Irak Kürdistan Bölgesi'nde göstericiler ne istiyor?

Fotoğraf:AA

Haberin Kürtçesi için tıklayın

3 Aralık 2020 tarihinde Irak Kürdistan Bölgesi’nin Süleymaniye kentinde öğretmen ve memurların başını çektiği bir protesto gösterisi düzenlendi. Gösterciler 6 aydır ödenmeyen maaşların ödenmesini talep ediyordu. Güvenlik güçleri göz yaşartıcı gaz, tazyikli su ve plastik mermilerle göstericilere müdahale etti. Yaralanan göstericilerin yanı sıra gözaltına alınanlar da oldu.

3 Aralık’taki bu gösterinin ardından Süleymaniye’nin çeşitli ilçelerinde gösteriler başladı ve bu gösteriler halen devam ediyor. Pênciwên, Xurmal, Şarezor, Seyidsadiq, Kifrî, Dûkan, Tekteke ve başka bazı yerlerde genç yaştaki göstericiler siyasi parti binalarını, hükümete ait yapıları ve yetkililerin evlerini yakıyor.

Şimdiye kadar tespit edildiği kadarıyla 7 eylemci hayatını kaybetti. Bunlardan birinin 13 yaşında bir çocuk olduğu yerel medyaya yansıdı. Yine Kürdistan Demokrat Partisi'ne (PDK) bağlı bir Pêşmerge Pênciwên de hayatını kaybetti. 100’e yakın da yaralının olduğuğu bilgisi var.

Fotoğraf: AA

Majeed: Bütün siyasi partileri hedef alıyorlar

Olayları yerinde gözlemleyen Amerika’nın Sesi muhabiri gazeteci Rêbaz Majeed, bianet’e son gelişmeleri değerlendirdi:

“Gösteriler Süleymaniye’nin merkezinde değil, küçük şehirlerde oluyor. Pênciwên Xurmal, Şarezor, Seyidsadiq, Çemçemal ve başka yerlerde var. Göstericiler genç insanlar. 12 yaşından başlıyor yaşları, 20 yaşına kadar da çıkıyor. Yaşı 25’ine yaklaşan gösterici sayısı çok az. Herhangi bir öncüleri ya da liderleri yok. Nasıl örgütlendikleri bilinmiyor. Tek bir yerde toplanmıyorlar. Pek çok yerde ortaya çıkıyorlar. Sadece iktidara karşı değil, bütün siyasi partilere karşılar. Siyasi parti binalarını, hükümet binalarını ve yetkililerin evlerini yakıyorlar. Ne istedikeri bilinmiyor. Yalnızca ekonomik durumdan kaynaklı başkaldırdıklarını biliyoruz. Memur değiller. Ancak 6 aydır maaş alamayan memur çocukları olduklarını biliyoruz.

“Kameraların önüne çıkmak istemiyorlar. Pek çok değişik yerde karşımıza çıkıyorlar. Gazetecilerle konuşmak istemiyorlar. Konuştuklarında da ekonomik durumdan bahsediyorlar. Herhangi bir talepleri yok.”

Irak Kürdistan Bölgesi’nde bir milyon 200 bin memur bulunuyor. Bunlar Bölgesel yönetimden maaş alıyor. Ancak son 6 aydır maaş alamıyorlar.

Irak Meclisi'nin kabul ettiği yasa

12 Kasım 2020 tarihinde Irak Meclisi “Mali Açık ve Borçlanma Yasası” adıyla bir yasayı gece yarısı saatlerinde kabul etti. Kürt vekillerin boykotuna rağmen Şii ve Sünni vekillerin oyuyla geçen bu yasaya göre Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY), petrol ve diğer gelirlerini Bağdat'a göndermedikçe aylık yaklaşık 266 milyon dolarlık bütçeden mahrum kalacak. 

Yasanın kabülünden sonra Erbil, Bağdat’a yönelik tepkilerini dile getiriyor. Bu arada Kürt partileri kendi aralarında toplanarak Bağdat ile nasıl bir zeminde görüşme yapacaklarını tartışmaya başladı.

Fotoğraf: Twitter

25 Kasım 2019 yılında Erbil ve Bağdat arasında varılan bir anlaşmaya göre IKBY'nin, Ocak 2020'den itibaren ihraç ettiği günlük 250 bin varil petrolün gelirini Bağdat'a teslim etmesi gerekiyor.

IKBY Başbakanı Mesrur Barzani, 17 Ağustos'ta Twitter hesabından yaptığı açıklamada, Irak Başbakanı Kazımi ile yaptığı telefon görüşmesinin ardından Bağdat'ın federal bütçeden IKBY'ye aylık 320 milyar Irak dinarı (yaklaşık 266 milyon dolar) göndermeyi kabul ettiğini belirtmişti.

Erbil'in aylık petrol ihracatından elde ettiği gelirleri Irak Devlet Petrol Pazarlama Şirketi'ne (SOMO) ödemediği gerekçesiyle Bağdat'ın bütçe ödemelerinde kesintiler yaşanabiliyor.

