Kök salınan coğrafyaya vefa borcu: Yaşlı Rind’in Ölümü

Yaşadığımız coğrafyanın güzelliği ve zenginliği sadece doğanın bize sunduklarıyla sınırlı değil, aynı zamanda bu coğrafyada yaşayan ve yaşamış halkların yarattığı, kattığı değerler de büyük zenginliklerdir.

Diliyle, tarihiyle, kültürüyle, yaşamıyla iç içe geçmiş halklar mesajı, bu ülkede kökleri toprağa, derine salmıştır. Bu zenginliklerden yararlanmak, tanımak isteyen genç okurlarımıza Kürt edebiyatının mihenk taşlarından biri olan Mehmed Uzun'u takdim edeyim.

"Yaşlı Rind'in Ölümü" eseri bir parça Uzun'un doğduğu topraklara karşı vefa borcudur. Bir parça Uzun'un kişisel göç hikâyesidir. Sürgün hayatın yarattığı derin boşlukları dolduran roman aynı zamanda Kütlerin dil ve edebiyat zenginliğinin göstergesidir.

Siyasi ve toplumsal konulardan dolayı ülkesini terk etmek zorunda kalan Serdar'ın İsveç'e yerleşme ve günü geldiğinde ülkesine sınır bir köyde yaşayan Yaşlı Rind'in (kalender, iyi) hikâyesini konu ediniyor. Zamanında birçok ülkeyi gezmiş, birçok dil öğrenmiş ve ardından gelip yerleştiği köyde yalnız bir hayatın etrafına saçtığı ışığa tanıklık edeceksiniz.

Köye yerleştikten sonra gözlerini kaybeden ve aynı zamanda usta bir kavalcı olan Rind'in hikâyesinin etrafında göçmenlik, sürgünlük, kimlikler, aidiyetler ve ülke özlemi yeni ile eski kuşaklar arasında yürütülen bir tartışmadır. Müzik ve şiirin eşlik ettiği eser, Kürt coğrafyasının muazzam kültürel birikimini bir o kadar eşsiz bir dille anlatıyor. Bu özlem ve toprak bağlılığı o kadar çok işlemiş ki, şuna benzer sayısız anlatımlara tanıklık edeceğiz:

"Kendi kökünden, isminden, toprağından ve dilinden kopma. Onlar bu kökü, naçar hayatımızda mutluluğumuzun pınarlarıdır."

Sevgiyi, sevmeyi, dokunmayı, dinlemeyi, özlemeyi destansı bir anlatımla okuyacaksınız:

"Ayrıca klam, destan ve masallarımı çocukluk yıllarımda bıraktığım için mahcup da olmuştum."

Mahcupluk, düşünsenize ne kadar da çok uzaklaşmışız bu naif kelimeden. Aynı zamanda büyük bir dostluk anlatısı olan bu romanı bana mesleğimi sevdiren belki de Kürt basınının "Yaşlı Rind'i sayılacak Hüseyin Aykol, önermişti ve okumak için gönderdi. Uzun'un bu eserini geç okuduğumun pişmanlığını bir balta sızısı gibi içimde hissettim.

Sürükleyici

Romanı okumanın tadını sayfaları çevirdikçe alacaksınız, ancak şunu söyleyecek olursam hem merak uyandırıyor hem de bir sonraki cümleyi okumaya heyecanlanıyorsunuz. Kitaptaki şu cümleler aynı zamanda romanın bu coğrafyaya ait olduğunu sade bir dille sunuyor.

"Evet, Serdar kardeşim... Onlar, onların adet ve töreleri Ortadoğu kültürünün esaslı parçalarından birisidir; özellikle Kürt ardından da Fars ve Osmanlı kültürünün. Ortadoğu'da bu adet ve törelerin etkisi büyük olmuştur."

Rind'lik sınırlara karşı

Yazar eserinde Rind'lik kültürünün izlerini aratırken Tahran'dan kendisine gelen bir mektup özetliyor:

"Hiçbir zaman dünyanın durumundan memnun olmadılar. Halen de memnun değiller. (Tabii hâlâ varlarsa) inançları çok ilgi çekicidir. Derler ki, devletler, dinler ve farklı farklı muktedirlerden kaynaklanan emir ve fermanlar insanın ve insanlığın ilerlemesinin önünü keser ve insanların onurlu ve erdemli olmasına izin vermezler. Bu gibi toplumsal yasaklar ve sınırlara da karşıdırlar."

Evet, bir büyük Ortadoğulu ve Kürt yazardan, zengin bir anlatımla tanışmak isteyen genç okurlarımıza sayfaları tada tada çevirin derim. Ebeveynler için de önerdiğim eser, bir bilgece yaşam felsefesidir.

Kitap: "Yaşlı Rind'in Ölümü
Yazar: Mehmed Uzun
Çeviri Selim Temo (Kürtçeden çeviri)
Yayınevi: İthaki Yayınları
Okuma yaş grubu: 15 yaş ve üzeri

(SYZ/Lİ/AÖ)