Referandum: Uzun Bir Yolun Sonu
Şubat 2003
* Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Kofi Annan, Kıbrıs ile ilgili gözden geçirilmiş planı taraflara sundu. Kıbrıs Cumhuriyeti'nde yapılan başkanlık seçimini Tasos Papadopulos kazandı.
Mart 2003
* Avrupa Birliği (AB) Komisyonu, çözüm bulunmadığı takdirde, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin mevcut yapısıyla AB'ye tam üye olacağını ve bu durumda, Türkiye'nin, AB toprağını işgal etmiş sayılacağını söyledi.
Nisan 2003
* Avrupa Konseyi, Kıbrıs'taki tıkanmanın başlıca sorumlusu olarak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş'ı gösterdi. KKTC Bakanlar Kurulu, Güney Kıbrıs'a geçişleri serbest bıraktı. Kıbrıs'ın güneyi ve kuzeyi arasında serbest geçişler başladı.
* Denktaş'ın altı maddelik öneri paketini Kıbrıs Cumhuriyeti reddetti. AB'ye aday on ülkenin birliğe katılım anlaşmaları Atina'da imzalandı ve Kıbrıs Cumhuriyeti yönetimi, anlaşmayı imzaladı.
Mayıs 2003
* Mayıs ayında, 20 bin Kıbrıslıtürk doğum belgesi, kimlik kartı ve pasaport almak için Güney kesimindeki kaymakamlıklara başvurdu.
* Rum Ulusal Konseyi, Kıbrıslıtürklere yönelik hazırlanan açılım paketi çerçevesinde, Kıbrıslıtürklere iş olanağı sağlama, Kuzey Kıbrıs ürünlerini Güney'e ve AB'ye ihraç etme kararına vardı.
Haziran 2003
* Türkiye, Haziran'da, simgesel önemi büyük Luizidu davasında, 700 bin dolar tazminat ödemeyi kabul etti.
Ekim 2003
* Türkiye Luizidu'ya tazminat ödemeyeceğini söyledi.
Kasım 2003
* AB Komisyonu'nun Türkiye'ye ilişkin İlerleme Raporu'nda "Kıbrıs'ta çözümsüzlük, Türkiye'nin üyelik sürecine ciddi engel teşkil edebilir" ifadesini kullandı.
* Avrupa Konseyi, Türkiye'nin, Kıbrıslırum Titiana Luizidu'ya maddi tazminatı, en geç 19 Kasım tarihine kadar ödemesini istedi.
Aralık 2003
* Roma'da yapılan AB Türkiye Görüşmelerinde AB'nin Genişlemeden Sorumlu Üyesi Günther Verheugen, "Birleşmiş bir Kıbrıs'ın AB'ye girmesi, Kıbrıslıtürklerin de yararına olacaktır. Kıbrıs'ta çözümsüzlük Türkiye için çok önemli bir engeldir. Ön koşul değil ama siyasi bir gerçektir" diye konuştu.
* Dışişleri Bakanı Gül, Kıbrıs sorununun Mayıs 2004'e kadar bir sonuca ulaşması konusunda ümitli olduklarını söyledi.
* KKTC'de seçimler yapıldı. Cumhurbaşkanı Denktaş, tarafsız konumunu bir kenara bırakarak meydanlara indi ve Annan Planı'nın sakıncalarını anlattı.
Muhalefet oylarını yaklaşık üç kat arttırarak, birkaç puan farkla kazandı fakat Mecliste sandalyeler eşit paylaşıldı.
* Denktaş, hükümeti kuma görevini Mehmet Ali Talat'a verirken "dörtlü koalisyon kurulmasını" istedi.
* BM Genel Sekreteri Kofi Annan Kıbrıs seçimlerinin üç ay sonra tekrarlanacağını sandığını belirtti.
* Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) hükümeti, Luizidu davasıyla ilgili 1 milyon 120 bin euroluk tazminâtı ödedi.
* Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, "Annan Planı külliyen Kuzey Kıbrıs'a yaramaz demek bana göre yanlıştır, Külliyen bunu kabul ediyorum demek de bana göre yanlıştır" dedi.
* Dışişleri Bakanlığı Türkiye'nin önerilerini içeren bir "Kıbrıs Paketi" için çalışmalara başladı.
* Denktaş, "Türk hükümetinin beğeneceği bir görüşmeciyi bana söylesinler tayin edeyim. Bakalım bizi nereye kadar götürecek," dedi.
* Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Papadopulos, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin, Annan Planı zemininde müzakerelere her an başlamaya hazır olduğunu söyledi.
