Prof. Dr. Mümtaz Soysal Hayatını Kaybetti

Fotoğraf: AA/Arşiv

Haberin İngilizcesi için tıklayın

 Prof. Dr. Mümtaz Soysal hayatını kaybetti. 

 Soysal 13 Kasım 2019 Çarşamba günü İstanbul'da Zincirlikuyu Camisi'nde kılınacak öğle namazının ardından Zincirlikuyu Mezarlığı'nda toprağa verilecek.

Bir süredir İstanbul'da tedavi gören Soysal 90 yaşındaydı.

Mümtaz Soysal özetle, anayasa hukukçusu, siyaset bilimci, düşünce mahkumu, Mamak mahpusu, Uluslararası Af Örgütü 2. Başkanı, Af Örgütü'nün Nobel Barış Ödülü konuşmacısı, CHP'li, SHP'li, Bağımsız Cumhuriyet Partisi Genel Başkanı, milletvekili, dışişleri bakanı, köşe yazarı, öğrencilerinin Mümtaz hocası, Defne Soysal ve Funda Soysal'ın babası idi.  

Beşiktaş'tan mesaj

29 Nisan 1999'da UNICEF Türkiye Milli Komitesi İstanbul Bürosunca çocuklar yararına düzenlenen müzayedeye katılan Soysal, üzerinde Beşiktaşlı futbolcuların imzasının bulunduğu formayı satışa sunmuştu. (AA-Arşiv)

Beşiktaş Kulübü, Prof. Dr. Mümtaz Soysal için başsağlığı mesajı yayımladı. Kulübün internet sitesinde yer alan mesajda, "Divan kurulu üyemiz, eski Dışişleri Bakanı ve anayasa hukuku uzmanı Prof. Dr. Mümtaz Soysal’ın vefat ettiğini derin bir üzüntüyle öğrenmiş bulunmaktayız” denildi.

Galatasaray Lisesi mezunu Soysal'ın Beşiktaşlılığı önemli ve enteresandı.

17 Nisan 2010'da Gazeteciler Cemiyeti tarafından düzenlenen Ulusal İletişim Kongresi'nin Duayenlerle Sohbet oturumuna Prof.Dr. Soysal da katılarak konuşma yaptı.(Fotoğraf: AA/Arşiv)

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Yönetim Kurulu da başsağlığı mesajı yayınladı.

"TGC Sedat Simavi Ödülleri Sosyal Bilimler Seçici Kurul üyelerinden Mümtaz Soysal'ın vefat ettiğini üzüntüyle öğrendik. Cemiyetimize 1994-2013 yılları arasında Sosyal Bilimler Seçici Kurul üyesi olarak hizmet eden Mümtaz Soysal'ın ailesine ve dostlarına başsağlığı diliyoruz." 

20 Mart 1999'da TBMM Genel Kurulu'na katılan Soysal (sol 2) milletvekilleri ile sohbet etti. (Fotoğraf: AA/Arşiv)

Eğitimi

Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi (SBF) mezunu. Ortadoğu Amme İdaresi’nde asistan iken fark derslerini vererek  Hukuk Fakültesini de bitirdi.  “Demokratik İktisadi Planlama İçin Siyasi Mekanizma”  başlıklı teziyle (1958) doktorasını aldı. Amerika Birleşik Devletleri’nde Princeton ve Berkeley üniversitelerinde akademik çalışmalarını sürdürdü 1959-1960).

1963'te doçent, 1969'da profesör oldu. 1971’de Siyasal Bilgiler Fakültesi Dekanı seçildi.

Mamak

18 Mart 1971’de SBF dekanıyken Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı’nca tutuklandı (8 Mayıs 1971). Mamak Askeri Cezaevi’nde hapsedildi. 

1968’den beri okutmakta olduğu Anayasa’ya Giriş ders kitabında “komünizm propagandası” yapmaktan yargılandı, 6 yıl 8 ay ağır hapis, 2 ay 20 gün Kuşadası’nda emniyet gözetimi altında bulundurulmaya ve kamu haklarından ebediyen mahrumiyete mahkûm edildi. Mamak’ta Toplam 14.5 ay kaldı. 8 Mayıs 1971 tarihinde tutuklanmış, bir buçuk yıl Mamak Cezaevinde yatmıştır. Soysal, 1968 yılından itibaren üniversite kürsülerinde okutmakta olduğu Anayasa’ya Giriş ders kitabında komünizm propagandası yapmakla suçlanarak 6 yıl 8 ay ağır hapis cezasına çarptırılmış ve 2 ay 20 gün Kuşadası’nda sürgüne mahkum edilmiştir.

Cezaevinde olduğu dönemde Yazar Sevgi Sabuncu (Soysal) ile evlendi. Sevgi Soysal da 12 Mart yıllarında kitabını da yazdığı Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu'nda hapis yattı. 

Uluslararası Af Örgütü

Uluslararası Af Örgütü Soysal'ı düşünce mahkûmu ilan etti (1971). Uluslararası Af Örgütü’nün Uluslararası Yönetim Kurulu’na seçildi (1974), kuruluşun en üst merciinde görev alan ilk eski düşünce mahkumu da oldu. 

