Sortkin Çayı üzerindeki HES için iptal kararı

* Fotoğraf: MA/Arşiv

Haberin İngilizcesi için tıklayın

Van'ın Çatak ilçesinde bulunan Sortkin çayı üzerinde 2018 yılında inşaatına başlanan ve çevreye verdiği zararla gündeme gelen "Saral-3" Hidroelektrik Santrali'nin (HES) faaliyetlerine dönük açılan yürütmeyi durdurma davası sonuçlandı.

º NOT: CE-Harita Mühendislik ve Gökkartallar Enerji Elektrik Üretim Limited Şirketi tarafından yapımına başlanan "Saral-3"ün, Karşıyaka (Sarnüsan), Akçabük (Kumêran) ve Işınlı (Surtgin) mahalleleriyle, Kanispî Şelalesi'ne büyük zarar vermesi öngörülüyordu.

Van Çevre, Tarihi Eserleri Koruma, Araştırma ve Geliştirme Derneği (ÇEVDER) değerlendirme raporlarına göre aradan geçen 4 yıl içerisinde HES çalışmaları nedeniyle binlerce balık öldü.

Santrale ilişkin karar veren Van 4. İdare Mahkemesi, Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu raporunun kriterlere uygun hazırlanmadığına dikkat çekti. Bilirkişi raporlarında da onlarca ihmal sıralandı.

Bitki örtüsü bozuldu

Bölgede, özellikle son dönemlerde doğal dere yatağındaki endemik türlerden biri olan kırmızı benekli alabalık türlerine rastlanmadığına dikkat çeken mahkeme şu ifadelere yer verdi:

"Projenin ÇED raporunda inşaat aşamasında ve kazı esnasında oluşacak hafriyat miktarı ile ilgili bilgiler olmasına rağmen keşif esnasında hafriyat için herhangi bir depolama alanının olmadığı gözlemlenmiştir. Bunun dışında tesiste atık depolama noktası bulunmamaktadır. HES projeleri çökelme ve yükleme havuzlarında su tutma ve suyun akışından enerji prensiplerine göre çalıştığından doğal su akış rejimlerinde değişim ve risk oluşturmaktadır."

Yaban hayat etkilendi

İş makinelerinin doğal bitki örtüsünü bozduğunu ve doğal geçiş yollarının tahribatına neden olduğunu söyleyen mahkeme, yaban hayatın ve canlı türlerinin olumsuz etkilenmesine de değindi.

HES kurulmak istenen alan, aynı zamanda 2'inci dereceden deprem bölgesi. Mahkeme bu riske de dikkat çekerek şunları kaydetti: "Bu bölgelerde yapılacak ağaç kesilmesi ve şiddetli/kontrolsüz bir patlatma heyelan ve çığ riski doğuracaktır."

Balıklar tehlike altında

Son 6 ayda HES tesislerinin hiçbir şekilde denetlenmediğine ve suda yaşayan canlıların yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldığının belirtildiği kararda şu ifadeler yer aldı:

"Regülatörden her ne kadar projeye uygun ve kullanılabilir bir balık geçidi bırakılmış olsa da bu geçitlerden can suyu geçişlerini olmadığı, balıkların geçişi için yeterli miktarda can suyu olmadığı ve eski kadim dere yatağının faal olmadığı dikkate alındığında evveliyatında derede yaşayan alabalık, kırmızı benekli alabalık, kurbağalar, algler, planktonlar, zooplanktonlar ve mikroorganizmaların varlıklarının sona ereceği ve ölümlerine neden olacağı tarafımızca tespit edilmiştir."

Mahkeme, Bilirkişi Raporunda belirtilen başlıkların da dikkate alınarak ÇED sürecinin yeniden işletilmesi gerektiği sonucuna ve dava konusu işlemin iptaline karar verdi.

(TY)