Ocak 2004
* KKTC'de, seçimlerden birinci ve ikinci parti olarak çıkan Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP) ve Ulusal Birlik Partisi (UBP) arasındaki koalisyon görüşmeleri başarısızlıkla sonuçlandı.
* Kıbrıslı parti başkanları, Türkiye hükümeti ve askeri yetkililer Ankara'da buluştu. KKTC'de Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP) Genel Başkanı Mehmet Ali Talat başbakanlığında CTP-Demokrat Parti (DP) koalisyon hükümeti kuruldu.
* Türkiye'de Dışişleri Bakanlığı ve Genelkurmay'dan yapılan açıklamalarda, kurumlar arasında uyuşmazlık yaşandığı kabul edildi. Dışişleri'nin açıklamasında Kıbrıs tutum belgesinin hazırlık sürecinde Genelkurmay ile yalnızca "gerekli istişarelerin" yapıldığına işaret edildi.
* Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Türk tarafından, planın son halini Kıbrıs'ta referanduma götüreceğine ilişkin taahhüt istedi. BM, Annan Planı'nda önemli değişikliklerin yapılmasını kabul etmeyeceğini bildirdi.
* ABD'nin Kıbrıs özel temsilcisi Thomas Weston, Annan planında yapılacak değişiklerin AB müktesebatı ile çelişmemesi gerektiğini vurguladı.
* AB Komisyonu'nun genişlemeden sorumlu üyesi Günter Verheugen, Kıbrıs'ta Rum ve Türk tarafının yeniden birleşme konusunda referandum yapılması için tarih belirlemesi gerektiğini söyledi.
* Milli Güvenlik Kurulu (MGK) bildirisinde Annan Planı'nın "referans alınabileceği" belirtildi. TÜSİAD başkanı Tuncay Özilhan, Ege Ordu Komutanı Orgeneral Hurşit Tolon'un, Kıbrıs'ta "Ver kurtul" diyenleri hainlikle suçlamasına yanıt verdi. Özilhan bu sözlerin demokrasiye yakışmadığını söyledi
* Denktaş, "1 Mayıs'a kadar çözüm zor", dedi. Abdullah Gül, Rauf Denktaş ile görüş ayrılığı olmadığını söyledi.
* ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell, ülkesinin Kıbrıs'ta bir "arabuluculuk" rolüne soyunmadığını söyledi.
* Başbakan Erdoğan, Kıbrıs'la ilgili müzakere tarihinin netleşmediğini belirterek, Yunanistan'da yapılan seçimlerin görüşme sürecini geciktirebileceğini belirtti.
Şubat 2004
* Erdoğan, Denktaş ve Talat Ankara'da toplanarak Kofi Annan'ın müzakereleri başlatmak için liderlere gönderdiği mektupta yer alan koşulları görüştü.
* Annan, mektupta müzakerelerin Alvaro de Soto başkanlığında başlaması, 25 Mart'ta sonuçlandırılması, 14 Nisan'da eş zamanlı bir şekilde adanın her iki kesiminde referanduma gidilmesi ve müzakereler esnasında üzerinde anlaşma olmayan konuların BM tarafından doldurulması koşullarını ileri sürmüştü.
* Koşulların kabul edilmesi üzerine her iki taraf 10 Şubat'ta New York'ta görüşmelere başladı. Annan, bir sonuç bildirgesi hazırlayarak her iki liderin Kıbrıs'ta müzakerelere devam etmesini önerdi.
* Yunanistan hükümet sözcüsü Protopapas, Yunanistan ve Rum kesiminin Annan planı temelinde müzakerelere hazır olduğunu vurguladı.
* Dışişleri Bakanı Abdullah Gül, KKTC Cumhurbaşkanı Denktaş üzerinde baskı kurulmaya çalışıldığını belirterek "Bu doğru bir davranış değil" dedi.
* Verheugen, Kıbrıs müzakerelerinde, ihtiyaç duyulması halinde, elinden gelen katkıyı yapacağını söyledi.
* Simitis, Annan'ın müzakere takviminin kısıtlayıcı olduğunu söyledi.
* Ecevit, "Kıbrıs'ta yalnız Denktaş'ın değil hiçbirimizin kabul edemeyeceği bir yola sürükleniyoruz" dedi.
* Avrupa Komisyonu, Kıbrıs müzakerelerinde resmi bir rol üstlenmeyi istemediklerini bildirdi.
* Kıbrıs'taki BM Barış Gücü askerlerine üs vazifesi gören havaalanında yapılacak görüşmelerin biçimi belli olmaya başladı.
