Suriyeliler için “tarımda istenildiği gibi çalışabilir bir durum” olduğunu ve dolayısıyla onların da mevsimlik tarım işinde oldukça yoğun çalıştıklarını belirtti.

"Bu kadar enformel ve kayıt dışı olan bir yerde çalışma koşullarının ne kadar keskin ve belirli şartlarla işlediğini görmek bu anketlerle mümkün oluyor."

Bölgede yüzde altmış civarında genç ve çocuk var. Hane büyüklüğü ortalama yedi kişi. Ortalama çocuk sayısı da dört.  Adana'nın ticari değeri çok yüksek olmayan ve 12 ay süren bir tarım dönemi var. Çocukların yüzde doksana yakını yedi gün ve her gün 11 saatten fazla çalışıyor. Minimum 9 saat çalışma koşulları var. Semerci bütün bu oranların kayıt dışılığına rağmen tarlaya gelirken kullanılan araca kadar birçok koşulun yüzde 97 oranında aynı olduğunu belirtiyor.

Ayrıca Semerci’nin verdiği bilgilere göre, kamp yerlerinde çocuklar için uygun ders çalışma ortamı yok. Bu nedenle çocukların çoğunluğu eğitimine devam edemiyor:

"Tarlaların çocukların çalışmasına dayanan bir politik ekonomisi var. Tarlaya denetimi götürdüğümüzde, çocukların çalışmaması için baskı uyguladığımızda bu ailelerin hayatta kalması için başka alternatif destek mekanizması yaratmamız lazım. Özellikle tarla sahipleri açısından sadece denetleyerek ya da bilinci yükselterek bir şeyi değiştiremeyiz.

“Aileler bunca çalışmaya, emeğe rağmen yoksulluk ve yoksunluk içerisindeler. Minimal ihtiyaçlar dahi karşılanamıyor. Emek yoğunluğunun bu kadar yoğun olduğu alanda yaşam koşulları gayri insani. Yasal düzenleme var ve bunun uygulamaya geçmesi bunun da sosyal politikalarla desteklenmesi gerekiyor.”

Doğan: Çocuk emeği ev içine kayıyor

Doğan, Başar Kültür ve Sanat Vakfı olarak gerçekleştirdikleri “ev içi çocuk işçiliği” saha araştırmasının sunumunu yaptı:

"Çocuk emeği son yıllarda ciddi anlamda ev içine kayıyor. Ev içine ücret karşılığı alınan işlerde de çocukların çalıştırılması da ev içi çocuk işçiliği olarak değerlendirilebilir. Biz çalışmamızda ev içi emeğin bu kısmına odaklandık.

“İçine girdikçe çocuğun ev halinin de ne kadar vahim durumda olduğunu gördük. Çocuk kendisine ait olması gereken bir zamanda ve gelişimini etkileyecek şekilde çalıştırılıyor.”

Doğan’ın aktarımlarına göre, İstanbul'un Üsküdar ve Şişli ilçelerinde yapılan araştırmada 193 anket yapıldı. Yaş ortalaması 33-38 yaş aralığında tamamı kadın olan kişilerin katılımı sağlandı.

Araştırmada görüşülen aileler genel olarak asgari sınırın altında yaşıyor. Doğan, çocuklar ev içinde çalışıyor mu diye sorulduğunda ailelerin çekimser davrandıklarını belirtiyor. Ailelerin çocuklara yaşlı bakımı vs. yaptırdıklarını bilerek oraya gittiklerini söyleyen Doğan ailelerin bu bilgiyi anket esnasında reddettiğini kaydediyor.

Ayrıca aileler ev içindeki işleri çalışmaları işçilik olarak değerlendirmiyor ve kız çocukları ev içinde erkek çocuklardan yedi kat daha fazla çalıştırılıyor. Yaş aralığında ise kız çocukları arasında 13-15, erkek çocuklarda 11-15 aralığında çalışma daha yoğun.

Eğitim durumunda kız çocuklarının çoğu liseye kadar gidebiliyor ancak üniversiteye gitme oranları daha düşük. Ailelerin yüzde 45 civarında kısmı çocukların ev içerisinde çalıştırılmasından memnun ve bunun onların gelişmelerini etkilemediğini düşünüyorlar. Ayrıca ailelere çocuğun işi yapmadığında ne yapacakları sorulduğunda, çok büyük bir oran cevap vermiyor. Çocuklar ise genelde kendilerini sorumlu hissederek çalışıyor.

Doğan'ın verdiği bilgiler arasında yer alan başka bir veri, ev içinde çocuklarını çalıştıran ailelerin yüzde 76'sı çocuk işçiliğinin yasaklanmasını istiyor. (TP/BK)