Haber ve İnsan Hakları
Ancak giriş tonozundaki levhayı okuyabiliyorum. Levha girişin üç duvarındaki freskleri betimliyor. 1253'te inşa edilen kilisenin girişine şu freskleri uygun görmüşler: Batı: 'Dünyanın sonu'; Güney: 'Cehennem'; Kuzey: 'Cennet'. 'Dünyanın bugününü mü anlatmaya çalışıyorlar' diye düşünüyor insan.
Trabzon'da bulunma nedenimiz BİA'nın yerel medya eğitim semineri. Öğretim görevlilerinin sunumu ve televizyon, radyo ve yazılı basın alanında gazetecilerin atölye çalışmalarıyla, Samsun, Ünye, Rize, Giresun, Artvin ve Trabzon'dan yerel gazetecilerin katıldığı seminerin konusu 'medyada hak haberciliği'.
Yani hem doğrudan insan haklarıyla ilgili habercilik, hem genel olarak insan haklarına saygılı habercilik. Yerel medyada habercilikte başlıca engeller medya patronu ve devlet olarak şekilleniyor. İki gün süren çalışmalar, bu hafta sonu Bolu'da tekrarlanacak.
Hak haberciliği
Bianet'in ulusal gazetelerle ilgili araştırmasına göre, Ekim 2004'te yazılı basında hak haberciliği oranları ve sıralaması şöyle:
Ülkede Özgür Gündem toplam 2 bin 647 haber arasında 256 insan hakları haberi ile birinci sırada.
Evrensel gazetesi 2 bin 645 haber arasında 186 haberle ikinci. Birgün 3 bin 181 haberden 128 insan hakları haberi ile üçüncü; Cumhuriyet 3 bin 114 haberden 120'si ile dördüncü; Radikal 3 bin 83 haberden 110'u ile beşinci. Gündem gazetesi birinciliği 9.67'lik bir yüzde ile alıyor. Altıncıdan itibaren gazetelerin insan hakları haber yüzdesi şöyle: Yeni Şafak 3.28, Zaman 2.65, Vatan 1.88, Milliyet 1.86, Hürriyet 1.61, Sabah 1.59, Akşam 149.
Taramaya ifade özgürlüğü, kadın ve çocuk haklarını da eklediğinizde sıralama değişmiyor. Sadece Zaman yediden dokuzuncu sıraya düşüyor. Oranlar da birinci Gündem için 16.06, sonuncu Akşam için 2.69 oluyor.
Bu araştırma ne yapılmış olan haberlerin niteliğini, ne de genel olarak haber yaparken insan haklarına saygıyı kapsamına alıyor. Yine de önemli bir gösterge. Öyle anlaşılıyor ki sıralama genel olarak gazete satışlarıyla ters orantılı. Muhalif konumdaki gazeteler, insan haklarına daha çok yer veriyor.
İfade özgürlüğü ve çocuk haberlerinde sıralama büyük ölçüde aynı kalırken, kadın haberleri esas alındığında sıralama değişiyor.
İlk üç sırada Gündem, Vatan ve Hürriyet, son üç sırada Akşam, Zaman ve Yeni Şafak yer alıyor.
Sabah ve Akşam
BİA'nın 'hak haberciliği' kapsamındaki altı aylık izleme sonucuna göre, ekimde medyanın 'haklar'a ilgisi eylüle oranla düşmüş. Yazılı basının insan, çocuk ve kadın hakları ile ifade özgürlüğü alanındaki haberlere, genel haberler toplamı içinde ayırdığı payı değerlendirmek amacıyla 12 günlük gazetenin ekim boyunca izlenmesinde, 'hak haberleri'ne ayrılan payın eylül ortalaması olan yüzde 6.64'ten 5.92'ye gerilediği gözleniyor.
Sabah ve Akşam gazeteleri, eylülde olduğu gibi ekimde de 'Genel Hak Haberciliği'nde son iki sırayı dönüşümlü olarak paylaşıyor. Akşam gazetesindeki yönetim değişikliğinin hak haberciliğine etkisinin olumlu olmadığı, mayıstan bu yana izleme oranlarının karşılaştırılmasından görülebiliyor.
Mayısta yüzde 3.64, haziranda 3.41, temmuzda 3.21 ile 8. sırada yer alan Akşam, ağustosta 2.40 ile 10. sıraya, hak haberciliğinde bütün gazetelerde gözle görülür bir sıçramanın gerçekleştiği eylülde 3.86 ile 11. sıraya düşerken, ekimde 2.69 ile sona yerleşmiş. (MÇ/NM)
* Murat Çelikkan'ın yazısı Radikal gazetesinde 24 Kasım 2004'te yayımlandı.