* Washington, New York'taki Kıbrıs görüşmeleri sürecinde Rum kesiminin yapıcı davranmadığı gerekçesiyle Avrupa Birliği'nden baskı istedi. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, New York'ta yapılan görüşmelerde Türk tarafının elini çok güçlendirdiğini söyledi.
* PASOK lideri Yorgo Papandreu Güney'i ziyaret etti. BM Kıbrıs Özel Temsilcisi Alvaro De Soto da Kıbrıs'a gitti. AB'nin genişlemeden sorumlu üyesi Günter Verheugen de Kıbrıs'a geçti.
* Başbakan Talat'ın evinin önünde bomba patladı. KKTC Cumhurbaşkanı Denktaş ve Kıbrıs Cumhurbaşkanı Papadopulos, BM Kıbrıs Özel Temsilcisi De Soto gözetiminde görüşmelere başladı. Denktaş, görüşmelerde teknik konuların ele alındığını esasa girilmediğini söyledi.
* Rum Kesimi'nde yapılan bir anket, Kıbrıslırumların yüzde 61'inin referanduma gidilmesi halinde "hayır" oyu kullanacağını ortaya koydu. Başbakan Erdoğan, Kıbrıs'ta Türk tarafının "olmazsa olmazları" olarak görülen 3 maddenin kabulü halinde diğer tüm konularda anlaşmaya varılabileceğini bildirdi.
* Erdoğan, basın organlarının Kıbrıs konusunda yazılanlar konusunda kendi kendine sansür uygulaması gerektiğini söyledi.
* Liderler siyasi temsil konusunda uzlaşma sağlayamadı. Talat, "Müzakerelerden geri dönüş yok" dedi. Rauf Denktaş, Türk tarafının verdiği Annan planına ilişkin değişiklik önerilerinin tamamının Rumlarca reddedildiğini açıkladı.
* ABD Kıbrıs Özel Koordinatörü Thomas Weston, Kıbrıs'ta iki tarafın anlaşmaya varması durumunda ABD'nin "cömert bir yardımda bulunacağını" söyledi.
Mart 2004
* Yunanistan Dışişleri Bakanı Tasos Yianiçis, Kıbrıs görüşmelerin Güney'in AB'ye gireceği 1 Mayıs'tan sonra da devam edebileceğini söyledi. Mehmet Ali Talat ve Dışişleri Bakanı Serdar Denktaş, Türk Hükümet yetkilileriyle görüşmek üzere Ankara'ya geldi.
* Rauf Denktaş, Annan Planı'na inanmadığını ve "planın ne denli zararlı olduğunu bildiğini" söyledi. Denktaş "Kıbrıs müzakerelerine Türkiye'nin ricası üzerine girdim" dedi. Denktaş, "olmazsa olmaz" olarak nitelenen taleplerinin Annan Planı'nda yer almaması halinde, anlaşmanın referandumda kabul edilmemesi için çalışacağını açıkladı.
* ABD yönetimi, Ada'da anlaşmaya varılamadığı için verilmeyen 250 milyon dolarlık yardımın yeniden canlandırılması konusunda çalışma başlattı. Adalet Bakanı Cemil Çiçek, Kıbrıs konusunun iç politika malzemesi yapılmamasını istedi.
* 7 Mart'ta yapılan seçimlerin sonucunda Yunanistan'da PASOK'un 11 yıllık iktidarı sona erdi. Merkez sağdaki Yeni Demokrasi Partisi (ND) birinci parti oldu. Yeni Başbakan Kostas Karamanlis Kıbrıs sorununa kalıcı, adil ve Avrupa ilkeleri çerçevesinde bir çözüm bulmak için mücadele edeceklerini belirtti.
* AB Dönem Başkanı Brian Cowen Kıbrıs'ta çözüme ulaşılması konusunda Türkiye'ye destek verdi.
* Başbakan Erdoğan, Rumların referanduma sunulacak bir anlaşmaya "hayır" demeleri durumunda, AB ve diğer Batı ülkelerinin KKTC'yle ilgili politikalarını yenilemeleri ve ambargonun kaldırılmasının gerekeceğini belirtti.
* Kıbrıs görüşmelerinde hiçbir konuda anlaşma sağlanamadığı için BM Temsilcisi de Soto, tarafların taleplerini yazılı olarak vermesini istedi.
* Denktaş, BM'nin dört tarafı da davet ettiği 23 Mart'ta İsviçre'de yapılacak Kıbrıs görüşmelerine katılmayacağını açıkladı. Denktaş, "Olmazsa olmazlarımız olmazsa, hiçbir şey olmaz" dedi.
