İşçi Eylemleri ve Türkiye'nin İş Cinayetleri Karnesi

3. Havalimanı İşçileri, Yeşil Kundura’nın yan firması Yeşil Yapı’nın işçileri, dünün direnişlerinin 130 günü olan Flormar işçileri, 160 gün önce işten çıkarıldıklarından bugüne eylemlerini sürdüren Cargill Fabrikası işçileri Türkiye’nin gündemini gecikmeli olarak da olsa işçilere çevirdi.

Ekonomik krizden etkilenen işverenlerin, krizin faturasını çalışanlara çıkartması dolayısıyla önümüzdeki aylarda işçi eylemleri artacak gibi görünüyor. Bu eylemlerde talepler aşağı yukarı aynı çalışma koşullarının düzeltilmesi, maaşların ödenmesi, işten atılmaların sonlandırılması ve iş cinayetlerini engelleyici önlemler alınması.

3. Havalimanında çalışan işçilerin talepleri de bunlardı. En öncelikli talep Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 29 Ekim’de açacağız açıklaması sonrası 3. Havalimanı inşaatında çalışmaların hızlandırılması bardağı taşıran son damla oldu. Keza 36 bine yakın işçinin çalıştığı havalimanı inşaatı yapımı ve işletilmesi için Cengiz İnşaat, Mapa İnşaat, Limak İnşaat, Kolin İnşaat ve Kalyon İnşaat Ortak Girişim Grubu tarafından İstanbul Grand Airport (İGA) adıyla konsorsiyumun kurulduğu 10 Temmuz 20137ten beri kamuoyunda tartışmalıydı.

3. Havalimanı inşaatında iş cinayetleri konusunda rakamlar muhtelif ama zaten yıllardır devletin açıkladığı rakamlarla, basına yansıyan işçi ölümlerini duyuran haberler ve bu alanda çalışan hak savunucusu örgütlerin raporları arasında ciddi farklar var.

Doğruluk Payı’ndan Öykü İnal, işçi ölümlerine dair dünyada ve Türkiye’de son yıllarda yapılan açıklamaları derledi. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verdiği rakamlar bu alanı en yakından takip eden İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nin (İSİG) rakamlarıyla örtüşmediğini gösteriyor. İstatistikler en sorunlu iş kolunun inşaat olduğunu ve Türkiye7nin bu konuda da birçok sıralamada olduğu gibi en sonlarda olduğunu gösteriyor.

İş cinayetleri sadece Türkiye7nin sorunu değil Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) verilerine göre dünyada her yıl 3,2 milyondan fazla insan, iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle hayatını kaybediyor. Her yıl 160 milyon yeni meslek hastalığı vakası ve 300 milyon ölümcül olmayan iş kazası vakası bildiriliyor.

Meslek hastalıkları

Hak savunucularının iş kazalarında ölüm istatistikleri, ani gelişen iş kazalarında ölenleri kapsıyor. Uluslararası Çalışma Örgütü’nün verilerine göre, her yıl tespit edilen 1 ani ölüme karşılık 6 meslek hastalığı sonucu ölüm yaşanıyor.

Türkiye’de uzun süredir faaliyet gösteren bir kurum olan İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi, Türkiye’deki işçi ölümlerinin rekor sayıya ulaştığı 2017 yılında ölen 2.006 işçiye karşılık 12 bin işçinin işle ilgili hastalıklardan dolayı ölmüş olabileceğini dile getiriyor.

Hak savunucuları “ani gelişen kaza” ve “meslek hastalığı sonucu” yaşanan ölümlerin tümüne “iş cinayeti” adını veriyor.

Türkiye’de iş cinayetleri

Türkiye’de iş kazalarına bağlı ölüm verileri internet üzerinden çeşitli resmi kurumlar aracılığı ile paylaşılıyor. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi (İSİG) bunlardan birkaçı.

Aşağıdaki tabloda bahsedilen veri kaynakları için ulaşılabilir olan 2012-2016 yılları verileri karşılaştırılıyor.

Bakanlık, bu verileri, düzenledikleri teftişler sırasında tespit ettikleri ölümleri kayıt altına alarak sağlıyor. Bu nedenle gözden kaçan fazlaca vaka olduğu diğer istatistikler ile karşılaştırıldığında gözlemlenebiliyor. SGK’nın verileri ise sadece sigortalı işçileri kapsıyor

İSİG, 2011’den bu yana aylık olarak hazırladığı ”iş cinayetleri raporu” başta olmak üzere panel, işçi direnişlerine destek ve hazırladığı diğer raporlarla tanınan, işçi ve işçi ailelerinin hayata geçirmiş olduğu bir kurum. Raporlarının veri kaynağını “yüzde 89’unu ulusal ve yerel basından; yüzde 11’ini ise işçilerin mesai arkadaşları, aileleri, iş güvenliği uzmanları, işyeri hekimleri ve sendikalardan öğrenilen bilgiler” olarak belirtiyor. Bu raporlarda her ay kaybedilmiş olan işçilerin isimlerine de ulaşmak mümkün.

2018’de en çok ölüm inşaat ve tarım sektöründe

İSİG’in yayınladığı Ağustos 2018 raporuna göre; Türkiye’de 2018 yılının ilk sekiz ayında en az 1.290 işçi yaşamını yitirdi. Yarı yılda yayınladıkları raporda ise ilk altı aylık süreçte hayatını kaybeden işçilerin işkollarına, yaşa, ölüm nedenine ve şehirlere göre dağılımı aşağıda görüldüğü şekilde. Raporlara göre en çok ölümün inşaat ve tarım sektörlerinde gerçekleşiyor. Ölümlerin en fazla meydana geldiği şehir ise İstanbul.

Dünyada iş kazalarına bağlı ölüm oranları

İş Kazalarına Bağlı Ölüm Oranları, Her 100 Bin Kişi İçin

İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili projeler ve araştırmalar yürüten Uluslararası Çalışma Örgütü, birçok ülkenin iş kazasına bağlı ölüm oranı verilerini internet sitelerinin istatistikler bölümü üzerinden yayınlıyor.

İş kazaları sonucu hayatını kaybeden kişi oranının 2015 yılına kadar İsveç, Almanya gibi ülkelerde 100 binde 0,7-1 gibi oranlara indiği gözlemleniyor. Türkiye ise bu tarihte 6,9 oranı ile hala dünyanın en yüksek ölüm oranlarından birine sahip. (HK)