UAÖ: Çin İnsan Hakları Sözlerini Tutmuyor

Uluslararası Af Örgütü (UAÖ), 2008 Olimpiyatları'nın başkent Beijing'de (Pekin) düzenleyebilmek için Uluslararası Olimpiyat Komitesi'ne ülkede insan haklarını iyileştirme sözü veren Çin hükümetinin, ilerleme kaydetmediğini açıkladı.

Örgüt, idam cezası sisteminin reform sürecinde bazı ilerlemeler olsa da, temel insan hakları alanında kötüye gidiş olduğunu söylüyor.

Beijing Olimpiyat Komitesi Başkan Yardımcısı Liu Jingmin, Nisan 2001'de Uluslalarası Komite'ye "Beijing'in oyunlara ev sahipliği yapmasına izin vererek insan haklarının gelişmesine yardımcı olacaksınız" demişti.

UAÖ, Çin hükümetinden şunları yapmasını istedi:

* Çin Hükümeti saydamlığı artırıp idam cezaları kararları ve infazlarla ilgili tüm ulusal istatistikleri açıklamalı, idam cezasının ortadan kaldırılmasına yönelik adım atmalı.

* Hükümet "çalışma yoluyla yeniden eğitim" ve diğer idari alıkoyma yöntemlerini yürürlükten kaldırmalı.

* Çoğunlukla insan hakları savunucularını bastırmak için kullanılan "devlet sırlarını dışarı sızdırma" ve "devlete zarar verme" gibi Ceza Yasası'ndaki belirsiz ifadeler içeren hükümler değiştirilmeli.

* Barışçıl habercilik faaliyetleri nedeniyle alıkonan bütün gazeteciler serbest bırakılmalı. Kamuyu ilgilendiren konularda hem yerli hem de yabancı gazetecilerin sansürsüz haber yapabilmeleri güvence altına alınmalı.

Örgüt, idam cezası, adil yargılanma, insan hakları savunuculuğu ve basın özgürlüğü alanlarında, Çin'deki son durumu şöyle değerlendirdi.

İdam cezası

* Ölüm cezası, vergi yolsuzluğu ve uyuşturucu suçları gibi 68 ayrı suça uygulanabiliyor. Çinli akademisyenlere göre, her yıl sekiz ila on bin arasında insan idama mahkum ediliyor.

* Ölüm cezasına çarptırılan kimse adil bir şekilde yargılanmıyor: Yargılama sürecindeki eksiklikler, avukatlara derhal ulaşmanın mümkün olmayışı ve işkenceyle elde edilen kanıtlar, kişilerin adil yargılanmadıklarının işaretleri.

* İdam edilen hükümlülerin organlarının alınması yaygın bir uygulama. Oysa, Temmuz 2006'da yürürlüğe giren yeni düzenlemeler, sadece yaşayan donörlerden yapılan organ nakillerini kapsıyor.

* Yüksek Halk Mahkemesi'nin ölüm cezalarının infazıyla ilgili nihai gözden geçirme ve onaylama yetkisini geri kazanması, ölüm cezalarının azalması yolunda olumlu bir gelişme..

Adil yargılanma, işkence ve yargısız hapis (idari alıkoyma)

* Ülke çapında yüz binlerce insanın "çalışma yoluyla yeniden eğitim" tesislerinde ve diğer çeşitli yargısız hapis biçimleriyle alıkonulduğuna inanılıyor.

* Polis "ufak suçlar" için üç yıla kadar ceza verebilecek denli denetimsiz bir güce sahip.

* Bu tür tesislerde hapsedilen kişiler, özellikle "ıslah edilmeyi" reddetmeleri halinde, işkence ve kötü muamele açısından büyük risk altında bulunuyorlar.

İnsan hakları aktivistleri ve savunucuları

* İnsanların kamuya açık protestoları artıyor: 2004 yılındaki 74 bin protesto, gösteri ve diğer "kamu düzeni ihlalleri", 2005 yılında, devletten alınan rakamlara göre, 87bine ulaştı.

* Aktivistler, avukatlar ve gazeteciler de dahil olmak üzere, ihlallere dikkat çekerken ciddi engellerle karşılaşıyorlar - taciz ediliyor, keyfi olarak tutuklanıyor ve işkenceye maruz kalıyorlar.

* Avukatlara yönelik Mayıs 2006 düzenlemeleri, resmi denetimi sıkılaştırılıyor. Böylece, avukatlar yerel düzeyde, insan hakları ihlalleri mağdurlarını temsil etmekten vazgeçmesine neden olabiliyor.

Basın özgürlüğü

* Yüzlerce uluslararası örgütün İnternet sitesine erişim, Çinli yetkililer tarafından engellenmeye devam ediyor. Ayrıca Çin merkezli çok sayıda İnternet sitesi de geçen yıl içerisinde kapatıldı.

* Pekin Yabancı Muhabirler Kulübü'ne göre, polis son 2 yıl içinde en az 38 olayda yabancı gazetecileri tutukladı.

* Çinli yetkililer, geçen yıl "Donma Noktası" (Bingdian) gibi yayınları kapatarak, eleştiride bulunan gazetecileri işten çıkararak, Çinli basın kaynakları üzerindeki denetimini artırdı. (TK)