Türkiye, Mültecileri Sınırdışı Etmekten AİHM’de Mahkum
İltica talebinde bulunan iki Kakakistanlı mülteciyi, talebin sonuçlanmasını beklemeden sınırdışı eden Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinde (AİHM) tazminata mahkum oldu.
Kumkapı Geri Gönderme Merkezinde kötü koşullarda tutulan ve ülkelerine gönderilen Samat Amerkhanov ve Arman Batyrkhairov adlı Kazakistan vatandaşlarının maruz kaldığı muameleyle “özgürlük ve güvenlik hakkı”, “işkence ve kötü muamele yasağı” ve “etkili itiraz/başvuru yolları” haklarının ihlal edildiğine hükmedildi.
AİHM, Türkiye’nin Amerkhanov ve Batyrkhairov’a toplam 19 bin 175 Euro maddi ve manevi tazminat ödemesine karar verdi.
“Güvenlik riski taşıdıkları” ileri sürüldü
Samat Amerkhanov 1989 doğumlu, şu anda Kazakistan’ın Atyrau kentinde tutuklu. Amerkhanov, Kazakistan’dan Türkiye’ye Mayıs 2011’de gelmişti. Haziran ayında da “ulusal güvenlik riski taşıdığı” gerekçesiyle gözaltına alınıp sınırdışı edilmek üzere Kumkapı Geri Gönderme Merkezine (GGM) gönderildi.
Burada iltica başvurusu yaptı ve Eylül ayında başvurusunun sonuçlanmasını beklemesi için serbest bırakıldı. Mart 2012’de iltica başvurusu reddedilince Kazakistan’a geri gönderildi.
Sınırdışı edilmesinin ardından, iltica başvurusunun reddedilmesiyle ilgili idare mahkemesine yasal itirazlarda bulundu ancak bu başvuruları da reddedildi.
Arman Batyrkhairov da 1980, Kazakistan doğumlu. O da şu anda Atyrau’da tutuklu.
Batyrkhairov Türkiye’ye Haziran 2011’de geldi. Kazakistanlı yetkililer, Batyrkhairov hakkındaki “terörle mücadeleyle ilgili suçlamaları” gerekçe sunarak iadesini talep etti.
Batyrkhairov Ocak 2012’de Türkiye’den ayrılmaya çalışırken yakalanıp gözaltına alındı. Bir ay sonra iade talebini değerlendiren mahkeme, Kazakistan’ın talebini reddetti ve Batyrkhairov’un serbest bırakılmasına karar verdi.
Bu karara karşın Batyrkhairov da Kumkapı Geri Gönderme Merkezine nakledildi. Mart 2012’de sınırdışı edilene kadar da burada kaldı. Bu sırada iltica talebinde bulunmuştu, bu talebi de reddedildi. Amerkhanov gibi onun da ret kararına itirazı da reddedildi.
“İşkence veya ölüm tehdidi altındayız” iddiası
İkisinin de itirazı, Kazakistan’a gönderildikleri takdirde işkence ve kötü muameleye maruz kalabilecekleri veya öldürülebileceklerine dairdi.
İç hukuktaki itirazları reddedilince Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin “işkence ve kötü muamele yasağının” düzenlendiği 3. maddesi uyarınca AİHM’e başvurdular. Ayrıca sınırdışı edilmeleri ve Kumkapı’da tutulmaları süresince, 5. maddedeki “özgürlük ve güvenlik haklarının” da ihlal edildiğini ifade ettiler.
Ayrıca, iltica taleplerinin değerlendirilmesi beklenmeden sınırdışı edilmelerinin de hukuksuz olduğunu belirttiler.
Başvurularında, gözaltında ve Geri Gönderme Merkezinde tutulmalarının sebeplerine dair bilgilendirilmediklerini de ifade ettiler.
Kumkapı’da kötü koşullarda tutulduklarını, aşırı kalabalık ve havasız bir yerde kaldıklarını, açıkhavaya çıkmalarına izin verilmediğini de eklediler.
Başvurularında, etkili itiraz/başvuru yollarının olmamasıyla, AİHS’in 13. maddesinin de ihlal edildiğini ifade ettiler.
Kumkapı’daki koşullarında hak ihlali bulundu
AİHM kararını dün açıkladı.
Mahkeme Amerkhanov’la ilgili değerlendirmesinde, özgürlük ve güvenlik hakkının ve etkili başvuru yolları hakkının ihlal edildiğine hükmetti.
Ayrıca, Amerkhanov’un hem sınırdışı edilmesi hem de Kumkapı’daki tutulma koşullarıyla işkence ve kötü muamele yasağının da ihlal edildiğine hükmetti.
Türkiye, Amerkhanov’a 6 bin 500 Euro manevi tazminat ile 3 bin 370 Euro mahkeme masrafı ödeyecek.
Batyrkhairov ile ilgili de aynı hak ihlallerini tespit eden mahkeme, ona da 6 bin 500 Euro manevi tazminat ile 3 bin 345 Euro mahkeme masrafı ödenmesine karar verdi. (AS)