Mete Tunçay’dan “Türkiye Sol Tarihine Notlar”

“Türkiye Sol Tarihine Notlar/Tarih ve Toplum Yazıları” 1984-1993 arasında Mete Tunçay’ın İletişim Yayınları’ndan aylık çıkan “Tarih ve Toplum”da yayımlanan yazılarını bir araya getiriyor.

Yazılar, II. Meşrutiyet’ten 1930’ların sonuna uzanan bir tarihsel kesitte, tek-partinin kuruluşu ve iktidarı sırasında sol hareketlerin konumlarını ve hükümet karşısındaki pozisyonlarını, Sovyetler Birliği ile ilişkilerini, parti yapısı ve çalışmalarını, sol örgütlenmeler içinde yer alan bireylerin etki ve önemlerinin incelenmesine dayanıyor.

Yazılar da dönemin belgelerine, hatıratlarına ve arşivine dayanıyor.

“Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminden itibaren ayrı bir siyasal hat oluşturan sol hareketin tarihinin” önce savaş ardından da malum sarsıntılarla kesintiye uğrayan tarihinin anlatıldığı notlarda, “Ankara hükümetinin” yaklaşımı da yer alıyor.

Tunçay’ın sol üzerine araştırmalarına dair yazılarının bir araya toplandığı kitap, Türkiye sol tarihiyle ilgili şimdiye hazırlanmış benzerlerinden farklı olarak, “her şeyin nasıl başladığını” ve çok da gözönünde olmayanı anlatıyor.

Önsözde Tunçay’ın da belirttiği gibi, kitapta yer alan notlar, “Türkiye’de Sol Akımlar I: 1908-1925 ve II: 1925-1936”da işlenmişti.

Tunçay, notların bazılarını yeniden kitaplaştırma sebebini, “Arkadaşlarım buradaki notların kitap metnine girmiş bilgiden farklı çekicilikleri olduğunu, bunların ayrı düşünce dizilerini esinleyebileceklerini ileri sürdüler. Ben de, öyle bir işlevleri olacağı umuduyla yayımlıyorum” diye açıklıyor.

Sahiden de sadece kitaptaki yazıların bazılarının başlıkları bile “gizli kalmış tarihi” müjdeliyor:

“İttihatçıların 1917’de kurdukları yapay sosyalist parti”,

“Mustafa Suphi Kazan’da (1918): Bir ‘kurtulmuş fotoğraf’”,

“Anadolu sosyalistleri arasında iki polemik”,

“Ankara Demiryolcularının 1 Ekim 1922 tarihli bir bildirisi”,

“TKP gözüyle CHP”…

Kerem Ünüvar da sunuş yazısında, Türkiye Sol Tarihine Notlar’ı, “Türkiye’de Sol Akımlara eşlik edecek, tartışma ve araştırmaları genişletecek, araştırma zincirini tesis edecek bir gayret ve sorumluluk” olarak tanımlıyor.

Mete Tunçay hakkında

1936’da İstanbul’da doğdu. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde okudu. Aynı kurumda 1961’de siyasal bilimler doktoru, 1966’da siyasal teoriler doçenti oldu.

1961’de Rockefeller bursuyla Londra İktisat ve Siyasal Bilimler Okulu’nda incelemeler yaptı. 1972-1973 yıllarında bir yıl süreyle DİSK’te araştırma uzmanlığı görevini yürüttü.

1979’da SSCB Bilimler Akademisi konuğu olarak Sovyetler Birliği’nde, 1979-1980’de Fulbright bursuyla ABD’deki Stanford Üniversitesi Hoover Kurumu’nda araştırmalar yaptı. 1987-1988’de Hür Berlin Üniversitesi Carl von Ossietzsky profesörü oldu.

1984’te Tarih ve Toplum (İletişim Yayınları) dergisini yayımlamaya başladı. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı’nın kuruluşunda yer aldı ve aynı kurumun yayımladığı Toplumsal Tarih dergisinin yöneticiliğini yaptı.

Bilgi Üniversitesi Tarih Bölümü’nün kurucu başkanı olan ve aynı bölümde çalışmalarına devam eden Profesör Mete Tunçay’ın pek çok çevirisi bulunuyor.

Yayımlanmış eserleri: Türkiye’de Sol Akımlar 1908-1925, Batı’da Siyasal Düşünceler Tarihi I-II-III, Sosyalist Siyasal Düşünüş Tarihi I-II, TC’nde Tek-Parti Yönetiminin Kurulması 1923-1931, Eski Sol Üzerine Yeni Bilgiler, Bilineceği Bilmek, 1923 Amele Birliği, Türkiye’de Sol Akımlar II, 1925-1936, Cihat ve Tehcir: 1915-1916 Yazıları, Eleştirel Tarih Yazıları, Beynelmilel İşçiler İttihadı (Erden Akbulut ile birlikte), Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası (1920-1923) (Erden Akbulut ile birlikte). (AS)

* “Türkiye Sol Tarihine Notlar/Tarih ve Toplum Yazıları”, Mete Tunçay. Editör, sunuş: Kerem Ünivar, Dizi Kapak Tasarımı: Ümit Kıvanç, Kapak: Suat Aysu, Kapak fotoğrafı: Tramvay işçileri. İletişim Yayınları / Araştırma İnceleme Dizisi, Temmuz 2017, İstanbul, 288 sayfa.