Komisyondan Geçen Uyum Yasaları Neler Getiriyor?

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Anayasa Komisyonu'nda, 24 Haziran 2018 cumhurbaşkanlığı ve milletvekili genel seçiminde uygulanacak hükümleri içeren anayasa değişikliğine ilişkin teklif kabul edildi.

Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifini AKP İstanbul Milletvekili Mustafa Şentop ile MHP Konya Milletvekili Mustafa Kalaycı'nın imzasını taşıyordu.

Teklif Başkanlık sistemini getiren Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'a uyum amacıyla verildi.

Değişiklik teklifi dört kanunda değişiklik öneriyor: Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun, Milletvekili Seçimi Kanunu, Siyasi Partiler Kanunu ve Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu.

Anayasa Komisyonu üyeleri

Anayasa Komisyonu Başkanı AKP'li Mustafa Şentop. Komisyon 14 AKP, dört CHP, iki HDP ve iki MHP milletvekilinden oluşuyor.

Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP): Abdurrahman Öz, Mustafa Köse, Muhammet Emin Akbaşoğlu, İbrahim Halil Fırat, Cengiz Aydoğdu, Murat Alparslan, Zekeriya Birkan, Adem Yeşildal, Haydar Ali Yıldız, Markar Eseyan, Mustafa Yeneroğlu, İbrahim Halil Yıldız, Kemalettin Yılmaztekin, Yusuf Başer

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP): Murat Emir, Uğur Bayraktutan, Muharrem Erkek, Akın Üstündağ

Halkların Demokratik Partisi (HDP): Mizgin Irgat, Mehmet Emin Adıyaman, Erol Dora

Milliyetçi Hareket Partisi (MHP): Mehmet Parsak, Oktay Öztürk

Görüşmeler başlıyor

Teklif bugün TBMM Genel Kurulu’nda görüşülmeye başlanacak.

Kanun teklifi ile yapılacak değişiklikler şöyle:

Yurt dışında oy kullanma

Yurt dışında yaşayan seçmenlerin 24 Haziran 2018'de yapılacak cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçiminde, cumhurbaşkanının birinci turda seçilememesi halinde yapılacak ikinci turda da oy kullanabilmesi amacıyla Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun'da değişiklik yapılıyor.

Teklife göre yurt dışındaki seçmenler, Türkiye'deki oy verme gününden önceki üçüncü güne kadar oy kullanabilecek.

Ayrıca yurt dışındaki seçmenlerin randevu ile oy kullanması usulünden vazgeçilecek.. Bunun yerine, yurt dışında yaşayan seçmenlerin Yüksek Seçim Kurulu (YSK) tarafından belirlenen oy verme günlerinden, kendilerine uygun olan herhangi bir günde oy verebilecekler.

Oy kullanma süresinin uzunluğu nedeniyle uygulamada ortaya çıkan zorlukların önüne geçilebilmesi amacıyla, siyasi partiler yurt dışında her oy verme günü için ayrı sandık kurulu üyesi bildirebilecek.

Adaylık

Bir kimse aynı zamanda hem cumhurbaşkanı adayı hem de milletvekili adayı olamayacak ve aday gösterilemeyecek.

Görev süreleri

Cumhurbaşkanı ve TBMM seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılacak.

Bir kimse en fazla iki defa cumhurbaşkanı seçilebilecek, ancak cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilecek.

Seçimler ne zaman?

Cumhurbaşkanı ve TBMM'nin görev sürelerinin dolmasından önceki son pazar günü oy verme günü olacak. Görev süresi, birlikte yapılan bir önceki seçim tarihi esas alınarak belirlenecek. Oy verme gününden geriye doğru hesaplanacak 60 günlük sürenin ilk günü seçimin başlangıç tarihi olacak.

Mevcut düzenlemede bu süre 90 gün idi. Böylece, seçim süreci, oy verme gününden iki ay önce başlamış olacak.

