Yaşlılar İçin Onurlu, Saygın, Yaşamaya Değer Hayat Hakkı

Yer: İstanbul-Fatih.

Tarih: Mart-2014.

Olay: Ankara’da yaşayıp İstanbul Çapa Tıp Fakültesi Hastanesi'ne ayağının tedavisi için gelen, kalacak yeri olmayan ve gözleri görmeyen 70 yaşındaki Osman Bilgin (OB); kendisine otel ayarlamayı vaad eden iki kişi tarafından darp edilmiş ve 170 Lirası da gasp edilmiş.

Sonuç: OB. başka insanların da kendi durumuna düşmemesi için, şikayetçi olmuş. İki şüpheli yakalanmış. OB; paramı versinler ve beni Ankara'ya göndersinler, demiş.

* * *

Yaşlıların güvensiz ve şiddete açık yaşam sürdürmesine yol açan; bilinen ama kaale alınmadığından sonlandırılması için çaba harcanmayan yaşlıya yönelik şiddet artıyor mu? Yoksa farkındalığımız mı arttı?

* * *

Yaşa bağlı kayıpları yüzünden korunup kollanma gereksinimi artan ancak yeterli destek al(a)mayınca çevresiyle ilişkileri iste(n)mese de azalan, toplumla doğrudan dayanışmaya gir(e)meyen, mevcut sağlık-sosyal-siyasal-kültürel-ekonomik fırsatları kullanamayan ya da kullanmakta zorlanan yaşlılar;  çok yönlü risk altındadır, yaşlı OB gibi.

Toplumsal fırsatları kullanamayınca mutluluğu azalıp umutsuzluğu artan, hayata katılımı sınırlanan, yaşam kalitesi düşen yaşlılar; yüksek risk altındadır, yaşlı OB gibi.

Diğer haklarının yanı sıra uygun-güvenli bir çevrede yaşama,  beslenme-sağlık-sosyal hizmet-yeterli gelir olanaklarına sahip olma, aile-yakın çevre-toplum ile kuşaklar arası yardımlaşmayla desteklenme, kişisel saygınlığını geliştiren hizmet ve olanaklardan yararlanma, gereksinim duyduğunda profesyonel hizmetler alma hakları var; yaşlı OB dahil, tüm yaşlıların.  

Aile ve toplum içinde yeterli düzeyde desteklenmeyip cinsiyet-ırk-etnik köken- engellilik vb. konumları nedeniyle hayatın içinde negatif ayrımcılığa uğrayan, onurlu-saygın-yaşamaya değer hayat hakkı olduğu umursanmayan yaşlıların; OB gibi, şiddet kurbanı olması kolaylaşıyor.

Fiziksel, cinsel, sözel-duygusal, sosyal ve ekonomik yönden acı ya da ızdırap veren veya verme olasılığı bulunan ihmal ve istismar eylemlerine maruz kalarak sağlık/iyilik hali tehdit edilen yaşlılar;  şiddet mağdurudur, yaşlı OB gibi.

Fiziksel problemleri ya da bilişsel yetersizliği olan, olumsuz fiziki koşullarda yaşam sürdüren yaşlılar potansiyel şiddet mağdurudur; yaşlı OB gibi.

* * *

Yaşlılık dönemi sorunları arasında çoğu kez, kolay saklanıp zor dile getirilen şiddet sorunu sayılmaz pek, nedense. Şiddet gördüğü için yardım isteyen ve mağdur olan yaşlıya; duyarlı olunmazsa, sonlandırılması için önlem alınmazsa, şiddet koşulları düzeltilmezse, müdahale sonuçları takip edilmezse, yapılan müdahaleyle sonlandırılan ancak tacizin sürme olasılığı bulunduğundan o yaşlı insan mutlaka takip edilmezse şiddet uygulaması devam eder.

Yaşamını denetleyemediğini başkalarına ifade etmek istemediği; kendini suçlu hissettiği, korktuğu, tehdit edildiği; bağırma-çağırma-iteklenme-azarlanma-hakaret etme-ilgisizlik vb. gibi davranışları şiddet olarak algılamadığı;  şiddete karşı nasıl tepki vermesi gerektiğini bilmediği için şiddet gördüğünü başkalarından saklayan, yani susan yaşlılara yöneltilen şiddetin debisi ve çeşidi artar zamanla.  

Yaşlılar –genellikle- şiddet gördüğünü sakladığından eğer bir yaşlı şiddet gördüğünü söylüyorsa, kesinlikle duyarlı davranmak gerek.

Şiddet gördüğü saptanan/zannedilen yaşlının, gerektiğinde kendini koruyup kollayabilmesi için şiddetten korunma konusunda, bilgilendirilmesi önemli. Yaşlı ve yakınlarına şiddetle mücadele ve şiddete müdahale konusunda rehberlik yapılması gerek. Yaşlılara yöneltilen şiddetin sonlandırılması için resmi kayıtlara geçmesi şart. Toplum ve sağlık çalışanlarının yaşlılara yönelik şiddet konusunda farkındalığının arttırılması, gerekli yasal düzenlemelerin yapılması da önemli.

* * *

Bu yazıya konu olan haberdeki OB, potansiyel şiddet kurbanı. Niye? Yaşlı, gözleri görmüyor, bacağından rahatsız, hastane kapısında, İstanbul’un yabancısı ve kalacak yeri yok, cebinde  -sınırlı da olsa- parası var. Ve iki kişi tarafından hem darp ediliyor hem de gasp.

Fiziksel, sözel-duygusal, sosyal ve ekonomik yönden acıtılan ve ızdırap çektirilen OB; başka insanların –akranlarının -da kendi durumuna düşmemesi için susmayıp şikayetçi oluyor. Onun canını acıtan iki kişi bulunuyor. OB, parasını gasp edenlerden 170 Lirasını geri vermelerini; yetkililerden kendisini Ankara'ya göndermelerini istiyor.

* * *

Ülkemizde ve dünyada sağlık/iyilik hali tehdit edilen yaşlı sayısının çok yüksek olduğu bilinmesine karşın yaşlılara yönelik ayrımcılıkla mücadele edilmediği; yaşlılar dahil tüm bireylerin bütün insan hakları ve temel özgürlüklerden tam olarak yararlanmadığı; yaşlılar dahil tüm bireylerin ayrımcılığa uğramama hakkı sıkça, farklı neden ve şekillerde ihlal edildiği sürece yaşlılara -ve yaşlı OB.ye- yönelik şiddetin bitmeyecek olması ürkütücü.

* * *

Ülkemizde ve dünyada yaşlılara onurlu-saygın-yaşamaya değer hayat hakkı sunulması, yaşlıların toplum tarafından dışlanmayıp kaale alınması, yaşlılar yaşamlarını güven içinde sürdürmesi, yaşlılara yöneltilen her tür şiddetin sonlandırılması ise sevindirici olacaktır. (ŞD/HK)

* Şadiye Dönümcü, sosyal hizmet uzmanı.