Büyükşehir belediyeleri yoksulluk için özel bütçe ayırmıyor

Fotoğraf: Özge Ergin

*Araştırmanın bulgularına göre büyükşehir belediyelerinin temel bir insan hakkı odağında gıda ve tarım politikalarını belirlemediği tespit edilmedi.

*Belediyelerin sosyal devlet yaklaşımı ile hizmet sundukları ve sürdürülebilir tarım politikalarının olmadığı saptandı.

*Genel olarak, büyükşehir belediyelerinin Covid-19 gibi küresel krizler karşısında iyi beslenmeye, kırılgan grupların güvenli, besleyici ve yeterli miktarda besine erişiminin güvence altına alınmasına ve tarımsal verimliliğin artırılmasına yönelik yaklaşımlarının sürdürülebilir olmadığı gözlemlendi.

*Aynı zamanda, stratejik planda belediyelerin genel olarak gıdaya erişimi sosyal yardım boyutunda ele alındığı tespit edilmiştir. Gıda yardımı, yiyecek ve giyecek dağıtımı yapılması sosyal yardım başlığında işlendi.

*Yoksulluğun azaltılmasına, gıdaya erişime ve beslenmeye yönelik özel bütçe ayrılmadığı görülüyor.

Bulgular, “Temel Bir İnsan Hakkı Olan Gıdaya Erişim: Covid-19 Krizinde Kent Gıda İlişkisini 30 Büyükşehir Üzerinden Yeniden Düşünmek” başlıklı rapordan.

Raporu hazırlayanlar, İstanbul Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Doktorantı Ayşe Kaşıkırık ve araştırmacı Melek Toprak. Konuya dair yayınladıkları makale de  Anadolu Üniversitesi Anadolu Strateji Dergisi'nde yayımlandı.

Bazı belediyelerin sitelerinde hiçbir bilgi yok

Bulgular

*Temel insan hakkı olan gıdaya erişime belediyelerin stratejik planlarında yer vermedikleri sadece geleneksel yöntemlerle ele aldığı; aylık gıda yardım kartları ya da aşevinde yemek dağıtımı, gıda yardım kolileri yaptıkları saptandı.

*Araştırma sonucuna göre belediyelerin çoğunluğunun sürdürülebilir gıda ve gıdaya erişim için yönetim modelleri ve politikalarının olmadığı tespit edildi.

*Gıda ve tarım yönetimindeki geleneksel bakış açıları bu yöndeki politikalarına da yansıyor. Bursa, Denizli, Ordu ve Şanlıurfa Büyükşehir Belediyeleri’nin Stratejik Planları’nda gıda ve tarım politikalarına pek değinilmediği tespit edilmedi.

*Araştırma kapsamındaki 8 kategoriye ait hiçbir bilgiye rastlanılmadı.

Bazı Büyükşehir belediyelerinin 2020-2024 Stratejik Plan dönemine ilişkin gıda yönetimi ve tarım politikaları aşağıda yer alıyor. 

• Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi’nde tarım borsası kurulması ve yöresel ürünlerine coğrafi işaret alınması
• Malatya Büyükşehir Belediyesi’nde demonstrasyon alanları oluşturulmasının desteklenmesi
• Antalya Büyükşehir Belediyesi’nde meyve bahçelerinin budama, ilaçlama, gübreleme gibi bakımlarının uzmanlarca yaptırılması
• Muğla Büyükşehir Belediyesi’nde alternatif ve yerel tarım ürünlerinin köy/bölge bazında belirlenmesi
• Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi’nde tarımsal etüt proje çalışmalarının yapılması (Geofit, peyzaj, tıbbi aromatik, süs bitkileri, çim vb.)          
• Erzurum Büyükşehir Belediyesi’nde pazar odaklı tarımsal danışmanlık modelinin geliştirilmesi
• Eskişehir Büyükşehir Belediyesi’nde üretici market faaliyetleri yapılması
• Trabzon Büyükşehir Belediyesi’nde toprak analizi laboratuvarının işletilmesi
• Van Büyükşehir Belediyesi’nde toprak işlemesiz tarımın yaygınlaştırılması         
• Konya Büyükşehir Belediyesi’nde sulama sistemleri, bitkisel üretim ve hayvancılık konusunda çiftçilere eğitimler verilmesi ve çiftçi danışma hattının kurulması
• Malatya Büyükşehir Belediyesi’nde demonstrasyon alanları oluşturulmasının desteklenmesi                        
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde uygulamalı tarım eğitimi verilmesi
• Trabzon Büyükşehir Belediyesi’nde tarıma uygun toprakların hafriyat depolama alanlarına dökülmesini engelleyerek tarım arazilerine yönlendirilmesi
• Gaziantep Büyükşehir Belediyesi’nde yerel çeşitleri geliştirme projesinin hayata geçirilmesi

Stratejik Plan’da yer almayan bir faaliyet/proje için kaynak tahsis edilmesi mümkün değil. Dolayısıyla, stratejik planda yer alan her bir faaliyet/proje performans programında gösteriliyor ve faaliyet raporunda sonuçları kamuoyu ile paylaşılıyor.

Büyükşehir Belediyeleri’nin 2020 Faaliyet Raporları gıda ve tarım politikaları odağında taranmış ve 2020-2024 Stratejik Planlarında vaat ettikleri faaliyetlerin birçoğunu Covid19 nedeniyle gerçekleştiremedikleri tespit edildi.

Çözüm Önerileri

*Bütün bu uygulamalarında başlı başına çok kıymetli olduğu yadsınamaz. Ancak BM ve insan hakları bağlamında gıdaya erişim değerlendirildiğinde ise sosyal yardım ve hayırseverlik anlayışı üzerinden değerlendirilmiyor.