* Denktaş'ın sözlerini canlı yayında televizyonlardan izlediğini belirten Gül, "Hamasi nutuklarla bir yere varılamaz" dedi.
* Kıbrıs'ta Barış İçin İki Toplumlu Koro" ve "Barış İçin Adımlar İki Toplumlu Folklor Grubu"nun sahne aldığı "Barış İçin Müzik-Dans Gösterisi"ni izleyen Kıbrıslıtürkler ve Kıbrıslırumlar, gösterinin sonunda "Kıbrıs'ta barış engellenemez" sloganı attılar.
* BM'nin dördüncü Annan Planı'nı hazırladığı ve İsviçre'deki dörtlü görüşmede taraflara sunacağı bildirildi.
* "Referandum Özel Yasası"nın Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş tarafından imzalanması ile referandum süreci resmen başladı.
* Çoğunluğu Alman Parlamento üyesi ve siyasetçilerinden oluşan Alman Kıbrıs Forumu, iki toplumu temsil eden tarafları; ayrıca Yunanistan ve Türkiye'yi 1 Mayıs 2004'e kadar Kıbrıs için çözüm getirmeye çağırdı.
* İki yakadan kadınlar, uzlaşma görüşmelerinin taraflarına, "çözümün yalnızca iki toplumun insan haklarını ve toplumlararası dengeyi değil cinsiyetler arası eşitliği de öngörmesi" çağrısı yaptılar. Çözüm sonrası süreçte aktif rol oynayacaklarını belirttiler
* Verheugen, KKTC Cumhurbaşkanı Denktaş'ın, "barış yolundaki fırsatları kullanmakta başarısız olduğunu ve artık halkının çoğunluğunu temsil etmediğini" ileri sürdü.
* Burgenstock'daki dörtlü görüşmeler, Yunanistan'ın itirazı nedeniyle başlayamadı. Dışişleri Bakanı Molviyatis, koşulların olgunlaşmadığı gerekçesiyle "dörtlü toplantı"ya karşı çıktı. BM Kıbrıs Özel Temsilcisi de Soto, daha çok ikili görüşmelerin gerçekleşeceğini açıkladı.
* Kıbrıs Cumhuriyeti hükümeti sözcüsü Kipros Hrisostomidis, Burgenstock'da varılacak anlaşmanın taraflarca kabul edileceğine ilişkin imza talep eden belgeyi imzalamayacaklarını söyledi.
* 28 Mart yerel seçimlerinden AKP oylarını arttırarak çıktı. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Kıbrıs konusunda varılacak anlaşmanın Avrupa Birliği Anayasası'nın birincil hukuku haline getirilmesi konusunun önemine dikkat çekti.
* AB yetkilileri, Kıbrıs sürecinin artık AB-Türkiye ilişkileri için bir engel teşkil etmeyeceğini de dile getirdiler.
* Yunanistan Başbakanı Kostas Karamanlis planın son şeklinin Güney'in beklentilerini karşılamadığını açıkladı. Rum basını zirve sonuçlarını "sonuçsuz" diye nitelendirdi.
Nisan 2004
* Yunanistan Hükümet Sözcüsü Teodoros Rusopulos, Rum kesiminden referandumda 'hayır' oyu çıksa da, Atina açısından KKTC'nin "sahte devlet" olarak kalmayı sürdüreceğini söyledi.
* Erdoğan "Referandumdan çıkacak sonucu saygıyla karşılarız" dedi. Bülent Arınç "Türkiye'nin referandum öncesinde Kuzey Kıbrıs'ta bir yönlendirmesi olmayacaktır" dedi.
* Kıbrıs Rum basını, Rum yönetimi lideri Tasos Papadopulos'un, referanduma sunulacak Annan planına "hayır" diyeceğini yazdı.
24 Nisan'da düzenlenecek referandumda Türk tarafında "evet", Rum tarafında "hayır" çıkması halinde Güney Kıbrıs'ın tüm Ada'yı temsilen tek başına AB üyesi olacağını söyledi.
* Meclis Başkanı Bülent Arınç, KKTC Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş'ın istediği zaman TBMM'de konuşma yapabileceğini belirtti. Türkiye, Birleşmiş Milletler'e Kıbrıs'taki referandum sonucunu Meclis'e götüreceği taahhüdünü iletti.
* KKTC vatandaşlığı alan Türklerin sayısının 40 bin civarında olduğunu belirten Başbakan M. Ali Talat, "45 bin kişilik liste 1974 sonrası tüm vatandaşları kapsıyor. Kimse için sorun yok" dedi.
* Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Tasos Papadopulos'un, BM Genel Sekreteri Kofi Annan'ın sunduğu plana "hayır" demesi Atina'yı karıştırdı. Annan, hem KKTC Cumhurbaşkanı Denktaş, hem de Rum yönetimi lideri Papadopulos'un, plana "hayır" demelerinin kendisini hayal kırıklığına uğrattığını söyledi.
* Yunanistan Dışişleri Bakanlığı, Annan Planı'na ilişkin taahhüt mektubunu Birleşmiş Milletler'e gönderdi.
* Eski Yunanistan başbakanları Miçotakis ve Simitis, Annan Planı'na hayır demenin bedelinin ağır olacağı uyarısında bulundular.
* Rauf Denktaş, Türk hükümetine Annan Planı'na ilişkin her bilginin verilmediğini belirtti ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın Kıbrıs konusunda kandırıldığını savundu.
* AKEL Genel Sekreteri, her iki taraftan plana "evet" çıkmasının garanti altına alınması için referandumun birkaç ay ertelenmesi gerektiğini; aksi takdirde referandumda "hayır" diyeceklerini söyledi.
* Yeni Kıbrıs Birleşik Sol Parti, Annan Planı'na "evet" dedi. Altı Kıbrıslıtürk siyasi gençlik örgütü, "hayır"cı Kıbrıslırum partilerin gençlik örgütleriyle ilişkilerini referandum sonrasına kadar askıya aldı ve referandumda evet çağrısı yaptı.
* KKTC Başbakanı Talat, Güney Kıbrıs'ta AKEL ve DİSİ Partisi yetkilileriyle görüştü.
* Genelkurmay Başkanı Org. Hilmi Özkök, Annan Planı'nın olumlu ve olumsuz yönleri olduğunu, hiç kimsenin referandum sonucunu etkilemek için Kıbrıs halkına dışardan baskı yapmaması gerektiğini söyledi.
* AKEL'in iki bakanı istifa etti. Yunanistan hükümet sözcüsü Yorgo Kumuçakos, Atina'nın Kıbrıs'ta 24 Nisan'da yapılacak referandumların ertelenmesi için girişimde bulunmayacağını söyledi.
* KKTC'de 42 parti ve örgütün 14 Nisan'da düzenlediği "çözüm için evet" mitingine 70 bin kişi katıldı.
* Türkiye'den 22 sivil toplum örgütü, 24 Nisan referandumu öncesinde bir bildiri yayınlayarak Kıbrıslıtürkleri referandumda "evet" oyu vermeye çağırdı.
* YBH ve BDH, AKEL'in hayal kırıklığı yarattığını fakat ilişkilerini sürdüreceklerini açıkladı.
* Yunanistan solu da Plan'a "hayır" dedi. Sinaspismos AKEL'i desteklerken, KKE "Annan Planı'na hayır. Kıbrıslılar sınıfsal çıkarları doğrultusunda karar vermeli" dedi.
* Serdar Denktaş, delegeleri karar konusunda serbest bıraktıklarını kendisinin "hayır" diyeceğini açıkladı.
* Kıbrıs Cumhuriyetinin ikinci büyük partisi konumundaki Demokratik Birlik Partisi'nin (DİSİ), 15Nisan'da "evet" diyeceğini açıkladı.
* Avrupa Parlamentosu'ndan, Kıbrıs'taki referandumlarda "evet" çıkması için taraflara çağrıda bulunuldu.
* Demokratik Sol Parti (DSP) Genel Başkanı Ecevit Kıbrıs'a gitti. BM Genel Sekreteri Annan, Kıbrıs konusunda hazırladığı raporu Güvenlik Konseyi'ne sundu; Rusya raporu veto etti.
* Girne Metropoliti Pavlos Kıbrıslırumları "Evet derseniz cennette yeriniz olmaz" diye uyardı. Yeşiller "Bölünmüş bir Kıbrıs'ta barıştan söz edilemez" dedi; adanın askeri birliklerden tamamen arındırılmalısını istedi.
* Göçmenköy'de CTP Gençlik Kolları'na üye beş gence, ülkücü oldukları sanılan bir grup saldırdı. İşçi Demokrasisi, "Plan ABD'nin çıkarlarına hizmet ediyor" dedi.
* Güney Kıbrıs'ta "evet" cephesini oluşturan Birleşik Avrupalı Kıbrıs Platformu'nun gerçekleştirdiği mitinge, çok sayıda Kıbrıslıtürk de katıldı. Barış ve çözüm talepleri dile getirildi, AKEL'in tutumu eleştirildi.(EÜ)
* bianet haberlerinden derleyen, Erhan Üstündağ.