Medya Sermaye İlişkisi Mercek Altında
İşte, dolandırıcılık yaptığı iddiasıyla tutuklanan Dinç Bilgin ve diğer medya patronlarının medya-sermaye ağlarının geçmişten bugüne gelişimi:
DOĞAN Grubu (Aydın Doğan)
Aydın Doğan, Koç Grubunun otomotiv satış sektöründe ana bayilerden birinin sahibiydi. 1978 yılında Milliyet'i Karacan ailesinden satın aldı. Rivayet edilir ki, Doğan, Milliyet'i Koç grubunun desteği ve isteği ile aldı.
Nakit paraya dayalı bir gelişme seyri izledi. 1980'li yıllarda basın, otomotiv, pazarlama, turizm(MİLTA tatil köyü) bu nakite dayalı gelişme seyrinin temel dinamikleriydi.
Doğan grubu, 1990'ların başında Dışbank'ı İş Bankası'ndan satın aldı. A Bank'ı kurdu ama daha sonra Anadolu Endüstri Holding'e sattı. 1990'ların sonlarında nakit imkanıyla zor durumdaki şirketleri ve özelleştirilen şirketleri satın aldı.
Ray Sigorta'yı özelleştirme sırasında, Çelikhalat'ı da iflas masasından satın aldı. Banka sahibi olan her grup gibi yeni finans şirketleri kurdu. Doğan Finansal Kiralama, Doğan Leasing bunlar arasında sayılabilir.
Hürriyet gazetesini, 1994'te Erol Aksoy, Sedat Simavi'den satın aldı. Erol Aksoy'dan da Aydın Doğan satın aldı. Aynı yıl Doğan grubu enerji alanına girdi. Zigana Elektrik ile Karadeniz'de elektrik dağıtım işini alan Doğan grubu, 2000 yılında da İş Bankası'yla beraber Petrol Ofisi ihalesini aldı.
Doğan, Milliyet ve Hürriyet ile beraber basında önemli bir güç oldu. Yay-Sat isimli dağıtım şirketini kurdu. Medya, finans, otomotiv, pazarlama, enerji unsurlarından oluşan yapısına Petrol Ofısi'ni de ekleyerek kendisine yeni bir alan açtı.
Doğan, kuracağı benzin istasyonlarında hem bankamatikler yerleştirecek, hem de gazete satışı gerçekleştirecek.
Doğan grubu, medyada rakibi olan Sabah grubunu da kontrolü altına almak üzere.
Televizyonda Kanal D ve CNN Türk'e sahip, yakında ATV'yi de satın alması muhtemel.
Bu durumda Cumhuriyet gazetesi ve İslamcı basın dışta bırakıldığında; Doğan, medyanın tek hakimi olma yolunda. Dışbank ve Petrol Ofis'teki ortağı İş Bankası ile yakınlaşması, özellikle GSM sektöründeki "Aria"nın pazarlanmasında dikkat çekiyor.
BİLGİN Grubu (Dinç Bilgin)
Dinç Bilgin'in İzmir Yeni Asır gazetesiyle babadan gelen başarılı bir medya geleneği vardı. Başarısız bir Yeni Asır İstanbul deneyimi sonrasında, Haldun Simavi'nin yetiştirdiği gazeteciler olarak bilinen Zafer Mutlu, Rahmi Turan gibi isimler, 1985'te Günaydın ve Güneş Gazetesi'nden transfer edilerek kurulan Sabah gazetesiyle yeni bir dönem başladı.
Sabah gazetesi, hem siyasi iktidarları hem de iş dünyasını baskı altına alan saldırgan, şantajcı, bir yayın politikasını benimsedi.
Grup, omurgası medya olan bir gelişme modeli izledi.
1998'de Cavit Çağlar ile birlikte Etibank'ı aldı. Daha sonra tamamen bankanın sahibi oldu. Elindeki birikimin çok ötesinde bir büyüme hedefi planladı. Yetersiz kaynak nedeniyle aşırı borçlanma ve devlet kredilerini kullanma alışkanlığı ağır bastı. Bu nedenle her siyasi iktidarla iyi geçinme , iyi geçinilemiyorsa medya yoluyla iktidarı sindirme yoluna yeğlendi.
Medya gücünün dokunulmaz olduğu yanılgısıyla, banka kaynakları, grubun yan şirketleri için kullanıldı, sonunda bankanın içi boşaltıldı.
Grubun Aydın Doğan'ın kontrolüne geçmek üzere olduğu yaygın bir görüş.
Etibank'ın batık bir banka olduğu yapılan denetimlerde ortaya çıktı. Dinç Bilgin, zimmet, dolandırıcılık, cürüm işleme amacıyla teşekkül oluşturma iddiasıyla Devlet Güvenlik Mahkemesi'ne sevkedildi. 2 Nisan 2001 tarihinde Devlet Güvenlik Mahkemesi'nce tutuklandı.
Sabah Yayın Grubu Başkanı Zafer Mutlu'nun da aralarında bulunduğu Etibank'ın Yönetim Kurulu üyelerinin de sorgulanması bekleniyor.
Grubun akıbeti merak ediliyor.
