Meclis Başkanvekili Gülizar Biçer Karaca'dan kadının soyadına dair yasa teklifi
Meclis Başkanvekili Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Denizli Milletvekili Gülizar Biçer Karaca, soyadı ile ilgili düzenleme konusunda Türk Medeni Kanunu’nda değişiklik içeren kanun teklifi hazırladı.
TBMM Başkanvekili Avukat Gülizar Biçer Karaca, Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilerek mülga haline gelen Türk Medeni Kanunu’nun 187’nci maddesindeki evlilik birliğinde “Kadının Soyadı” düzenlemesinin yerine, eşler arasındaki farklı muamelenin sonlandırılarak ortak kararla soyadı kullanabilmelerinin sağlanması amacıyla kanun teklifini TBMM Başkanlığı’na sundu.
AYM iptal etti, 9 aylık süre doldu, TBMM’ye yasa teklifi sunuldu
Anayasa Mahkemesi tarafından 28 Nisan 2023 tarihinde Resmî Gazete’de yayınlanan Türk Medeni Kanunu’nun 187’nci maddesindeki soyadı düzenlemesine ilişkin iptal kararı gereği 9 aylık süre 28 Ocak 2024’te doldu.
"AYM iptal kararının gereği yasal düzenleme yapılmalı"
Kanun teklifinin gerekçesi şöyle:
*Soyadı taşımak, bir hak ve kişiliğin parçasıdır: Türk Medeni Kanunu’nda “Kadının Soyadı” başlıklı 187’nci maddesinin birinci cümlesindeki düzenleyici husus, İstanbul 8’inci Aile Mahkemesi tarafından Anayasaya aykırılık iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’ne taşınmış ve Anayasa Mahkemesi’nin 22/02/2023 tarih, 2022/155 Esas ve 2023/38 Karar sayılı iptal kararıyla, Resmî Gazete’de 28/4/2023 tarihinde yayınlanarak sonuç doğurmuştur. Anayasa Mahkemesi’nin atıf yapılan kararı incelendiğinde; kişiliğin bir parçası olan soyadını taşımanın yalnızca bir yükümlülük değil, aynı zamanda Anayasa’nın 20’nci maddesi kapsamında bir hak niteliğinde olduğu belirtilmiştir.
*AYM’den eşitlik ilkesi vurgusu: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin de anılan hakkın Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8’inci maddesi kapsamında yer aldığını kabul etmiş olması ile birlikte; hem kanun önünde eşitlik ilkesinin hayata geçirildiğinden söz edilebilmesi ile kadın-erkek eşitliğinin tam anlamıyla sağlanması gerektiği vurgulanmış, anayasa koyucunun eşitlik ilkesinin eşler arasındaki görünümüne verdiği önemin altı çizilmiştir.
*Eşler arasında farklı muameleye son: Evlenmeden önceki soyadının evlendikten sonra da kullanılması yönünde kadın ile erkeğin karşılaştırmaya müsait şekilde benzer durumda oldukları sonucuyla, erkeğin evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra da tek başına kullanabildiği halde, kuralla kadının evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra ancak kocasının soyadının önünde kullanabileceği öngörüldüğünden, karşılaştırmaya müsait şekilde benzer durumda eşler arasında cinsiyet temelinde farklı muamelenin yapıldığı tespit edilmiştir.
*Anayasa Mahkemesi’nin bir diğer tespiti; benzer durumda olanlara farklı muamele yapılmasının nesnel ve makul bir nedeninin bulunmadığının değerlendirilmesinde kamu otoritesinin belirli ölçüde takdir yetkisinin bulunduğu önkabulüyle; evlenmeden önceki soyadının evlendikten sonra da tek başına kullanılması bağlamında kadın ve erkek arasında kuralla öngörülen farklı muamelenin eşitlik ilkesini ihlal ettiği sonucuna varmasıdır.
*Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararıyla birlikte, Türk Medeni Kanunu açısından eşler açısından soyadı hakkının ne şekilde tesis edileceğinin düzenlenmesi zarureti hasıl olmuş, kanun teklifi ile bahse konu hususların kanunilik prensibi gereği düzenlenmesi amaçlanıyor.
Ne olmuştu?
Anayasa Mahkemesi (AYM) 28 Nisan’da kadının evlendikten sonra kendi soyadını tek başına kullanabilmesinin önünü açan bir karara imza atmıştı. Buna göre, Türk Medeni Kanunu'nun kadınlara erkeğin soyadını alma zorunluluğu getiren 187. maddesinin Anayasa'ya aykırı olduğuna ve iptaline karar verilmişti.
Anayasa Mahkemesi'nin söz konusu kararı 28 Nisan 2023 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmıştı.
Nüfus kayıtlarındaki karışıklığın önlenmesi ve soy bağının sağlıklı bir şekilde tespit edilmesinde kamu yararı bulunduğu ancak bunun yalnızca kadının erkeğin soyadını kullanmasıyla sağlanamayacağı belirtildi. Söz konusu kamu yararının sağlanması için TC kimlik numaralarına ve nüfus hizmetlerinde kullanılan bilişim teknolojilerine işaret edilmişti.
Anayasa'nın 45. maddesine göre Türk toplumunun temeli olduğu belirtilen ailenin, toplumsal değerlerin sonraki nesillere aktarılması gibi önemli işlevleri bulunduğunu hatırlatan AYM, aile bireylerinin aynı soyadına sahip olmalarının aile bağlarını koruyarak işlevini yerine getirmesine katkı sağlayabileceğini ifade etmişti.
Kararın Resmi Gazete'de yayımlanmasından başlayarak 9 ay içinde yürürlüğe girmesine hükmedilmişti.
(EMK)