3. Havalimanı Çözüm Bekleyen Sorunlarla Açılıyor
3. Havalimanının birinci etabının açılışı bugün saat 16.30’da yapılıyor. Havaalanı şantiyesindeki çalışma koşulları nedeniyle iş bırakıp eylem yapan işçilerden 31’i ise hala tutuklu.
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nin (İSİG) verilerine göre havalimanı inşaatında, üç yıllık süre zarfında, teyit edilmiş 38 ölüm gerçekleşti.
Ancak bazı kaynaklar inşaat sırasında 400’den fazla işçinin öldüğünü iddia etti. Aile, Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığı 400 ölüm haberini yalanladı ve açıklama yapma durumunda kaldı: 28 işçinin öldüğünü açıkladı.
Yüzde 81’i ormanlık alandı
Havalimanı 7 bin 650 hektarlık (76,5 milyon metrekare) bir alan üzerine inşa edildi. Kuzey Ormanları Savunması'nın (KOS) raporuna göre, havaalanının bulunduğu alanın 6 bin 172 hektarlık kısmı ormanlıktı.
Projenin Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) raporunda ise belirlenen alanın yüzde 81’inin orman, yüzde 9’unun göl ve gölet alanı olduğu belirtilmişti.
TIKLAYIN - 3. Havalimanı Çevresinde Denizde Ağlara Balık Değil Moloz Takılıyor
Kuş göç yolları üzerinde
Yine ÇED raporunda bölgede 17 kuş türü olduğu ifade edildi. Ancak ornitologlar Kuzey Ormanları içinde en az 200 kuş türü görüldüğünü açıkladı.
En önemli kuş göç yollarından birinin üzerine yapılacak havalimanından kalkış ve inişler sırasında uçakların kuş sürülerine girerek kaza yapma ihtimali birçok kez dile getirildi.
TIKLAYIN - Üçüncü Havaalanına 13 Maddeli Hayır
Uluslararası standartlara göre, havalimanı yapılacak yerin 13,5 kilometre yakınında çöp tesisi bulunmamalı. Çünkü bu tesisler milyonlarca kuşu cezbedebiliyor. Havalimanının 6 kilometre ötesinde yani Göktürk’te ise senede 3 milyon ton çöp atılan İSTAÇ’ın bertaraf tesisi bulunuyor.
Dolgu alan riski
Jeoloji Mühendisleri Odası’nın (JMO) 2014’te yayınladığı “İstanbul Şubesi’nin Çevre Jeolojisi Açısından 3. Havaalanı” başlıklı raporuna göre, havalimanı sahasında yer alan ve rehabilite edilmeden terk edilmiş olan kömür ocakları nedeniyle zemin yapısı balçık ve gevşek olduğundan, mevcut zemini oluşturan malzemede oturmalar bekleniyor.
Mevcut zemin yapısındaki risklerin yanı sıra bir başka risk de dolgu malzemesinden kaynaklı.
Şöyle ki, güneyde kabaca 130 metre yükseltide uzanan bir sırt ile kuzeyde Karadeniz kıyısı arasında yer alan pistleri uluslararası standartlarda kabul edilen güvenli eğime* getirmek için çok büyük miktarlarda dolgu yapılması ve tepelerin tıraşlanması gerekir.
Nitekim 3. Havalimanı’nın ÇED Raporunda da 2,5 milyar metreküp dolgudan bahsedilmişti. Böyle devasa bir dolgunun stabil hale getirilmesinin olanaksızlığı nedeniyle de oturmalar/göçükler kaçınılmaz.
İlk etap için 6 milyar euro
Projenin ihalesi Mayıs 2013'te yap-işlet-devret modeliyle 10 milyar 247 milyon euro (maliyet), 22 milyar 152 milyon Euro (ihale bedeli) olacak şekilde Cengiz-Mapa-Limak- Kolin-Kalyon ortaklığına verildi.
Beş şirketin ortaklığında kurulan İstanbul Grand Airport (İGA), ilk etabın hizmete açılması için 6 milyar euro harcadı. İhale sonrasında İGA ile Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) arasında Uygulama Sözleşmesi imzalandı. Buna göre, işletme süresi 25 yıl olarak verildi.
12 yıl yolcu garantisi
Halka açıklanmayan bu sözleşmede devlet, şirketlere talep garantisi verdi. Dış hat giden yolcu servis ücreti 20 euro, dış hattan gelip dış hatta giden için 5 euro. İç hat giden yolcu için 3 euro. Garanti süresi 12 yıl. Toplamda da 6,3 milyar euro.
Eğer gelir, belirlenen tutarın altında kalırsa DHMİ şirkete, üstünde çıkarsa da İGA, DHMİ’ye farkı ödeyecek.*
10 bin işçi çalıştı
İnşaat sırasında dolgu ve sondajla bölgede kurulan şantiyelerde, üç bine yakın ağır iş makinesi, yaklaşık 10 bin işçi çalıştı.
14 Eylül 2018’de iş bırakıp, kötü çalışma ve yaşam koşullarıyla ilgili bir dizi talebi dile getiren ve bir günlük bir eylem yapmaya başlayan işçilerden 31’i tutuklandı.
TIKLAYIN - 3. Havalimanı İşçilerinin Eylem Kronolojisi
İşçilerin dile getirdikleri kaygılar arasında devasa şantiyede üç yıldır süren inşaat sırasında meydana gelen çok yüksek sayıdaki iş kazaları ve ölümler de vardı.
İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün jandarma zabıtlarından aktardığına göre, 2000 kişilik protestocu işçi kitlesi, 10 bin kişilik bir kitleye dönüştü. Jandarma ve polis birimleri işçileri dağıtmak için biber gazı ve tazyikli su kullandılar.
31 işçi eylemler nedeniyle tutuklandı
IGA’nın yöneticileri, taleplerini sunan işçi temsilcileriyle bir toplantı yaptı. Dile getirilen talepler arasında ödenmemiş ücretlerin hemen ödenmesi ve işçilerin sosyal güvenlik primlerini eksik ödemek amacıyla, ücretlerin kısmen nakit olarak ödenmesi uygulamasından vazgeçilmesi de vardı.
İşçiler ayrıca iş kazaları sonucu gerçekleşen ölümlerin önlenmesi amacıyla işyeri güvenliğiyle birlikte, işçilere sunulan yaşam koşullarının, yemeklerin ve sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesini de talep etti.
Ancak polis saldırısı sonrası işçilerin eylemi dağıtıldı. 19 Eylül’den beri tutuklular.
Ulaşım sorunu çözülemeden açılıyor
3. Havalimanı Karadeniz sahilinde Terkos gölüne yakın, Arnavutköy-Göktürk-Çatalca kavşağında şehir merkezine mesafe olarak oldukça uzak bir noktada kalıyor.
Ulaşım entegrasyonu hedefiyle yapılan Gayrettepe-İstanbul 3. Havalimanı arasındaki metro ile Halkalı-İstanbul 3. Havalimanı arasındaki metronun açılışları henüz yapılmadı.
TIKLAYIN - 3. Havalimanı'nın Ulaşım Hatları Belli Oldu
Ancak yıl sonuna kadar 3. Havalimanı'ndan şehir merkezine toplu taşıma ücretlerinde yüzde 50 indirime gidilecek, havalimanı otoparkı da ücretsiz kullanılabilecek.
Ticari alan da var
Havalimanı tamamlandığında 6 bağımsız pisti, 500 uçak kapasitesi, 70 bin araçlık açık ve kapalı otoparkı ve yıllık 200 milyon yolcu kapasitesi olacak.
TIKLAYIN - Balaban Cerit: 3. Havalimanı Bahane, Ticari Alan Yapılıyor
Ayrıca içinde spor merkezi, müze ve sergi salonu, konferans merkezi, kültür merkezi, iş merkezi, cami, kilise, sinagog, hastane ve ticari alanlar gibi birimler de yer alacak. (TP/HK)
* Çiğdem Toker'in Cumhuriyet'teki "3. havalimanında şirket gelirleri" yazısı için tıklayın.