ÖLÜMÜNÜN 8. YILI
Yaşar Kemal anılıyor: Yıl 1952... Deprem bölgesine ilk ulaşan gazeteci
*"Röportaj Yazarlığında 60 Yıl", 2011
Yazar Yaşar Kemal, ölümünün 8. yılında anılıyor. 26 roman, 11 deneme, 9 röportaj, 2 öykü ve şiir alanında bir eseri bulunan Yaşar Kemal, 28 Şubat 2015'te hayatını kaybetmişti.
"Şaşırtıcı imgelemi, insan ruhunun derinliklerini kavrayışı, anlatımının şiirselliğiyle" dünya edebiyatının da önde gelen isimlerinden biri olan Yaşar Kemal'in yapıtları kırkı aşkın dile çevrildi.
Kemal, şiir, öykü, roman, anı, deneme, oyun, fıkra, makale ve senaryonun yanı sıra röportajlarıyla da biliniyor. Cumhuriyet gazetesinde çalıştığı dönemde özellikle deprem bölgelerinden geçtiği röportajları iletişim fakültelerinde derslerde örnek gösteriliyor.
Bu röportajlar "Röportaj Yazarlığında 60 Yıl" başlığıyla 2011'de Yapı Kredi Yayınları tarafından kitaplaştırıldı. Bu kitap sayesinde yıllar sonra gün ışığına çıkan "Hasankale Yerle Bir" başlıklı röportaj, 1952 yılındaki Erzurum depremi sonrasında yaşananları anlatıyor. Âşık Veysel'i Sivas'taki köyünde ziyarete giden Yaşar Kemal, Erzurum'a bağlı Pasinler'de büyük bir yıkıma yol açan depremi İstanbul'a dönmeye hazırlanırken öğrenir ve hemen Hasankale'ye hareket eder. O günlerde Sivas'ta bulunması, Yaşar Kemal'in deprem bölgesine ulaşan ilk gazeteci olmasını sağlar ve deprem haberleri onun aracılığıyla Türkiye'ye duyurulur.
Evlerin büyük bölümünün yıkıldığı, insanların eksi 30 derecede çadırlarda yaşam mücadelesi verdiği Hasankale'nin durumu Yaşar Kemal tarafından okurlara aktarılır. Kemal, bölgede yaklaşık bir ay kalır ve röportajlarını telefon aracılığıyla yazdırır.
''Hasankale Yerle Bir" röportajından bir bölüm:''... Geldim geleli titriyorum. Öyle geliyor ki insana, güneş bile donmuş. Zelzele köylerinden birinde not alırken, ellerim donuverdi ve kalem yere düştü. Bu soğuk altında, çadır içinde insanlar... Tanrının kahrı diye, işte tam buna derler. Çadırları, yıkılmış evlerin aralarına yapmışlar. Dışarıdan bakınca, mahruti beyaz çadırlar bir acayip görünüyor. Çadıra benzer yerleri kalmamış. Çadırların üstüne ot, keçe, çul ne bulmuşlarsa yığmışlar... Yığmışlar ama gene de üşüyorlar... "Kurnuç, Serçe boğazı, Sins, Kalyolaz köyleri dümdüz, yerle bir... Yıkılmış evleri bir bir dolaşıyorum. Kocaman, bir insan kalınlığında, topraktan fırlamış kalaslar... Damların üstündeki toprak, tam bir metre kalınlığında. Ve bu topraklar donmuş. Öylesine donmuş ki... İki adam çalıştı çalıştı da kazma ile bu toprağı parçalayamadı." |
|
Irgatbaşılık, kütüphane memurluğu
Asıl adı Kemal Sadık Gökçeli olan yazar, Van Gölü'ne yakın Ernis (bugün Ünseli) köyünden olan ailesinin Birinci Dünya Savaşı'ndaki Rus işgali yüzünden uzun bir göç süreci sonunda yerleştiği Osmaniye'nin Kadirli ilçesine bağlı Hemite köyünde 1926'da doğdu. Doğum yılı bazı biyografilerde 1923 olarak geçiyor.
Ortaokulu son sınıf öğrencisiyken terk ettikten sonra ırgat kâtipliği, ırgatbaşılık, öğretmen vekilliği, kütüphane memurluğu, traktör sürücülüğü, çeltik tarlalarında kontrolörlük yaptı.
1940'lı yılların başlarında Pertev Naili Boratav, Abidin Dino ve Arif Dino gibi sanatçı ve yazarlarla bir araya geldi; 17 yaşındayken siyasi nedenlerle ilk kez tutuklandı.
İlk kitabı 'Ağıtlar'
1943'te bir folklor derlemesi olan ilk kitabı "Ağıtlar"ı yayımladı. Askerliğini yaptıktan sonra 1946'da gittiği İstanbul'da Fransızlara ait Havagazı Şirketi'nde gaz kontrol memuru olarak çalıştı. 1948'de Kadirli'ye döndü, bir süre yine çeltik tarlalarında kontrolörlük, arzuhalcilik yaptı. 1950'de "komünizm propagandası" yaptığı gerekçesiyle tutuklandı. 1951'de salıverildikten sonra İstanbul'a gitti, 1951-63 arasında Cumhuriyet gazetesinde Yaşar Kemal imzası ile fıkra ve röportaj yazarı olarak çalıştı.
Bu arada 1952'de ilk öykü kitabı "Sarı Sıcak"ı, 1955'te ise bugüne dek kırktan fazla dile çevrilen romanı "İnce Memed"i yayımladı. 1962'de girdiği Türkiye İşçi Partisi'nde genel yönetim kurulu üyeliği, merkez yürütme kurulu üyeliği görevlerinde bulundu. Yazıları ve siyasi etkinlikleri dolayısıyla birçok kez kovuşturmaya uğradı.
TYS'nin ilk başkanı
1967'de haftalık siyasi dergi Ant'ın kurucuları arasında yer aldı. 1973'te Türkiye Yazarlar Sendikası'nın kuruluşuna katıldı ve 1974-75 arasında ilk genel başkanlığını üstlendi. 1988'de kurulan PEN Yazarlar Derneği'nin de ilk başkanı oldu. 1995'te Der Spiegel'deki bir yazısı nedeniyle İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi'nde yargılandı, beraat etti. Aynı yıl bu kez Index on Censorhip'teki yazısı nedeniyle 1 yıl 8 ay hapis cezasına mahkûm edildiyse de cezası ertelendi.
(Kaynak: https://yasarkemalvakfi.org/, "Röportaj Yazarlığında 60 Yıl" YKY)
(AÖ)