Neçirvan Barzani: Türkiye ile 50 yıllık anlaşma yaptık

Hükümet ve KDP’li yetkililer Bağdat ile Erbil arasında yaşanan bu durumu, maaşların 6 aydır ödenememesinin gerekçesi olarak sunuyor. Ancak muhalefet partileri, halk ve hükümet ortağı partilerin içindeki bazı gruplar KPD, Goran (Değişim Hareketi) ve Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) yetkilileri yolsuzluk yapmakla suçluyor.

IKBY Başkanı Neçirvan Barzani, 15 Kasım 2020 tarihinde bir açıklama ile Türkiye ile yedi yıl önce 50 yıllık bir enerji anlaşması imzaladığını ilk kez kabul etti.

Gösteriler de bu gelişmelerin ardı sıra başladı. Gazeteci Majeed'e göre “Öngörü sahibi herkes gösterilerin olacağını kestirebiliyordu. 6 aydır maaş vermeyen hangi ülkede olsa, bu tür şeyler olabilir. Ekonomik durum çok kötüydü. Halk açtı. Öfke birikmişti. Birikti, birikti ve sonra patladı.”

Mesrur Barzani: "Kürdistan Bölgesi vatandaşları değiller"

IKBY Hükümeti, Başbakan Mesrur Barzani ve siyasi partiler gösteriler ile ilgili peşi sıra açıklama yaptılar.

Barzani dün (8 Kasım 2020) düzenlediği bir basın toplantısında “Göstericilerin yasal haklarının arkasında olduklarını” belirterek buna karşılık şiddete başvurulmasının kabul edilemez olduğunu belirtti. Mesrur Barzani ayrıca göstericilerin Kürdistan Bölgesinden olmadığını, aralarında Suriyelilerin olduğunu iddia etti.

IKB Parlamentosu eski basın sorumlusu Dr. Tarık Cevher Independent Türkçe’den Abdülhakim Günaydın’a yaptığı açıklamada düzenli ödenmeyen maaşlar nedeniyle halkın çok zor durumda olduğunu belirtti.

Protests resume in Said Sadiq, Dukan, Piramagrun, And Qalat dize in Sulaymaniah province. #Iraq #Kurdistan #TwitterKurds #KurdistanProtests pic.twitter.com/wtLQbAavpM

— Kakalaw Abdulla (@lawa1994) December 9, 2020

Cevher aynı açıklamada son bir haftadır düzenlenen eylemlerde iddia edildiği gibi dış güçlerin etkisinin olduğuna dair bir işaret görmediğini kaydederek, göstericilerin fark gözetmeksizin tüm siyasi partilere tepki gösterdiğini söyledi.

Süleymaniye. Fotoğraf: Esta Media

Gazeteci Rebaz Majeed de göstericilerin parti ve hükümet binalarını yakıp yıkmalarının barışçıl gösteri olarak nitelendirilemeyeceğini belirtiyor. Majeed ancak şiddet olaylarının Süleymaniye’de 3 Aralık günü gerçekleşen barışçıl gösteriye güvenlik güçlerinin sert müdahalesi sonrasında başladığına dikkat çekiyor:

“Süleymaniye ve çevresinde gerçekleşen gösteriler barışçıldı. İlk gün Süleymaniye’de öğretmen ve memurlar barışçıl bir gösteri yaptılar.

“İlk gün emniyet güçleri göz yaşartıcı gaz ile saldırdı. Sonra şiddet oldu. Süleymaniye ve başka pek çok yerde insanlar başkaldırdı.”

"Gazeteciler zor şartlarda çalışıyor"

Fotograf: Esta Media

Gösteriler sırasında gazetecilerin yaşadıkları zorluklar da gündemde. 6 Aralık tarihinde Piramagrun ilçesinin Bazia kasabasında KDP ve KYB binalarının ateşe verilmesini canlı yayınlayan NRT TV, bir sonraki gün Süleymaniye asayiş güçleri tarafından basılarak yayını durduruldu. Aynı gün IKB Hükümeti Kültür Bakanlığı, “Frekans yasasına aykırı” davrandığı iddiasıyla NRT TV’nin ekranlarını karartma kararı aldı. İşinsanı ve Yeni Nesil Hareketi’nin lideri olan Şaswar Abdulwahid’e ait NRT TV, Avrupa’dan yayın yapmaya başladı.

Kanalın Haber Direktörü Rewbar Abdul Rahman middleeasteye.net sitesine yaptığı açıklamada “Kapatmanın ardındaki sebep siyasi, çünkü kanal Kürt protestolarını her zaman haber yapıyordu" dedi.

Yerel basına yansıyan haberlere göre gösteriler esnasında gazetecilerin çalışması engelleniyor. Gazeteci Majeed de bu durumu “Gazetecilerin durumu iyi değil” sözleriyle onaylıyor.

IKB’de gazetecilerin hakları ile ilgili çalışmalar yürüten Metro Center, 7 Aralık tarihinde bir açıklama yaparak gösterilerin başladığı günden itibaren gazetecilere yönelik engelleme ve baskıları kamuoyu ile paylaştı.

(FD)