"Burası değilse neresi? Şimdi değilse ne zaman?"

Fotoğraf: https://allenginsberg.org/

Hakim Bey'i "T.A.Z" kitabıyla birlikte 2011'de tanıdım. Yine aynı dönemlerde okuduğum Zapatistalar ve eylem içerisinden özgürlüğe çağrıda bulunan birçok ülkeden birçok harekete kıyasla "T.A.Z" diğerlerinden farklı bir oluşumdu. Sonraları oluşumdan öte oluşumların içinden çıkan bir yaratım, bir yaşam hali olduğunu anlayabildim.

"T.A.Z"ın çevirmeni İnan Mayıs Aru'yu da bu kitap ve Şeyh Bedreddin'in mezarı başındaki vicdani ret metniyle tanıdım. 2015 yılında vicdani reddimi gazeteciliğin içerisinde medyanın militarist ve eril tahakkümüne karşı deklare ettiğimde İnan ve birçok arkadaşımın ret metinleri benim için daha da anlamlı oldu. Çünkü bildim ki ret metinlerimiz aslında içinden çıktığımız ya da çıkmaya çalıştığımız tüm dayatımların reddiydi.

Hakim Bey'i 22 Mayıs 2022'deki ölümünün ardından İnan ile konuşmak, hem T.A.Z'ın hem de içinden çıkmaya çalıştığımız birçok normların, öğretilerin bir sesi oldu. Çıkışlar aradığımız yerlerde kendi yollarımızı, ağlarımızı kurmanın yeni bir ilhamı oldu. Yine Hakim Bey'in sesiyle "-Sokakları geri almanın vakti geldi-" palavrasını romantize etmek için değil, sokakların zaten bizim olduğunu hatırlamak için..." Hakim Bey'in ardından bu arayış yollarına bir selam oldu.

T.A.Z'ın çevirisi

T.A.Z (Temporary Autonomous Zone) Türkçeye "Geçici Otonom Bölgeler" olarak çevriliyor. Ontolojik-Anarşizm ve Geçici Otonom Bölgelerin nasıl olabileceğini anlatan Peter Lamborn Wilson bilinen adıyla Hakim Bey'i 90'ların başında Rahmi Öğdül çevirmiş, 2000'li yılların başından itibaren de İnan Mayıs Aru çeşitli dergiler ve mail gruplarıyla paylaşmak üzere çevirilerini yapmaya başlamıştı.

İnan, Hakim Bey ile tanışmasını ve T.A.Z'ın çevirisini şu sözlerle anlatıyor:

"T.A.Z'ın ilk Türkçe çevirmeni ben değilim. Benden önce Rahmi Öğdül 90'ların sonunda sadece Geçici Otonom Bölge'yi içine alacak şekilde çevirmişti. Ben de Hakim Bey ile o dönemlerde tanıştım. Bir yandan Rahmi'nin çevirisi çıktığında Post Express dergisi ya da Roll'da yanılmıyorsam Hakim Bey ile ilgili bir de yazı yayınlanmıştı.

"Sonrasında da çok ilgimi çektiği için yoğun bir şekilde araştırmaya koyuldum ve yazdığı hemen hemen her şeyin bana hitap eden şeyler olduğunu görüp 2000'lerin başında ilk Hakim Bey çevirilerini yapmaya başladım.

"Çeşitli küçük makalelerini çeviriyordum. O zamanlar daha çok kendi bloklarımızda hatta daha çok mail ağlarında yaydığımız yayınladığımız şeylerdi bunlar.

"Daha sonra çeşitli dergilerde ve Kadıköy Underground Poetix için çeşitli makalelerini çevirdim. O süreç içerisinde de 6:45 yayınlarının editörü Şenol Erdoğan Hakim Bey'i T.A.Z'ın tam metnini basmak istediğini söyledi. Böylelikle T.A.Z'ın çevirisine soyundum."

Hakim Bey kim?

Hakim Bey'in 1960'ların başında Beatnik ve farklı hippi hareketlerinin içerisindeki çeşitli isimlerle birlikte ve Amerika'da yeni spiritual arayışlar ve bir yandan sufizm diğer yandan panteizm, taoizm, yoga arayışları içerisinde kurulan Mağribi Ortodoks Kilisesi içerisinde yer aldığını anlatan İnan, senkretist* bir oluşum içerisindeki süreçleri aktardı:

"1960'larda Peter Lamborn Wilson da Nobel Drew Ali diye bilinen 1900'lerin başlarında Amerika'da yaşamış yarımkan Mağribi yarımkan Çerokilere dahil oluyor. Demiryollarında çalışan sirklerde sihirbazlık yapan mistik karakterlerin kurduğu biraz uçuk bir kilise: Amerika Mağribi İlim Mabedi diye biliniyor, Mağribi Ortodoks Kilisesi de bunun uzantısıdır.

