Su İçin Kurulan Allianoi, Suyla Boğulmamalı
Allianoi antik kalıntıları Bergama'nın 18 km. kuzeydoğusunda, Paşa Ilıcası mevkii olarak bilinen yerde, inşaatı süren Yortanlı Barajı projesinin gölet alanın tam ortasında bulunuyor.
Genel kabul görmüş değerlendirmeye göre, 1800 yıllık tarihi ile Allianoi; Anadolu mozaiğinin en güzel parçalarından birisi, ülkemizde sağlam kalmış, halen kullanılabilecek sıcak suyu ile en büyük sağlık merkezi, aynı zamanda dünyanın doğa tarafından en iyi korunmuş ve en sağlam kalabilmiş sağlık yurtlarından birisi.
Bu özellikleriyle "insanlığın ortak kültür mirası" nitelemesini çoktan hak etmiş olan Allianoi, önüne geçemezsek, 2005'in kasım ayında , "su tutulması" planlanan Yortanlı Barajı'nın suları altında kalacak, 17 metre suya gömülecek.
Allianoi'nin sular altında kalmasının önüne geçmek, insanlığın ortak mirasının, gelecek kuşaklara kalmasını sağlayabilmek için geçen eylül ayında, (arkeologlar, avukatlar, mimarlar, mühendisler, hekimler, meslek odaları ve sivil toplum örgütleri temsilcileri, basın çalışanları ve duyarlı yurttaşlar tarafından) "Allianoi Girişim Grubu" oluşturuldu.
Allianoi Girişim Grubu üyeleri, Allianoi dostları olarak, ören yerinin korunması, restore edilmesi, sağlık turizm merkezine dönüştürülmesi, Dünya Kültür Mirası Listesine alınması için çalışmalara başladık.
Allianoi Girişim Grubu; tüzel kişiliği olmayan, duyarlı olan herkesin, her kurumun katılımına açık bir oluşum.
Çalışmalar
1. Koruma Kurulu Kararı uygulanmamış:
Allianoi ile ilgili olarak, İzmir I. Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından 29.03.2001 tarih ve 9226 sayılı karar ile, "...alanın 1. derece Arkeolojik Sit olarak tesciline, antik yerleşimin göl alanı dışına çıkarılmasına ve İlya Çayı'nın su baskınından korunması için, DSİ tarafından gerekli bilimsel ve teknik çalışmaların yapılmasına..." karar verilmişti.
Bu kararın uygulanıp uygulanmadığı konusunda DSİ 2.Bölge Müdürlüğü ile İzmir II. Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü'ne başvurular yapıldı. DSİ 2.Bölge Müdürlüğü tarafından verilen yanıttan, koruma kararına uyulmadığı ortaya çıktı. Başvurularımız üzerine konu yeniden koruma kurulunun gündemine alındı.
Koruma Bölge Kurulu, 20.04.2005 tarihli, 742 sayılı kararı ile "Allianoi Antik Kenti ile ilgili İzmir I Nolu KTVKK'ınca alınan 29.03.2001 gün ve 9229 sayılı kararın geçerli olduğuna"... karar verdi.
2. Yazımıza DSİ 2.Bölge Müdürlüğü tarafından verilen yanıttan "trajik-komik" bir bilgiye daha ulaşıldı:
Tarihi ve kültürel varlıkları korumakla en başta görevli olan Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, sorunun çözümü için, "bugüne kadar ortaya çıkan kalıntıların üzerinin mil tabakası ile kaplanması" önerisinde bulunuluyor. Barajı yapan Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından bu öneri kabul ediliyor. 1800 yıldan bu yana doğanın yok edemediği güzellik, insan eliyle yok edilmeye çalışılıyor.
3. Yargısal sürecin başlangıcı; DSİ'ye başvuru:
İnsanlığın ortak kültür mirası ve ülkemizin eşi olmayan tarihi sit alanının korunması, sular altında kalmasının önüne geçilmesi için, Allianoi Girişimi Grubu, yargısal sürecin de başlangıcı olacak bir dilekçe hazırladı. Dilekçe imzaya açıldı; ülkenin dört bir yanından imzalar geldi, kısa bir süre içinde 28.00'e ulaşan imzalarla dilekçeler DSİ Genel Müdürlüğü'ne gönderildi.
