SAĞLIK YAZILARI / CAVİT IŞIK YAVUZ YAZDI
Kararsızlık, Tereddüt, Ret ve Karşıtlık: Aşı Meselesi
Dünya Sağlık Örgütü, 2019’da sağlığı küresel ölçekte tehdit eden on neden arasında hava kirliliği-iklim değişikliği, bulaşıcı olmayan hastalıklar, grip pandemisi, antibiyotik direnci, yetersiz birinci basamak sağlık hizmetleri gibi başlıklarla beraber aşı karasızlığını da sayıyor.
İçinde bulunduğumuz zaman içinde yılda 2 ile 3 milyon ölümü engelleyen ve gelecekte de en az 1.5 milyon ölümü engelleyecek aşılama, aşı konusunda yaşanan bazı gelişmeler nedeniyle ne yazık ki azalıyor.
Özellikle kızamık hastalığındaki gelişmeler aşı ve aşılanma ile ilgili sorunları tekrar gündeme taşıyor. Dünya genelinde kızamık vaka sayısında ciddi bir artış var ve aşı konusunda kararsızlık ve tereddütlerin de bu artışta payı var.
Aşı ve aşılanma konusunda yaşananları “tereddüt, kararsızlık, isteksizlik ve aşının reddi” başlıklarına ayırmak olası, belki “bütünüyle karşıtlık” da bu başlıklara eklenebilir. Dolayısıyla “aşı kararsızlığı” birçok alt bileşeni ve nedeni olan bir “tehdit”.
Tehdit giderek büyüyor. Öyle ki, bazı Amerikan dizilerinde aşı kararsızlığı özel olarak konu ediliyor.
Madam Secretary dizisinin Mart ayındaki bir bölümü tam da bu konuyu işliyor. Dizinin yapımcıları aşı karşıtı kampanyalara ve toplumsal bağışıklığın kaybı tehlikesiyle karşı karşıya olduklarını ve bu tehditle mücadele için sorumlu olduklarını belirtiyorlar.
Neden mi bunca telaş?
Kızamık ile ilgili genel duruma bakalım.
- 2019 yılının ilk üç ayında dünyada kızamık vaka sayısı yüzde 300 artış göstermiş durumda.
- Sadece 2017 yılı için kızamık nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı 110 bin ve çoğu çocuk.
- Sorun sadece yoksul ülkelerin sorunu değil, merkez kapitalist ülkelerde risk altında, telaşın nedenlerinden biri de belki bu. ABD, kızamık aşısı yapılmayan çocukların sayısının en fazla olduğu ülkelerin başında geliyor. Aşısı yapılmayan çocuk sayısı ABD’de yaklaşık 2.5 milyon. Kızamık oldukça bulaşıcı bir hastalık, bu nedenle tehdit giderek yayılıyor.
Biz aşı karasızlığına dönelim. Bu konuda üç temel faktör dikkatimiz çekiyor:
- Aşılara erişimde sorunlar
- Güvensizlik
- Kayıtsızlık
Her üç başlık da özellikle ebeveynlerin aşı yaptırma konusundaki kararlarında etkili faktörler. Güven meselesinde aşının etkinliğine, aşının güvenliğine, sağlık sistemine, sağlık çalışanlarına güven duyma/duymama gibi unsurlar dikkati çekerken kayıtsızlık başlığında ise “bana/çocuğuma bir şey olmaz” algısı söz konusu. Aşıyı risk olarak görüp çocuğuna aşı yaptırmazken hastalığın yol açacağı riskleri göz önüne almıyor ebeveynler.
Hepsi bir bütün. Toplum, bireylerin, ebeveynlerin tereddütlerini, karasızlıklarını giderecek bir güvenceye, bilgiye, onlara güven verecek yöneticilere, çalışanlara, kamusal tutum ve tavra ihtiyaçları var.
Bu anlamda meslek örgütleri (bkz: Aşı Konusunda Yaşanan Tereddütler, Aşı Reddi ve Aşı Karşıtlığı Konusunda TTB Etik Kurul Görüşü ile Toplum ve Hekim’den “Aşı Karşıtlığı” sayısı) ve üniversiteler (bkz: Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Aşı ve Bağışıklama) çeşitli çabalar içinde
Sağlık Bakanlığı’nın aşı portalını da unutmamak gerekiyor.
Ancak sadece bilgilendirmek yetmiyor. Üstelik bilgilendirmenin de sanal ortamda değil, sağlık çalışanları aracılığıyla birebir olması en etkili olanı.
Kamusal önlemlerin zamanı geçti geçiyor. Birçok ülke aşı yaptırma zorunluluğu uygulamalarını sürdürüyor, bir kısmı aşı kartı olmayan çocukların kamusal alanlara alınmaması gibi önlemleri uygulamaya başladı bile.
Tehdit büyüyor.
TIKLAYIN - DSÖ: Avrupa'da Kızamık Vakaları Son On Yılın En Yüksek Seviyesinde
TIKLAYIN - TTB: Kızamık Salgınının Varlığı Kabul Edilmeli
TIKLAYIN - Aşı Hakkında Yanlış Bilinen Beş Gerçek
TIKLAYIN - Aşı Kararsızlığına Hekimler Ne Diyor?
(CIY/EKN)