Dünden bugüne: Olimpiyatlarda cinsiyet eşitliği

*Michelle O’Shea ve Sarah Duffy’nin The Conversation’daki yazısını Gizem Evgin esitlikadaletkadin.org için çevirdi.

Tokyo 2020 Olimpiyatları, cinsiyet eşitliği konusunda büyük vaatlerde bulundu. Katılan sporcuların yaklaşık yüzde 49’unun kadınlardan oluştuğu Tokyo 2020 “cinsiyet eşitliğinde bir dönüm noktası” olarak değerlendiriliyor.

Yıllar içinde önemli bir yol edilmiş olsa da, temsil ve istatistikler bir kenara bırakıldığında, tam bir cinsiyet eşitliğinden söz etmek mümkün mü?

Olimpiyatlar cinsiyet eşitliği konusunda iyi bir geçmişe sahip değil. 19. yüzyılın sonunda, Modern Olimpiyat hareketi ilk kurulduğunda, kasıtlı olarak kadınları dışladı. Modern Olimpiyatların kurucusu Baron Pierre de Coubertin, kadınların katılımının pratik, ilginç ve estetik olmayacağını, uygunsuz olacağını savunmuştu. Ertelenen 2020 Tokyo Oyunları başlarken, hangi gelişmeleri kutlayabiliriz? Ve nelerin değişmesi gerekiyor? 

Michelle O’Shea ve Sarah Duffy’nin The Conversation’daki yazısını Gizem Evgin çevirdi.

Uzun bir yol kat ettik  

Olimpiyat tarihinde rekor oranda kadın sporcuya ev sahipliği yapmasıyla ön plana çıkan Tokyo 2020’de yarışmacıların yüzde 48,8’i kadın.

Bu oran, 2016 Rio’da yüzde 45 ve Londra 2012’de ise 44,2 düzeyindeydi. Tokyo Paralimpik Oyunları’nda ise sporcuların yüzde 40,5’i kadınken, Rio’da bu oran yüzde 38,6’dı. Bunu tarihsel bir bağlamda ele almak gerekirse, her ne kadar bir kadının maraton koştuğuna dair raporlar olsa da, 1896’da Atina’daki ilk olimpiyatlarda, kadınların rekabet etmesi yasaklanmıştı.

1900 Paris Olimpiyatları’nda kadınların yarışmasına izin verildi, ancak 997 yarışmacıdan sadece 22’si kadındı. Ayrıca kadınların katılımı belirli sayıda “bayanlar” etkinliğiyle sınırlandırılmıştı: Tenis, yelken, kroket, binicilik ve golf.

Kroketten kaykaya

Gecen 121 yılda değişen çok şey oldu. IOC, Tokyo’yu, sunulan etkinlikler yelpazesi açısından cinsiyet eşitliği için bir “ileri adım” olarak tanımladı.

Kadınlar 300’den fazla oyunda yarışacak ve atletizm, yüzme, masa tenisi ve triatlonda gibi sporlarda hem kadın hem de erkek oyuncuların birlikte mücadelede ettiği karma müsabakaların sayısı artırıldı. Pistte ve yüzmede karışık bayrak yarışları da buna dahil.

Kadınlar ayrıca daha önce sadece erkeklere açık olan branşlarda da yarışacaklar. Buna 1.500 metre serbest stil de dahil. Bundan önce, 800 metre, yüzmede kadınlar için en uzun mesafeydi.

Boks, kano, kürek ve atıcılıkta da kadınlar için oyunlar eklendi.  Ayrıca, kaykay, sörf, spor tırmanış ve karate gibi yeni branşlarda kadınlar erkeklerle birlikte yarışacaklar. Tüm ülkelerin takımlarında en az bir kadın ve bir erkek sporcu bulundurması beklenirken, tüm olimpiyat takımlarının açılış töreninde bir kadın ve bir erkek sporcunun ülkelerinin bayrağını taşıması teşvik edildi.

De Coubertin’in toplumsal cinsiyet mirasının üstesinden gelmek

1996’da IOC, Olimpiyat Tüzüğü’nü değiştirerek IOC’nin rollerinden birini kadın ve erkek eşitliği ilkesini uygulamak amacıyla, kadınların sporda her düzeyde ve her kurumda temsilini teşvik etmek ve desteklemek olarak ekledi.