Seçimlerin yenilenmesi

Seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde bu karar 48 saat içinde Resmi Gazete'de yayımlanarak ilan olunacak. Bu kararın verildiği günden sonra gelen 60. günü takip eden ilk pazar günü cumhurbaşkanı ile TBMM genel seçimi birlikte yapılacak.

Cumhurbaşkanlığı koltuğunun boşalması durumunda

Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması ve genel seçime bir yıl veya daha az süre kalması halinde cumhurbaşkanı seçimi makamın boşaldığı günden sonra gelen 60. günü takip eden ilk pazar günü TBMM genel seçimiyle birlikte yapılacak.

Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması ve genel seçime bir yıldan fazla süre kalması halinde cumhurbaşkanı seçimi, makamın boşaldığı günden sonra gelen 45 gün içindeki son pazar günü yapılacak. Bu şekilde seçilen cumhurbaşkanı TBMM seçim tarihine kadar görevine devam edecek. Kalan süreyi tamamlayan cumhurbaşkanı açısından bu süre dönemden sayılmayacak.

Bu süreler içinde seçimin tamamlanması amacıyla Yüksek Seçim Kurulu tarafından seçim takvimi resen belirlenecek ve ilan edilecek.

Seçilmek için salt çoğunluk

Genel oyla yapılacak seçimde geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilecek. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılacak. Bu oylamaya ilk oylamada en çok oy alan iki aday katılacak ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilecek.

İkinci oylama

İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin herhangi bir nedenle seçime katılmaması halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılacak ancak ikame, geçici sonuçların ilanını takip eden gün saat 17.00’ye kadar yapılabilecek.

Tek aday varsa

Oylamalara tek adayla gidilmesi halinde, oylama referandum şeklinde yapılacak. Geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilecek. Oylamada, adayın geçerli oyların salt çoğunluğunu alamaması halinde seçim yenilenecek ve kesin sonuçların ilanından sonra gelen 45. günü takip eden ilk pazar günü sadece cumhurbaşkanı seçimi yapılacak.

İki seçim arası yönetimi

Cumhurbaşkanının görev süresinin dolması, seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi ya da seçimlerin tamamlanamaması hallerinde yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut cumhurbaşkanının görevi devam edecek.

Cumhurbaşkanının TBMM üyeliği

Cumhurbaşkanı seçilenin varsa TBMM üyeliği sona erecek.

Cumhurbaşkanı nasıl aday gösterilecek?

Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan milletvekili genel seçiminde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde 5'ini alan siyasi partiler ya da en az 100 bin seçmen aday gösterebilecek.

Aday gösterilmek kişinin yazılı muvafakatına bağlı olacak.

Aday gösterme süresinin sona erdiği tarihten itibaren hiçbir şekilde yeni aday gösterilemeyecek.

TBMM'de grubu bulunan siyasi partiler grup kararıyla, diğer siyasi partiler ise tüzüklerinde gösterilen yetkili organlarının kararıyla cumhurbaşkanlığına aday gösterebilecek.

YSK tarafından ilan edilen süre içinde, adayların isimleri, muvafakat belgeleri ve gerekli diğer belgelerle YSK'ye başvurularak aday gösterilmiş olacak. Her siyasi parti veya parti grubu ancak bir aday için başvuruda bulunabilecek.

Aynı kişiyi aday göstermek

Bir kişiyi birden fazla siyasi parti grubu veya siyasi parti aday gösterebilecek.

Adaylığın kabulü

Adaylarla ilgili bilgi ve belgelerde eksiklik tespit edilmesi halinde YSK tarafından, ilgili siyasi partilere eksikliklerin giderilmesi için 5 günlük süre verilecek. Eksiklikleri verilen süre içinde gidermeyen siyasi partiler, aday göstermekten vazgeçmiş sayılacak.

100 bin imza

Cumhurbaşkanlığına seçmenler tarafından aday gösterilmesi için süreç, seçmenlerce aday gösterilmek isteyen kişinin YSK'ye başvurmasıyla başlayacak.

