Çatışma ve Savaş Bölgelerinde Gazetecilik

20. yüzyıl bir savaşlar yüzyılıydı. Birinci Dünya Savaşı, İkinci Dünya Savaşı, Vietnam, Kore, İran-Irak, Körfez Savaşları; ve hepsinden önemlisi, bütün dünyanın toptan yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kaldığı bir Soğuk Savaş dönemi. Soğuk Savaşın bitiminden sonra ise, milliyetçilik, milliyet, kimlik, göç ve etnik köken/ırk gibi kavramların tüm dünyada, ama özellikle de Avrupa'da yeniden tanımlandığı bir döneme girdik.

Başta Balkanlar olmak üzere, diğer pek çok bölgede etnik çatışmalar ve savaşlar yaşandı. Bosna, Kosova, eski Sovyetler Birliğinden ayrılarak ulus devlet kuran yeni cumhuriyetlerdeki çatışmalar gündeme oturdu. 21. yüzyılın barışa yelken açılan bir yüzyıl olma potansiyeli olup olmadığını merak ederken, 11 Eylül kapımızı çalıverdi. Bu kez de, Doğu - Batı, medeniyetler çatışması, Din savaşları, terörizm, biyo terörizm, toplu katliam gibi kavramlar yeniden tartışılmaya başlandı.

Günümüzde, milliyetçilik, ırkçılık, etnik köken, ve din gibi konular; bu konular nedeniyle yaşanan savaş ve çatışmalarla ilgili haberlere hemen her gün gazete ve televizyonlarda rastlamak mümkün. Gazeteciler ise, bu tür haberlerin sunumunda her zaman problemler yaşıyorlar.

Bu problemler iki şekilde özetlenebilir: Birincisi, gazetecilik pratiği sırasında, mesleki ve etik kodların ihlal edilerek savaşçı bir söylemin bilinçsizce yaygınlaştırılması, yalan yanlış bilgilerle kamuoyunun çözümlenebilecek bir problem konusunda yanlış yönlendirilmesidir. İkincisi ise, savaş veya çatışma durumunda gazetecinin kendisini otomatikman ülkesinin, bağlı olduğu topluluğun, ırkın, dinin veya etnik grubun bir neferi olarak gördüğü ve dengeli, onurlu, adil habercilik yerine, taraflı, propagandist habercilik yaptığı durumlardır.

Buradan yola çıkarak, bu derste, üzerinde duracağımız konular şunlardır:

1- Çatışma nedir?: Gazeteci çatışma durumlarında nasıl bir politik analiz yöntemi kullanmalı? Çatışmalarda şiddetin sunumu ve şiddet kullanan tarafın sunumunda gazetecinin etik kaygıları ne olmalı? Temel tez: "Bu problemin çözümünde, şiddet dışında alternatifler olamaz mı?"

2- Şiddetin tanımlanması: Direkt şiddet, kültürel şiddet, yapısal şiddet.

3- Çatışmalar ve medya.

4- Barış kavramını anlamak ve barışın peşinde koşan gazeteci olmak, Barış gazeteciliğinin tanımı.

* Barış-çatışma eksenli gazetecilik/Savaş-şiddet eksenli gazetecilik

* Doğruyu merkez alan gazetecilik/Propagandayı merkez alan gazetecilik

* İnsanı esas alan gazetecilik/Hegemonyayı esas alan gazetecilik

* Çözüm arayan gazetecilik/Zafer arayan gazetecilik

5- Barış gazeteciliği için öneriler: Ne yapmalı, ne yapmamalı?

(*) Esra D. Arsan , 1966 yılında İstanbul'da doğdu. 1987'de Marmara Üniversitesi Basın-Yayın Yüksek okulunu bitirdi. 1984'de aktif gazeteciliğe başladı. 1984-95 yılları arasında, sırasıyla Hürriyet, Milliyet, Tempo ve Aktüel gibi yazılı basın organlarında ve ATV haber merkezinde muhabir olarak çalıştı. 1995 yılında ABD'ye giderek University of Central Florida'dan "American studies" alanında yüksek lisans sertifikası aldı. Döndükten sonra çeşitli vakıf ve kuruluşlar için medya danışmanlığı ve serbest gazetecilik yaptı. 1997'de Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Sinema-TV anabilim dalında yüksek lisans eğitimine başladı. "Bir Gazetecinin Ölümü: Metin Göktepe" konulu belgesel film teziyle 1999'da yüksek lisans diplomasını aldı. 1998 yılından beri İstanbul Bilgi Üniversitesi İletişim Fakültesi'nde öğretim görevlisi olarak çalışıyor ve gazetecilik dersleri veriyor. Aynı zamanda, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü'nde Genel Gazetecilik dalında doktora eğitimine devam ediyor. 2001-2002 akademik yılını, Reuters Vakfı'nın her yıl sınırlı sayıda gazeteciye verdiği "Journalism Fellowship" programı ile İngiltere Oxford Üniversitesi'nde geçirdi ve bu program için "Türk haberci medyasında 'öteki'nin sunumu: İslamcılar ve Kürtler" başlıklı araştırmayı hazırladı.

Esra D. Arsan üç yıldır düzenli olarak Internet üzerinden yayın yapan medya eleştirisi sitelerinde evrensel gazetecilik örneklerini irdeleyen ve Turkiye'de gazetecilik pratiğinin etik değerlere bağlı yürütülmesi çağrısı yapan yazılar yazmaktadır.

Bilgi için bkz: