11 Prens Gözaltında; Suudi Arabistan'da Neler Oluyor?
Veliaht Muhammed ve Kral Salman
Suudi Arabistan Kralı Salman bin Abdulaziz tarafından yayınlanan kraliyet kararnameleri ile hükümet ve silahlı kuvvetlerde kadrolarında değişikliğe gidildiği ve 11 prens ve 38 yetkilinin gözaltına alındı.
Değiştirilen pozisyonlar arasında Kraliyet Muhafızları, Ekonomi ve Planlama bakanları ile Deniz Kuvvetleri Komutanı gibi kilit noktalar bulunuyor.
Kraliyet Muhafızları Bakanı olarak görev yapan ve Haziran 2107’de görevinden azledilen eski Veliaht Prens Muhammed Bin Nayif'e yakınlığı ile bilinen Emir Mutab bin Abdullah bin Abdulaziz görevden alınarak yerine Emir Halid bin Abdulaziz Al Mukrin atandı.
Operasyonu yolsuzlukla mücadele komitesi yürütüyor. Komite bir krallık kararnamesiyle kurulmasından bir kaç saat sonra ilk operasyon yapıldı.
Operasyonun başında yeni veliaht var
Komitenin başında ülkenin veliaht prensi Muhammed bin Salman bulunuyor.
Muhammed bin Salman, Ekim 2017’de Suudi Arabistan’da “ılımlı İslam’ın" hakim olması için çalıştığını açıklamıştı:
"Eskiden olduğumuz yere geri döneceğiz, dünyaya ve tüm dinlere açık bir ılımlı İslam ülkesi olacağız. Çok yakında radikalizmi bitireceğiz.
Yeni veliaht Suudi Arabistan’ın 1979'dan sonra durumunun değiştiğini söylemiş; reformun pek yakında başlayacağının sinyalini vermişti.
Yeni veliaht silahlı kuvvetleri ele geçirdi
Bu operasyon sonrası uluslararası basında Prens Muhammed’in tüm silahlı güçlerin kontrolünü ele geçirdiği ancak ülkedeki muhafazakar çevrelerin durumdan rahatsız olduğu yorumları yapıldı.
Veliahttın reform yapacağına dair açıklamalarında kullandığı "ülkedeki radikalliğin kalıntılarını çok yakında süpüreceğim" sözleri de ülkede rahatsızlığa yol açmıştı.
Kraliyet ailesinde neler oldu?
Suudi Arabistan’da yönetim anlayışının değişeceği sinyalleri, 23 Ocak 2015'te Kral Abdullah'ın ölümünden sonra tahta geçen Salman bin Abdülaziz el-Suud’un, veliaht değişimine gitmesiyle başlamıştı.
Kral Salman tahta geçtiğinde üvey kardeşi Mukrin Bin Abdülaziz veliaht prens ilan edilmişti.
Bu ilan Suudi Arabistan kraliyet ailesinin ikinci jenerasyonu tarafından yönetilmeye devam edileceği anlamına geliyordu.
Hüküm ilk kralın 36 oğluna aitti
Ülkenin ilk kralı ilk kralı Abdullah bin Abdülaziz idi. Kral 22 kez evlendi. 45 oğlu oldu, bunların 36’sı kral olabilecek yaşa kadar yaşadı.
Suudi Arabistan Krallığı’nın 1932’de ilan edilmesinden itibaren 9 Kasım 1953’e kadar ülkeyi ilk kral yönetti. Sonrasında ikinci jenerasyon yönetti. Sırasıyla Saud (1953-1964), Faysal (1964-1975), Halid (1975-1982), Fehd (1982 -2005), Abdullah (2005-2015), Selman (2015-).
Suudi Arabistan’ı halen ilk kralın 25. oğlu Selman yönetiyor.
Anayasa’ya göre, ilk kralın yaşayan oğlu olduğu sürece ülkeyi 2. jenerasyon yönetecekti. 1945 doğumlu Mukrin bin Abdülaziz, ilk kralın 35. oğlu.
36. oğul Hamoud 2009’da hayatını kaybetti yaşayan son iki kral oğlu bulunuyordu.
Veliahtlar değişti, gelecek kralın torunlarında
Ancak Salman, 2015’te kardeşini veliahtlıktan aldı. Yerine öz kardeşi Nayef bin Abdülaziz’in oğlu Muhammed bin Nayif’i veliaht yaptı; ikinci veliahtlığa ise kendi oğlu Muhammed’i getirdi.
Selman yönetimdeki ikinci darbeyi Haziran 2017’de yaptı. Kraliyet Divanı kararnamesiyle, Birinci Veliaht, Başbakan ve İçişleri Bakanı Muhammed bin Nayif, tüm görevlerinden azledildi. Selman bu görevlere kendi oğlunu getirdi.
Bu hamleler Suudi Arabistan yönetiminde Kral Abdullah’ın etkisinin tümüyle silinmesi olarak yorumlanmıştı. Çünkü azledilen her iki veliaht da Kral Abdullah döneminin önemli görevlerinde bulunmuş ve ona yakın isimlerdi.
Selman kararnameyle Anayasa’yı da değiştirdi
Kararnameyle, Suudi Arabistan Kralının seçimini öngören Anayasa'nın 50. maddesinde değişiklik yapıldı. Buna göre, "Kral, kurucu lider Abdulaziz bin Abdurrahman bin Suud'un oğulları arasından seçilir'' hükmü, "Ülkeyi yönetecek olan kişi, kurucu lider Abdulaziz bin Abdurrahman bin Suud'un oğulları ve torunları arasından seçilir' şeklinde değiştirildi.
Suudi Arabistan’daki değişim
Suudi Arabistan’da özgürlükçü değişim sinyallerini Kral Abdullah ölümünden önce vermişti. Örneğin kadınların yerel seçimlerde aday olmasının yolunu açmıştı. Şura Meclisi’nde kadınlara yer vermişti.
Kadınların yerel yönetimlere katılımına ilk kez 12 Aralık 2015 seçimlerinde Kral Selman’ın döneminde onay verilmişti
Ülkedeki değişim eğiliminin yeni veliahttın seçilmesiyle hızlanacağı bekleniyordu. Gerçekten de Eylül 2017’de kadınların araba kullanmasına izin verilmesine yönelik bir kararname yayınlandı. Aynı günlerde kadınların Şura Meclisi’nde fetva kararı çıkarabilmeleri kabul edildi. Şura meclisi bir danışma meclisi görevi görüyor. 150 sandalyesi bulunan mecliste 30 kadın üye bulunuyordu. Oy verme hakları vardı ancak oylamaya sunulmak üzere fetva öneremiyorlardı. (HK)
Kaynaklar: Euronews, BBC, Reuters.