Mülteci sözlüğü

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin (BMMYK) mültecilik konusunda oluşturduğu küçük bir sözlük var. Birbirine çok yakın duran kelime ve kavramların karşılıkları şöyle:

Mülteci kimdir?: 1951 Mülteci statüsüne ilişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi'ne göre mülteci; "Irkı, dini, milliyeti veya belirli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasal düşünceleri nedeniyle zulme uğramaktan haklı nedenlerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan veya bu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen kimseler"olarak tanımlanır.

Sığınmacı kimdir?: Ülkesini terk ederek, mülteci olduğu iddiasıyla bir başka ülkeye sığınan, ancak henüz mülteci olup olmadığı hakkında yetkili ulusal otoriteler ve/veya BMMYK (Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği) tarafından karar verilmemiş kimselerdir.

Göçmen kimdir? :Çoğunlukla ekonomik ve kültürel nedenlerle, daha iyi bir yaşam standartı beklentisiyle ülkelerini terk ederek başka bir ülkeye yerleşen kimselerdir.

Türkiye ve Mülteciler : Tüm tarihi boyunca önemli mülteci hareketlere sahne olan Türkiye, son dönemde gelen sığınmacılara da kapılarını açtı. 1988 ve 1991'de Kuzey Irak'tan yüz binlerce insan Türkiye'ye sığındı. 1989'da Türk asıllı Bulgar vatandaşları, 1992'de Bosnalılar, 1999'da da Kosovalılar kitleler halinde Türkiye'ye sığındı.

1951 Cenevre sözleşmesinin bir taraf devleti olarak Türkiye:: Türkiye Mültecilerin Statüsü'ne ilişkin 1951 tarihli Cenevre Sözleşmesi'ni ve 1967 Protokolü'nü onayladı. Ancak, sığınma taahhütünü Avrupalı ülkelerden başvuru yapanlarla sınırlayarak , coğrafi çekincelerini kaldırmamayı tercih etti. Avrupalı olmayan mültecilere Türkiye'de geçici sığınma sağlanır. Bunu, 1960'ta Ankara'da açılan BMMYK Bölge Ofisi'nin de yer aldığı statü belirlenmesi prosedürü izler.

Kim Türkiye'den sığınma talebinde bulunur?: 1980'lerden beri Türkiye, başlıca iki tip mülteci akımı (bireysel gelişler ve kitlesel akımlar ) ve iki mülteci kategorisi (Avrupalı ve Avrupalı olmayan) ile karşılaştı. Avrupalı olmayan ülkelerden bireysel başvuruda bulunan sığınmacılara ek olarak, 2000 yılına kadar Türkiye sınırlarına 5 kitlesel başvuruda bulunuldu: 1988'de 51 bin Iraklı'nın bulunduğu bir grup, 1989'da yaklaşık 400 bin Türkiye kökenli Bulgar, 1991'de 460 bin Iraklı, 1992'de yaklaşık 25 bin Bosnalı ve 1999'da yaklaşık 10 bin Kosovalı.

1994 Yönetmeliği: Ulusal Kanun :Türkiye, 1994'te Avrupalılar gibi Avrupalı olmayan sığınmacıların da girişlerini ve hukuksal durumlarını içeren bir sığınma yönetmeliğini kabul etti. Bu yönetmelikle, Türkiye'ye Avrupa dışındaki ülkelerden gelenler mülteci statüsünde değil, sığınmacı statüsünde kabul edildi.Böylece, Avrupa sınırları dışındaki ülkelerden gelen sığınmacılara bir takım sosyal haklar verilmesiyle yetinildi. Prosedür, bu kişilerin sığınmacı başvurularının kabul edilmesinden sonra üçüncü bir ülkeye gönderilmesi şeklinde işlemeye başladı. 1994 Yönetmeliği'yle, Avrupalı mültecileri kapsayan zulüm riski olan yere geri göndermeme ilkesini Avrupalı olmayan mültecilere yönelik açıkça genişletildi.

Türkiye'deki dosya yükü : Avrupalı olmayan mültecilere Türkiye'de yalnızca geçici koruma sağlandığı için neredeyse tamamının üçüncü bir ülkeye yerleştirilmesi gerekmektedir. 2 bin 844 mültecinin dosyaları 31 Ekim 2000 tarihine kadar yeniden yerleştirilme ülkelerine (çoğunlukla ABD, Kanada, Avustralya ve İskandinav ülkelerine)) teslim edilmişlerdir.

Mevcut dosya yükü şöyle :Türkiye'de BMMYK'nın ilgi alanına giren toplam kişi sayısı:

Avrupalı olanlar: 7 bin 345

Avrupalılar: Bin 711

Geri dönenler: 2 bin

Toplam: 11 bin 56

(BB/NA)