"Hakim Bey, yoğun sufizm okumaları yapıyor. Batini öğretisinin Nizari İsmaili yolu da en çok bizde tanınan örneği Hasan Sabbahtır. Nizari İsmaili yolundakiler bir yerde Bektaşi yolu olarak kendilerini adlediyorlar. Buradan yola çıkarak Hakim Bey, uzun bir yolculuğa çıkıyor 60'ların sonunda Türkiye'den de geçerek İran, Pakistan, Afganistan üzerinden Hindistan'a kadar gidiyor.

"Hindistan'da Ganesh Baba ile tanışıyor. Uzun yıllar o coğrafyada geziyor. Endonezya'da, daha sonra 1974'te geri dönüş yolu üzerinde İran'da kalıyor. İran İslam Devrimi gerçekleşmeden önceki dönemde pek çok öncü düşünürün de yerleştiği İran Kraliyet Felsefe Akademisi'nde o dönem Seyyid Hüseyin Nasr, Toshihiko Izutsu gibi önemli isimlerle çalışıyor. Wilson da Columbia Üniversitesi Dilbilim mezunu ve İran Kraliyet Felsefe Akademisi'nde de Dilbilim çalışmalarını sürdürüyor."

Geçici Otonom Bölge

Ontolojik Anarşizmin aslında en somut örneği yine Hakim Bey'in Geçici Otonom Bölge kuramında öne sürdüğü şey. Hakim Bey aslında baştan beri çeşitli röportajlarında da kendi kitabında da şunu söylüyor:

"Ben aslında yeni bir yol ve yöntem önermiyorum, yalnızca mevcut olanın farkına varmayı öneriyorum. T.A.Z da aslında sürekli olagelen durumdur. Biz T.A.Z'lar yaratmayacağız, T.A.Z'lar zaten geçici otonom bölgeler, zaten hayatın içerisinde sürekli ortaya çıkıyor. Özellikle de otoritenin boşluklarında. Nasılsa kaldırım taşlarının arasında, çatlaklarda otlar filizlenirse aynı şekilde özgürlükçü -daha doğrusu hayat ve canlılık taşıyan- nüveler o katı kalıpların içerisinde kendilerine canlılıklarını sürdürecek alanlar bulurlar ve bizim bu alanların farkında varmamız gerekiyor. Bu alanları daha iyi anlayarak ve daha iyi çalışarak özgürlükçü düşüncenin nasıl gelişebileceğini, nasıl serpilip büyüyebileceğini anlayabiliriz."

T.A.Z aslında bunun teorisi, bunun için anarşizmin çok eski ve önemli sloganlarından bir tanesi, T.A.Z'ın da klasik sloganlarından birisi haline gelmiş: "Burası değilse neresi? Şimdi değilse ne zaman?"

Tanık olduğumuz en büyük kitlesel T.A.Z'lardan biri Gezi Direnişi

İnan, TAZ ve Gezi Direnişi arasındaki bağı şöyle kuruyor:

"Hakim Bey, özellikle geçiciliğe vurgu yapar. Bunların doğası ve hayatın doğasının geçici olduğunu Taocu Felsefeden esinlenerek söyler ve kalıcı bir şeyler kurma çabasında olan yapıların ya da dönüşüm yapılarının (kelime anlamıyla devrimlerin) bürokrasilerle ve donup kalmayla/kasılıp kalmayla sonuçlanacağını iddia eder.

"O nedenle T.A.Z kuramında ciddi bir şekilde isyan ve devrim karşılaştırması vardır. T.A.Z geçiciliği, sürekliliği önemser. Bu anlamda belki bir T.A.Z olarak hatta bizim son yıllarda yaşadığımız en önemli T.A.Z olarak Gezi Direnişini hatırlamamak olmaz diye düşünüyorum. Bizim kanlı canlı tanık olduğumuz en büyük kitlesel T.A.Z'lardan birisiydi Gezi."

Hakim Bey'in T.A.Z kitabına İnan Mayıs Aru'nun gayrı resmi yayınevi Nedircikler üzerinden e-kitap olarak ücretsiz erişebilirsiniz.

(AA/AÖ/EMK)

*Senkretizm (Türkçeye Fransızca syncrétisme 'den o da modern Latince syncretismus 'dan, o da Yunanca sunkrētismos kelimesinden, o da Yunanca sunkrētizein sözcüğünden gelmiştir. Sıklıkla çeşitli düşünce okullarının uygulamalarını ve yollarını karıştırarak ayrı veya çelişkili inançları birleştirmek veya birleştirmeyi denemektir. (Wikipedia)