Cumhurbaşkanlığına en az 100 bin seçmenin yazılı teklifiyle aday gösterilebilecek.

Seçmenlerce aday gösterilmek istenen kişi, kimlik ve açık adres bilgilerini ihtiva eden başvuru dilekçesi ve seçilme yeterliliğine ilişkin belgelerle, en yüksek derecedeki devlet memuruna mali haklar kapsamında yapılan her türlü ödemelerin bir aylık brüt tutarının on katının (131 bin 600 lira) ilgili maliye veznesine emaneten yatırıldığına dair makbuzla YSK'ye bizzat başvuracak.

YSK, başvuru dilekçesi ve eklerini iki gün içinde inceleyecek, inceleme sonucunda, başvuranın seçilme yeterliğinin bulunmadığının tespit edilmesi halinde başvuru reddedilecek.

Başvuran bu kararın bildirilmesinden itibaren iki gün içinde yeniden inceleme talebinde bulunabilecek; YSK, bu talebi üç gün içinde karara bağlayacak. Bilgi ve belgelerde eksiklik bulunması halinde, eksikliklerin tamamlanması için iki gün süre verilecek. Bu süre içinde eksiklikler tamamlanmadığı takdirde başvuru reddedilecek.

YSK, başvurusu kabul edilen kişileri ilan edecek. Seçmenler ancak bu ilanda belirtilen kişilerden sadece biri için bir kez teklifte bulunabilecek.

Seçmenler, adaylık teklifi için kayıtlı oldukları ilçe seçim kuruluna bizzat başvuracak. Başvuranın, seçmen niteliğine sahip olduğu ve daha önce aday teklifinde bulunmadığı tespit edildikten sonra, ilan edilen listedeki kişiler arasından tercih yaptırılarak adayın bilgilerini ihtiva eden form imzalatılacak ve elektronik ortamda da kaydedilecek.

Başvuran seçmene, aday teklifinde bulunduğuna dair belge verilecek. Aday gösterme formları, elektronik ortamda YSK'ya iletilecek ve fiziki olarak ilçe seçim kurullarında saklanacak.

Aday gösterilmek isteyen kişinin talebi halinde, kendisi hakkında aday teklifinde bulunanlara ilişkin formlar ve diğer bilgiler kendisine verilecek. İtiraza ilişkin hususlar YSK tarafından belirlenecek.

Belirlenen süre içinde 100 bin seçmen tarafından teklif edilen kişiler, geçici aday listesinde gösterilecek. 100 bin seçmen tarafından aday teklifinde bulunulması veya ölüm hallerinde maliye veznesine emaneten yatırılan tutar, seçimden sonra talep üzerine ilgiliye iade edilecek. Diğer hallerde bu tutar Hazine'ye gelir kaydedilecek.

Aday teklifine ilişkin işlemler için, ilçe seçim kurullarında yeteri kadar personel görevlendirilecek ve gerekli tedbirler alınacak.

Aday teklifine ilişkin başvuru ve formların şekli ile yurt dışı seçmen kütüğüne kayıtlı seçmenlerin aday göstermeleri dahil, bu düzenlemenin uygulanmasına ilişkin diğer usul ve esaslar YSK tarafından belirlenecek.

Teklifle, yurt dışı seçmen kütüğüne kayıtlı seçmenlerin yurt dışında bulunan herhangi bir temsilcilikte oy kullanabilmelerine imkan sağlamak amacıyla, bu seçmen listelerinin oluşturulma yöntemi değiştiriliyor.

Vekil sayısı 600

Milletvekili sayısı 550'den 600'e çıkarılacak.

Seçimler aynı gün

TBMM seçimleri dört yılda bir yerine, beş yılda bir cumhurbaşkanı seçimiyle aynı gün yapılacak.

Seçilebilme yaşı 18

Milletvekili seçilebilme yaşı 25'ten 18'e indirilecek.