O zamandan beri, bu hedefe ulaşmak için geçen yılki Toplumsal Cinsiyet Eşitliği İnceleme Projesi gibi 25 öneride bulunan çok sayıda girişim oldu:

*2024 Yaz Oyunları ve 2026 Kış Oyunları’ndan itibaren sporcu kotalarında ve madalya etkinliklerinde tam cinsiyet eşitliğini sağlamak

*Müsabaka formalarının sporun teknik gereksinimlerini yansıtmasını ve haksız farklılıklara sahip olmamasını sağlamak

*Kadınlar ve erkekler arasındaki mesafeler, yarışma bölümlerinin süresi, tur sayısı vb. ile ilgili yarışma formatlarının mümkün olduğunca eşit olmasını sağlamak.

Sorumlular kimler?

Kadınlar ayrıca IOC organizasyonunun önemli bir bölümünü oluşturuyor, ancak liderlik düzeyinde sayılar düşük kalıyor:

*IOC yönetim kurulunun yüzde 33.3’ü,

*IOC’nin etik, bilim ve sporcular gibi belirli konularda organizasyona tavsiyelerde bulunan komisyon üyelerinin yüzde 47,8’i,

*IOC’nin idari çalışanlarının yarısından fazlası (yüzde 53) kadın.

Bazı Olimpiyat liderlerinin spor yönetiminde ve genel olarak kadınlara bakış açıları söz konusu olduğunda da kat etmesi gereken uzun bir yol var. Bu yılın şubat ayında, Tokyo Olimpiyat Organizasyon Komitesi Başkanı Yoshiro Mori, bir komite toplantısında kadınların çok fazla konuştuğundan şikâyet ettikten sonra gelen tepkiler üzerine istifa etti.

Estetik, atletizmden üstün

Cinsiyetçi tutumların yanı sıra, sporda kadınların cinsiyetçi haberlerle karşı karşıya olduğunu da biliyoruz. Bu da Tokyo’da yakından takip edilmesi gereken bir konu haline geliyor.

Cambridge Üniversitesi’nin 2016 Rio’ya ilişkin medya analizi, spor gazeteciliğinde erkeklerin baskın olduğunu, atletizmden ziyade kadın estetiğinin sıklıkla tartışmanın odak noktası olduğunu ve sporda kadınların ve başarılarının çocuksulaştırıldığını veya önemsizleştirildiğini ortaya koydu.

Bir kadın judo maçı “kız dövüşü” olarak tanımlanırken, Amerikalı bronz madalyalı Corey Codgell, başlangıçta ABD NFL oyuncusu Mitch Unrein’in karısı olarak anıldı. Ayrıca, cinsiyet terimleri, golfçü olan erkeklerin aksine, “kadın golfçüler” ifadesi daha sık kullanılırken, kadınlar için yaş ve medeni durum bilgisi de anlatımlara daha çok dahil ediliyor.

"Bitmek bilmeyen skandallar"

Kadınların sporda tacizle karşı karşıya olduğunu da biliyoruz. Geçen ay, The New York Times, “küresel sporlarda bitmek bilmeyen skandallar” hakkında bir haber yaptı. 

Rio’dan beri hem Amerika Birleşik Devletleri’nde hem de Avustralya’da jimnastikçilere yönelik davranışlara ilişkin araştırmalar yapılıyor. Soruşturmalar, Mali’de basketbolda, Afganistan’da futbolda ve Kaliforniya’da sutopunda kadın ve çocukların istismarını ortaya çıkardı. İki kez Avustralyalı Olimpiyat madalyası sahibi Madeline Groves ise, haziran ayında “spordaki kadın düşmanı sapıklara” atıfta bulunarak Olimpik yüzme elemelerinden çekildi.

Genele bakıldığında Tokyo’da umut vadeden pek çok gelişme var. Ancak her ne kadar, temsil ve istatistikler ciddi önem taşısa da, oyunların gerçekten hakkaniyetli olarak tanımlanabilmesi için ciddi ve daha köklü bir değişim gerektiği açık.

(EMK)

*Görsel: Türkiye'yi Tokyo 2020'de temsil eden kadın voleybol sporcuları @voleybolplus