Bu başvurucular arasında, TMMOB Mimarlar Odası, TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İzmir Şubesi, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, Arkeoloji ve Arkeologlar Derneği, Bergama Çevre, Kültür ve Sanat Derneği, Çağdaş Hukukçular Derneği, İzmir Rehberler Odası, Özgürlükçü ve Dayanışma Partisi gibi tüzel kişilikler de bulunmaktadır.
DSİ Genel Müdürlüğü'ne yapılan başvurulara bu güne kadar yanıt alınmadı. Ulusal ve uluslar arası yargı süreci başlatılacaktır.
4. Avrupa'dan destek:
1 Mart 2005 tarihinde, Avrupa Kültür Mirasları Federasyonu Europe Nostra, Türkiye'de bir baraj projesinin tehdidi altında olan Roma hamamının, Allianoi'nin korunması için Dışişleri Bakanı Abdullah Gül'e çağrıda bulundu.
Europa Nostra Başkanı Otto vonder Gablentz, Bakan Gül'e gönderdiği mektubunda, bu kalıntıların korunması ve yarınki nesillere de kalabilmesi için müdahale etmesini istedi.
"Bu Roma kaplıcası önemli bir tarihi eserdir. Baraj, paylaştığımız insanlık mirası acısından önemli bir kayba neden olacak ve Türkiye'nin kültürel turizm merkezi olabilecek önemli bir çekim merkezinden yoksun kalmasına yol açacaktır" dedi.
Allianoi'nin insanlığın ortak kültür mirası olması nedeniyle, uluslararası dayanışmayı sağlamak amacıyla hazırlanan İngilizce metinlerle, yurtdışındaki hükümet dışı kurumlar ile duyarlı kesimlere "Allianoi'nin baraj suları altında kalmasının önüne geçilmesi, bu yolda müdahalede bulunulması için Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Sayın Recep Tayip Erdoğan'a mektup yazmaları" çağrısında bulunuldu.
5. Allianoi'ye gezi ve belgesel film:
13 Mart 2005 günü gerçekleştirilen, en az 300 kişinin katıldığı Allianoi gezisi gerçekleştirildi. Gezi sonrasında, Prof Dr. Oğuz Makal tarafından, bu geziden yola çıkarak Allianoi'yi tanıtan "Allianoi Çağırıyor" adlı belgesel film yapıldı.
6. Kültür Ve Turizm Bakanı'na dilekçe kampanyası:
İnsanlığın ortak kültür mirasını korumakla en başta görevli olan, Kültür ve Turizm Bakanlığı'dır. Bu düşünceyle, Kültür ve Turizm Bakanı Sayın Atilla Koç'a yönelik imza kampanyası başlatıldı. Bu güne kadar Kültür ve Turizm Bakanı'na yaklaşık 2.000 imzalı dilekçe gönderildi.
7. Dünya kültür mirası listesine alınır mı?
Allianoi Girişimi Grubu adına 07.02.2005 tarihli dilekçe ile Kültür ve Turizm Bakanlığı'ndan "Allianoi'nin Dünya Kültür Mirası Listesine alınması için öneride bulunulması" istemimize yanıt geldi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün 18 Mart 2005 tarih ve 34037 sayılı yazısında; "...Dünya Kültür Mirası Listesinde yer alacak taşınmaz kültür varlıklarının, UNESCO'ya üye ülkelerin hazırladıkları 'Tentative List' (Geçici Liste)lerinden aday gösterilecek belli kriterlere sahip varlıklardan seçildiği, Kültür ve Turizm Bakanlığı -Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün mevcut Geçici Liste üzerinde güncelleme çalışması yürütmekte olduğu, Allianoi'nin de bu kapsamda değerlendirileceği..." belirtilmiştir.
"Dünya Kültür Mirası Listesi"nin yer aldığı 1972-Paris- Dünya Kültür ve Doğal Mirasının Korunmasına dair sözleşmeye Türkiye de taraftır. Sözleşme ile taraf ülkelere, "...kültür mirası ve doğal miras niteliğindeki varlıkların evrensel miras olduğu kabul edilmiş, sözleşmeci ülkelere, kendi ülkelerindeki, kültür mirası ya da doğal miras sayılabilecek varlıkların saptanması, korunması, muhafazası, teşhiri ve gelecek kuşaklara iletilmesinin sağlanması..." görevi yüklenmiştir.
