Temiz Hava Hakkı Platformu Sıcaklarla Artan Hava Kirliliğine Karşı Uyardı

Tıpta uzmanlık dernekleri, hekim örgütleri ve çevre derneklerini bir araya getiren Temiz Hava Hakkı Platformu (THH), yazılı bir açıklama yayınlayarak ozon (O3) kirliliğine karşı yetkilileri göreve çağırdı.

Ozon kirliliğinin iklim değişikliğine bağlı artan sıcak hava dalgalarının daha fazla görüldüğü bugünlerde ortaya çıktığını belirten uzmanlar ölümcül olabileceğinin de altını çizdi.

Ozon kirliliği nasıl oluşuyor?

Atmosferin üst tabakalarında (stratosferde) bulunan ozon, güneşten gelen tehlikeli ultraviyole (UV) ışınları süzdüğü için insan sağlığı ve canlı yaşam için faydalı bir gaz. Ancak aynı ozon gazı soluk alıp verdiğimiz yer seviyesinde oluştuğu zaman tehlikeli bir kirletici halini alıyor. 

Ozon kirliliği özellikle termik santraller (kömür ve doğal gaz), sanayi tesisleri ve motorlu araçlardan kaynaklanıyor ve sıcak havalarda, güneş ışığı altında reaksiyona girerek ile oluşuyor.

Bu kirleticiler sadece sanayi tesislerinin yoğun olduğu bölgelerde kalmayarak; çoğu zaman nispeten havası temiz olduğu düşünülen tatil yerlerine de hava yoluyla taşınabiliyor ve UV ile reaksiyona girerek ozon oluşumuna neden olabiliyor.

Dünyada her yıl 1-1,5 milyon insan ölüyor

Solunum yollarında tahrişe neden olarak akciğerde ve soluk borusunda iltihap oluşturan ozon, solunum fonksiyonlarını bozuyor ve astım ataklarını tetikliyor.

Ozon ayrıca damar fonksiyonlarını bozarak ve kan basıncını yükselterek kalp-damar hastalıklarında artışa neden olabiliyor.

THH’nin açıklamasına göre, dünyada her yıl 30 yaş üzerinde 1-1,5 milyon kişinin ozon kirliliği ile ilişkili solunum hastalıklarına bağlı olarak öldüğü tahmin ediliyor.

Türkiye’de ise ozon gazının kirletici etkisine dair kabul edilen herhangi bir bilgi ve uyarı eşiği yok.

Ozon kirliliğine karşı önlemler

THH uzmanlarının ozon kirliliğine karşı çözüm önerileri şöyle:

* Havadaki ozon ölçümünün ozon kirliliğine neden olan tüm kirleticiler için ve bütün ölçüm istasyonlarında düzenli bir şekilde yapılması,

* Sanayi ve trafik kaynaklı kirleticileri azaltacak önlemlerin alınması

* Aşırı sıcaklardan kaynaklanan ozon kirliliğinin fazla olduğu durumlarda medya kanalıyla uyarılar yapılması.

Kirliliğe karşı uzman uyarıları

THH’den Çevre için Hekimler Derneği üyesi İstanbul Politikalar Merkezi Kıdemli Uzmanı Dr. Ümit Şahin’in ozon kirliliğine karşı alınması gereken önlemleri şöyle sıralıyor:

* Risk grubunda bulunan özellikle yaşlılar, kalp ve akciğer hastaları ve çocuklar, güneşli ve sıcak havalarda trafiğin yoğun olduğu bölgelerde bulunmamalı

* Aşırı sıcaklarda trafiğin içinde spor yapılmamalı, bisiklete binilmemeli

* Fosil yakıtlardan enerji üretimi azaltılmalı,

* Motorlu taşıtların kullanılmadığı ulaşım biçimlerine ağırlık verilmeli

* Sanayi tesislerinin emisyonları sıkı bir şekilde denetlenmeli

* Havadaki ozonun ölçümü düzenli olarak bütün ölçüm istasyonlarında yapılmalı

* Trafiğin yoğun olduğu cadde ve kavşaklarda gerektiğinde gezici cihazlarla ozon ölçümü yapılmalı ve sonuçlar anlık olarak açıklanmalı

* Halk, ozon kirliliği ve aşırı sıcaklardan kaynaklanan sağlık sorunları hakkında bilgilendirilmeli ve kirliliğin fazla olduğu durumlarda medya kanalıyla uyarılar yapılmalı.

İklim Değişikliğinin sonuçları

Küresel sıcaklıkların fosil yakıt kullanımına bağlı olarak hızla artması, yani iklim değişikliği, fırtına, sel, kuraklık gibi aşırı iklim olaylarının daha fazla görülmesine neden oldu. Sıcak hava dalgalarının da şiddeti ve sıklığı iklim değişikliğine bağlı olarak arttı.

Ozon kirliliği ve aşırı sıcakların aynı risk grupları üzerinde birbirlerinin etkisini güçlendirdiği düşünüldüğünde uzmanlar ozon kirliliğine özellikle sıcak iklimlerde, aşırı sıcakların ve sıcak hava dalgalarının olduğu yerlerde daha fazla dikkat edilmesi gerektiğini söylüyor.

(TP)