DOĞUŞ Grubu (Ayhan Şahenk)
Kökleri, 1950'li yıllarda zenginleşen, devlete baraj inşaatı yapan müteahhit bir aileye dayanıyor.
Grup, değişik dönemlerde bazı bankaları satın aldı. Sahip olduğu İmar Bankası'nı Uzanlara sattı. Garanti Bankası'nı önce Koç-Sabancı ortaklığına satıp, sonra geri aldı. Sanayide Filiz Makarna'ya sahipti. Gelişme çizgisi, esas olarak müteahhitlik ve finans faaliyetlerine dayanıyor. Kanal D'yi Aydın Doğan ile birlikte kurdu, ancak hisselerini bir süre sonra Doğan'a sattı.
Cavit Çağlar sıkıntıya girince NTV'yi ondan satın aldı . Kanal E'yi küçük bir girişimden satın alarak adını CNBC-e olarak değiştirdi.
1998'de Osmanlı Bankası'nı satın aldı. Ayrıca Körfezbank 'a sahip.
Yazılı basına girmek istiyor. Dergileri var. Gazete alması ya da kurması olasılığı, zaman zaman gündeme geliyor.
Grubun sahibi Ayhan Şahenk , 2 Nisan 2001'de öldü. Oğlu Ferit Şahenk'in grubun başına geçmesi bekleniyor.
ÇUKUROVA Grubu (Mehmet Emin Karamehmet)
Grup, Cumhuriyetin kuruluşundan beri ekonomide rol alan Eliyeşil ve Karamehmet ailelerinin sanayi alanındaki faaliyetleri üzerine kurulu. 1950'lerin başında Pamukbank'ı kurdular ve Mersin'den İstanbul'a geldiler. Banka olanaklarından yararlanarak, sanayi alanında girişim yaptılar. Tekstil, makine, demir-çelik, gıda gibi alanlarda faaliyet gösterdiler. Yapı Kredi'yi satın aldılar.
1990'lı yıllarda Çukurova Holding, dış ticarete yöneldi. Pamukbank ve Yapı Kredi'yi büyüttüler. Yurt dışında bankalar kurdular.
Turkcell'i kurdular. Bu büyük bir birikim sağladı.
Önce Akşam gazetesini, sonra da Show TV'yi satın aldılar. Sabah grubuna açtıkları kredilerle ATV'de hisse sahibi oldular. Superonline da gruba ait.
UZAN Grubu (Cem Uzan)
Müteahhit baba Kemal Uzan'ın birikimi üzerine kuruldu bir grup bu. 1990 başında Cem Uzan, Ahmet Özal'ın yakın arkadaşıydı. İlk özel televizyon olarak da nitelenen Macig Box, yurt dışından Türkiye'ye korsan yayın yaptı ve yayın tekelini fiilen kırdı.
Medyayı Sabah grubu gibi fütursuz kullanan bir grup.
Özelleştirme ihaleleri sırasında, Anadolu'daki çimento fabrikalarını , Çukurova Elektrik ve Kepez'i satın aldılar. Türkiye Elektrik Kurumu'nun (TEK) hisselerini satın alarak, çimento ve elektriği kontrol altına aldılar.
İmar Bankası'nı Ayhan Şahenk'ten satın aldılar. Adabank da Uzanların.
Banka, medya, çimento ve elektrik alanları üzerine kurulu bir gelişme seyri izledi.
Grup, spor alanına da girdi. İstanbulspor ve Adanaspor'u aldılar. Son zamanlarda, SPK ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu ile başları dertte.
Erol Aksoy
1984 yılına kadar çeşitli bankalarda profesyonel yöneticilik yaptı.
Denizli İktisat Bankası'nda yöneticilik yaparken, bankanın hisselerini aldı ve bankayı ele geçirdi.
Turgut Özal'ın sevdiği bir isimdi. ANAP'ın kurucu üyesi olarak gösterildi, ancak kurucu üyeliği, adı yolsuzluklara karıştığı için 12 Eylül yönetimince veto etildi.
İktisat Bankası'nı büyüttü. Medya alanına girerek Hürriyet'e ortak oldu, daha sonra gazetenin kontrolünü ele geçirdi. Sigorta ve leasing-factoring şirketleri, ayrıca yurt dışında da bankaları var.
Hürriyet'i Erol Simavi'den alıp, Aydın Doğan'a sattı.
Show TV ve Cine-5'i kurdu. Show TV'yi Çukurova grubuna sattı.
2001 yılında İktisat Bankası, Fon'a devredildi.
İHLAS Grubu (Enver Ören)
Türkiye gazetesini kurdu. Abone sistemi ve farklı bir dağıtım biçimi geliştirdi.
Çeşitli alanlarda şirketler kurdu. Türkiye gazetesini reklam için kullandı.
İslami esaslara dayalı olarak çalışan bir banka olarak İhlas Finans'ı kurdu. Özel televizyonların kurulduğu dönemde, Ören de TGRT'yi kurdu.
İhlas Finans, 2001'de batık durumda Fon'a geçti, grup içindeki medya kuruluşları da bu durumdan olumsuz etkilendi.
Medya gruplarının hangi şirketlerle kan bağı var?