Uluslararası Af Örgütü 1977'de Nobel Barış Ödülü alınca ödül töreninde örgüt adına  Nobel konuşmasını yaptı.

Siyaset

27 Mayıs 1960 askeri darbesi sonrası kurulan Temsilciler Meclisi’nde Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) temsilcisi (6 Ocak 1961 – 25 Ekim 1961)  idi. 1961 anayasasını hazırlayan  20 kişilik kurulun üyesiydi.

 SosyalDemokrat Halkçı Parti (SHP) Ankara milletvekili (1991) oldu. Tansu Çiller’in Başbakanlığındaki SHP-DYP  koalisyon hükümetindeki dışişleri bakanlığı, istifası nedeniyle dört ay sürdü (27.07.1994- 28.11.1994).

TBMM’de Çekiç Güç, OHAL, demokratikleşme, Kıbrıs, özelleştirme politikalarında karşı konuşmalarıyla öne çıktı. Özellikle özelleştirme konusundaki yetki yasalarının iptalini Anayasa Mahkemesi’ne taşıması koalisyon ortağı DYP’yi memnun etmedi. Bu başvuruları sonucunda Anayasa Mahkemesi tarihinde ilk kez bir yürütmeyi durdurma kararı verdi. Seçim yasasını Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı.

1995 genel seçimleri’nde  DSP'den Zonguldak milletvekili seçildi. Daha sonra Bülent Ecevit ve Rahşan Ecevit'le anlaşmazlığa düşerek DSP'den ayrıldı (1998).

Bağımsız Cumhuriyet Partisi’ni kurdu (2002) ve parti genel başkanı oldu.

Kıbrıs’taki toplumlararası görüşmelerde anayasa danışmanlığı görevini üstlenen uzun yıllar Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) cumhurbaşkanı Rauf Denktaş’a danışmanlık yaptı.

Sosyalist Kültür Derneği kurucuları arasında yer aldı (1962). Akdeniz Sosyal Bilim Araştırma Konseyi Başkanıydı (1969-71).

15 Temmuz 1983'te Paris Orly havaalanı THY bürosunu bombalandı, sekiz kişi öldü, 24 kişinin yaralandı. Bombalamayla ilgili tutuklanan Asala (Ermenistan'ın Kurtuluşu için Ermeni Gizli Ordusu) mensuplarının yargılandığı  davaya Türkiyeli mağdurları temsilen uzman tanık olarak katıldı. 

Ödülleri

Türk Kalkınma Vakfı Ödülü (1986),  Dışişleri Bakanlığı “Üstün Hizmet” ödülü (1991), Fransa’dan “Officier de l’ordire national de merite” ödülü, UNESCO Uluslararası İnsan Hakları Öğretimi Ödülü’nü aldı (1979).

Sevgi Soysal ile. (Fotoğraf: Sezin Öney/Twitter)

Gazeteciliği

Doğan Avcıoğlu ve Cemal Reşit Eyüboğlu ile birlikte Yön dergisini çıkardı (20 Aralık 1961-30 Haziran 1967).

Forum, Akis, Yön, Ortam gibi dergilerde, Yeni İstanbul, Cumhuriyet, Ulus, Barış, Milliyet ve Hürriyet gazetelerinde yazdı. Milliyet’te 1974’te başladığı “Açı” başlıklı köşesini Hürriyet (1991-2001)  ve Cumhuriyet’te  de sürdürdü. 

Eserleri

Yaşamı boyunca akademik eserlerinin yanı sıra düşünce ve kültür alanında yayınları oldu. Mülkiyeliler Birliği Vakfı da Soysal'ın 80. yaşı nedeniyle 2009'da Mümtaz Soysal’a Armağan kitabını bastı.

Türkiye’deki İktisadi Devlet Teşekküllerinin Bünyesi ve Murakabesi (1954), Avrupa Birliği ve Türkiye (1954), Demokratik İktisadi Planlama İçin Siyasi Mekanizma (1958), Dış Politikada Yasama-Yürütme Münasebetleri Siyasi İktidarın Dış Politika Alanında ve Yasama-Yürütme Münasebetleri Çerçevesinde KullanılışıÜzerine Mukayeseli Bir İnceleme (Teksir/1963), Dış Politika ve Parlamento (1964), Halkın Yönetime Etkisi (1965), Anayasaya Giriş, (1968), Dinamik Anayasa Anlayışı (1969), 100 Soruda Anayasanın Anlamı (1969), Siyasal Düşünceler ve Rejimler (Teksir/ 1972-1973). Güzel Huzursuzluk (1975), Anayasa Hukuku Ders Notları (1980), Demokrasiye Giderken (1982). Çürüyüşten Dirilişe (1999), İdeoloji Öldü Mü? (1999), Öpülesi Gemiler (1995),  (Aklını Kıbrıs’la Bozmak (1995),  Anayasa’nın Püf Noktası (1991), İçgüveysinin Encamı (1995), Balinanın Böcekleri (1995), Anayasa Giriş - İlker Ertuğrul / Mümtaz Sosyal'ın ve Kitabın Yargılanışı (imge, 2011). 

(AÖ)

* Mümtaz Soysal biyografisinde Hukuk Ansklopedisi'nden yararlandık.