*Büyükşehirlerin gıdayı tüm kent sakinleri için ucuz, erişebilir bir şekilde sunmaya çalışması için politikalar geliştirip, bu politikalara da stratejik planda yer verilmesi için politika geliştirilebilir.

*Çalışma kapsamında Covid-19 gibi küresel krizlere karşı Büyükşehir Belediyelerinin kentin dayanıklılığını artıracak bütüncül gıda politikalarının ve gıda yönetim modellerinin yeterli düzeyde olmadığı belirlendi.

*Bu bağlamda, Büyükşehir Belediyelerinin sürdürülebilir gıda üretimlerinin ve tarım yönetimlerinin güvence altına alınmasının önceliklendirilmesi gerektiği tespit edildi. Aynı zamanda, üreticilere yönelik hizmetlerin belirlenmesinde ve uygulanmasında ihtiyaç analizi yapılmadan politikaların belirlendiği saptandı.

*Sonuç olarak; Covid-19 gibi küresel krizler karşısında kentlerin gıda ve tarım yönetimi konusunda dirençliliğini arttırmak amacıyla bütüncül politikalara ihtiyaç duyuluyor.

*İnsanların gündelik yaşamlarına en yakın kamu kurumları olarak belediyeler gıdaya erişimi ve gıda güvencesini temel bir insan hakkı olarak ele almalı ve bu doğrultuda hizmetler sunmalı.

*Ayrıca, belediyelerin katılımcı bir yöntemle özel sektör, akademi ve sivil toplum kuruluşları ile iş birliği içerisinde politikalar belirlemeli ve hizmetler sunmalı. Mevcut tarım alanlarının korunması, katma değeri yüksek ürün yetiştiriciliğin yapılabilmesi, afetlere dayanıklı tarım uygulamalarının hayata geçirilebilmesi ve sürdürülebilir gıda sistemlerinin güvence altına alınabilmesi için kolektif dayanışma kültürüne ihtiyaç bulunuyor.*Kimsenin geride kalmadığı, sürdürülebilir, eşitlikçi ve kapsayıcı bir dünya için yeterli düzeyde gıdaya erişim temel bir insan hakkıdır. 

*Dünya genelinde gıda kıtlığı ve açlık her geçen gün artış göstermiştir. Covid-19 küresel salgını gıda kıtlığını daha da derinleştirdi. Özellikle kadınlar ve çocuklar olmak üzere, toplumun tüm kırılgan kesimleri bu durumdan daha fazla etkilenmiş ve gıda yoksunluğuna sürüklendi. Merkezi ve yerel yönetimlere açlığın bitirilmesi, gıda güvenliğinin sağlanması, iyi beslenmeye ulaşılması ve sürdürülebilir tarımın uygulanması konusunda önemli görevler düşüyor. Başta dar gelirli ve kırılgan gruplar olmak üzere herkesin gıdaya erişimi güvence altına alınmalı.

Kaşıkırık: Gıdaya erişim temel bir insan hakkı

“Yeterli oranda ve kalitede bir gıdaya tüm insanların ulaştığından emin olmanın yolu, üretilen ve dağıtılan gıdaya meta olarak değil, temel bir insan hakkı olarak kabul edecek bir yaklaşım ve yerel yapılanma ile mümkün.

“Yerel yönetimler insanların gündelik hayat deneyimlerine en yakın kamu kurumları olarak gıdaya erişim, gıda güvencesinin sağlanması ve iyi beslenmenin temin edilmesinde kritik aktörlerden.

"Temel Bir İnsan Hakkı Olan Gıdaya Erişim: Covid-19 Krizinde Kent Gıda İlişkisini 30 Büyükşehir Üzerinden Yeniden Düşünmek” isimli çalışmanın amacı, Türkiye nüfusunun yüzde 78’ini barındıran 30 büyükşehir belediyesinin gıda yönetimi ve tarım politikalarını karşılaştırmalı olarak analiz etmek.

“Bir başka ifadeyle, büyükşehir belediyelerinin tarım ve gıdaya erişim yönünde çalışma yapıp yapmadıklarını keşfetmek. Bu amaca yönelik olarak, büyükşehir belediyelerinin 2020-2024 Stratejik Planları ve 2020 yılı Faaliyet Raporları gıdaya erişim, gıda güvenliği ve sürdürülebilir tarım odağında tarandı.”

Makalenin tam metnine buradan erişilebilir.

Araştırmanın Yöntemi

Araştırma kapsamında 30 büyükşehir belediyesinin 2020-2024 stratejik planları “Kamuda Stratejik Yönetim” web sitesi üzerinden indirilmiş(Kamuda Stratejik Yönetim, 2014) gıda ve tarım politikaları odağında analiz edilmiştir.Büyükşehir belediyelerinin gıda ve tarım alanındaki ağırlıklı hizmet sunum alanlarına göre 8 tematik kategori belirlendi. Bu kategoriler;  

• Fide, fidan, organik sıvı, gübre vb. almak ve dağıtımını yapmak
• Üreticilere bilinçlendirici eğitimler, farkındalık çalışmaları ve danışmanlık desteği verilmesi
• Tarımsal AR-GE Çalışmaları
• Kooperatifçiliği destekleyen ve teşvik eden projeler
• Seracılık faaliyetleri desteği
• Modern sulama tesislerinin yapılması
• Yeni tarım alanlarının açılması 
• Akıllı, organik veya iyi tarım uygulamalarıdır.              

 (EMK)