Sözleşmede,
* Taraf ülkeler tarafından hazırlanan kültürel miras sayılabilecek kültürel varlıkların envanterini içeren Geçici Listenin "Dünya Kültür Mirası Komitesi"ne sunulacağı,
* Komitenin verilen envanterden sözleşmenin 1. ve 2. maddesindeki kriterlere uygun olarak istisnai evrensel değer kabul edeceği kültürel ve doğal mirasın parçalarını oluşturan varlıkların listesini yaparak "Dünya Kültür Mirası Listesi" başlığı altında yayınlayacağı,
* Bu işlemin iki yılda bir güncelleneceği,
* Listeye alınan varlıkların korunması, muhafazası, teşhiri veya yenilenmesine yönelik uluslar arası yardım sağlanacağı,
düzenlenmiştir.
Allianoi, hazırlanan Geçici Listede yer almaya hak kazanmış bir kültür varlığımızdır.
Allianoi'nin güncellenecek Geçici Listede yer alması için, Allianoi ile ilgili elinde bilgi ve belge olan herkesin, bu bilgi ve belgeleri Kültür ve Turizm Bakanlığı-Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'ne ulaştırmaları çağrısında bulunduk.
8. Allianoi Girişimi Grubu, İzmir Tüyap Kitap Fuarında:
9-17 Nisan 2005 tarihlerinde TÜYAP İzmir Kitap Fuarına katıldık.
* Kitap Fuarı süresince 3 no'lu salonda, "Allianoi; Su Perisi Gülümsüyor" konulu fotoğraf sergimiz açık kaldı.
* 13 Nisan 2005 Çarşamba günü "Mavi Zamanlar"-"Allianoi Suya Gömülmesin" başlıklı söyleşiyi gerçekleştirdik.
9. Kazıların sürmesi için girişimler:
Bu yıl yapılacak kazılara ilişkin ruhsat, bugüne kadar henüz gönderilmemiş, ödenek henüz Bergama Müze Müdürlüğü'ne iletilmemiştir. Zaman hızla ilerliyor. Kazıların olağan dönem başı olan haziran başında başlayabilmesi için, ruhsatın ve ödeneğin hemen gelmesi gerekmektedir.
Gelen ödenek, giderleri karşılamaya yetmediğinden bir yandan da sponsor arayışına girişilmiştir. Bu arayışımız; "Allianoi aç", "Arkeologlar erzak arayışta" gibi, biraz incitici başlıklarla haber olsa da, bu çağrının yapılması zorunlu olmuştur. Bu sayede "kazıların tüm giderlerinin Kültür Bakanlığı tarafından karşılanması" konusunda bir duyarlılık oluşmasına katkımız olur diye de düşünüyoruz.
Sonuç olarak
Allianoi gibi tarihi yerler; insanlığın ortak kültür mirasıdır ve korunması gerekiyor. Günümüzde bu tür değerlerin korunması için pek çok uluslararası sözleşme imzalanmış ve ulusal yasalar çıkartılmıştır. Ülkemiz de uluslararası sözleşmelerle kültür mirasının korunması konusunda taahhütlerde bulunmuştur. Bu konuya ilişkin ulusal mevzuatımızda da düzenlemeler bulunmaktadır.
* 1972-Paris- Dünya Kültür ve Doğal Mirasının Korunmasına dair Sözleşme ile "...kültür mirası ve doğal miras niteliğindeki varlıkların evrensel miras olduğu kabul edilmiş, sözleşmeci ülkelere, kendi ülkelerindeki, kültür mirası ya da doğal miras sayılabilecek varlıkların saptanması, korunması, muhafazası teşhiri ve gelecek kuşaklara iletilmesinin sağlanması..." görevi yüklenmiştir.
