AİHM’in Kuşkonar Kararı, Mücadelede Dönüm Noktası

İnsan Hakları İzleme Örgütü’ (Human Rights Watch, HRW) Türkiye uzmanı, kıdemli araştırmacı Emma Sinclair-Webb, AİHM’in Kuşkonar bombalanmasıyla ilgili verdiği kararı bianet’e yorumladı.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) Perşembe günü 1994’te Şırnak’ın iki köyünün havadan bombalanmasıyla ilgili verdiği kararı, 1990’lardaki sistematik insan hakları ihlalleriyle ilgili Türkiye’nin hesap verebilir olması mücadelesinde bir dönüm noktası oldu.

AİHM 12 Kasım’da açıkladığı kararıyla Türkiye’yi “köy bombalamak” suçundan mahkum etti. Kararda, Türk Hava Kuvvetleri’nin Şırnak’ın Kuşkonar (Gever) ve Koçağılı (Beysuke) köylerini bombalayarak 38 köylüyü öldürdüğü, yetkililerin olayı örtbas ettiği ve tamamıyla yetersiz soruşturma yürüttüğü belirtildi. AİHM, bombardımandan sağ kurtulanlara asgari insani yardımın bile sunulmamasını yetkililerin başarısızlığı olarak değerlendirdi. Kararda Türkiye, sağ kurtulanların, onur kırıcı ve insani olmayan muamelenin eşiğine ulaşmasından da sorumlu tutuldu. Mahkeme Türkiye’nin 38 kişiye 2,3 milyon Euro tazminat ödemesine karar verdi. Kararın en çarpıcı noktası, Türkiye’nin, iki köyün bombalanmasının sorumlularının kimliklerini tespit etmek ve cezalandırma yaklaşımıyla dosyayı soruşturulmasının “kaçınılmaz” olduğu sonucuna varmasıydı. Soruşturmayı takip eden ve Türkiye mahkemelerinde adalet için ısrarcı olan insan hakları grupları ve medya için bu özellikle önemli.

Human Rights Watch da Kuşkonar ve Koçağılı dosyasını özel bir ilgiyle takip ediyor olacak. Olayın HRW için özel bir anlamı var çünkü 1995’te ilk belgeleme çalışmasını biz yapmıştık. Bu yıl araştırmacılar, Kuşkonar’dan Adana’ya yerleşen, bombardımandan sağ kurtulan köylülerden olayların parçalarını birleştirdiler. Bu köylülerle ve ayrıca zorla yerlerinden edilmiş köylülerle yapılan başka birçok söyleşi sonucunda, HRW 1995’te “Savaş ve İnsan, Türkiye’ye silah transferleri ve savaş yasaları ihlalleri” başlıklı raporunu yayınladı. Rapor daha sonra Türkçe’ye de çevrildi. Raporu çeviren Ertuğrul Kürkçü ve yayınlayan Ayşe Nur Zarakolu yargılandılar ve ceza aldılar.

1995 tarihli HRW raporu, bir uluslararası insan hakları organizasyonunca hazırlanan, türünün en geniş kapsamlı çalışmasıydı. Türkiye’nin doğu ve güneydoğusundaki sistematik ve yaygın insan hakları ihlallerini belgelemedeki doğruluğu ve detaylarının dikkat çekiciliğiyle zamanda verilen bir sınav oldu. Rapor ayrıca, ABD ve NATO hükümetlerinin Türkiye ordusuna sağladığı silah, araç ve diğer öldürücü materyalin, ihlalleri kontrol altına almada Ankara’ya baskı yapma konusunda başarısız olduğu bilgisini de kapsıyor.

19 yıl sonra, raporun her iki araştırmacısı da AİHM’in Kuşkonar ve Koçağılı köylerinin bombalanmasıyla ilgili kararının haberini almaktan memnuniyet duydu. Raporun yazarı James Ron, şimdi Minnesota Üniversitesi, uluslararası ilişkiler bölümünde profesör. Diğer araştırmacı da raporun yayınlandığı dönemde kimliğinin gizli tutulması daha uygun görülen bianet okurlarının yakından tanıdığı Türkiyeli gazeteci Nadire Mater. (ESW/AS)