1985- Granada Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi ile korunacak anıt, bina grupları ile ören yerlerinin kesin olarak tespit edilebilmesi için Sözleşmeci Devletler; "...bu tarihsel varlıkların envanterlerini oluşturmayı, bu tarihsel varlıklara zarar verebilecek tehlikeli durum doğduğunda, en kısa zamanda gerekli dokümanları hazırlamayı, mimari mirasın korunması için yasal önlemleri almayı, korunma için gerekli denetlemeleri yapmayı, korunan varlıkların bozulmasını, hasar görmesini veya yıkılmasını, önlemeyi..." taahhüt etmişlerdir.
1992 Valetta/Malta Arkeolojik Mirasın Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi ile de Sözleşmeci Devletler; "...arkeolojik mirasın korunması için gerekli önlemleri almak, arkeolojik araştırma faaliyetlerini bilimsel güvence altına almak, arkeolojik mirasın tercihen bulunduğu yerde korunması ve bakımını sağlamayı ..."taahhüt etmişlerdir.
* T.C.Anayasası, "Tarih, Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması" başlığı altındaki 63/1.maddesinde; "...Devlet, tarih, kültür ve tabiat varlıklarının ve değerlerinin korunmasını sağlar, bu amaçla destekleyici ve teşvik edici tedbirleri alır..." düzenlemesini getirmiştir.
* 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile korunması gereken kültür ve tabiat varlıkları ile SİT'in tanımı, tespiti, tescili ve korunmasına ilişkin düzenlemeler getirilmiştir.
Yukarıda da açıklandığı gibi, Allianoi tescillenmiş bir taşınmaz kültür varlığıdır. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasası'na göre; "...koruma bölge kurullarınca alınan kararlara aykırı olarak, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ve koruma alanları ile sit alanlarında inşai ve fiziki müdahalede bulunulamaz. Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının yıkılmasına, bozulmasına, tahribine, yok olmasına veya her ne suretle olursa olsun zarara uğramalarına kasten sebebiyet verenler iki yıldan beş yıla kadar ağır hapis ve 'beş milyar liradan on milyar liraya' kadar ağır para cezasıyla cezalandırılırlar..."
Parayla değeri ölçülemeyecek "insanlığın ortak kültür mirası" ve ülkemizin eşi olmayan bir tarihi sit alanı olan Allianoi'nin korunması için, bütün seçenekler değerlendirilmeli, mutlaka bir çözüm yolu bulunmalıdır.
Başta siyasi iktidara, baraj inşaatını sürdüren Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'na, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü'ne ve ilgili görevli kamu görevlilerine sesleniyoruz.
* Allianoi ile ilgili koruma kararlarına uyunuz,
* Baraj inşaatını durdurunuz,
* "Allianoi'yi göl alanı içinde bırakmayacak" şekilde, baraj projesini değiştiriniz.
* Aksi halde, hem yasal olarak cezai sorumlulukla karşı karşıya kalacaksınız, hem de "insanlığın ortak kültür mirasını" yok etmenin tarihsel sorumluluğunu taşıyacaksınız.
Ulusal ve uluslararası dayanışma ile yapacağımız çalışmalarla bunu başarabileceğimize inanıyoruz. Allianoi mutlaka gün yüzüne çıkacak. Ülkemiz eşine az rastlanır, tarihi sağlık yurduna kavuşacak.
Bir çağrımız da "doğal ve kültürel değerler ile bu değerlerin gelecek kuşaklara bırakılması" konusunda duyarlı olan herkese:
* Allianoi ile ilgili olumlu gelişmeler, duyarlılığın, dayanışmanın ürünleridir. Bu duyarlılık, dayanışma, yoğunlaşarak sürmelidir.
* Allianoi kazıları sırasında, asfaltın 8 metre altından Venüs/Nymphe (Su Perisi) heykeli çıkartılmıştı. 1800 yıllık uykusundan uyandırılan Su Perisi, şimdi yurdundan uzakta, Bergama Müzesi'nde, hüzünlü, yurduna dönmeyi, şifa dağıtmayı bekliyor.
* Yapılan her çalışma ile Su Perisi'nin yurduna dönme umudu artıyor. Allianoi'nin sular altında kalmaması için, Su Perisi'nin yurduna dönmesi, sürekli gülümsemesi, şifa dağıtabilmesi için bize destek verin, bize katılın. (AAC/TK)
İlgili link'ler: