DTCF'den 70 Yıl Önce İhraç Edildiler, Tarihe İtibarsız Olarak Geçen Onları Atanlar Oldu

Halkların Demokratik Partisi (HDP) Mardin Milletvekili Mithat Sancar, dün (8 Şubat 2017) TBMM'de Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile 330 akademisyenin kamu görevinden ihraç edilmesine Meclis kürsüsünden tepki gösterdi. Konuşması sırasında Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi'nden (DTCF) 1945'te başlayıp 1948'de sonlanan tasfiye sürecini hatırlattı.

1945’te, DTCF'de dekan Prof. Dr. Enver Ziya Karal'ın Milli Eğitim Bakanlığına dört hoca için yazdığı raporla başlayan süreç 1948’de tasfiyelerle noktalanmıştı.

1948’de Doçent Behice Boran, Doçent Pertev Naili Boratav ve Doçent Niyazi Berkes üniversiteden uzaklaştırıldı. Mediha Esenel (Berkes) ise süreç içinde, 7 Ocak 1947’de istifa etti.

Mithat Sancar konuşmasında "Dil Tarih Coğrafya Fakültesi'nden atılan hocalarımızın adlarını okuyayım" dedikten sonra şöyle devam etmişti: "Sonra kim itibarlı kim itibarsız bakalım.

Tarihe akademik ve entelektüel çalışmalarıyla geçen DTCF'den yaklaşık 70 yıl önce ihraç edilen Behice Boran, Mediha Berkes, Niyazi Berkes ve Pertev Naili Boratav'ı bir kez daha anıyoruz.

Behice Boran

DTCF tasfiyesi sonrasında 1950’de kurulan Türk Barışseverler Cemiyeti’nin kurucu üyeleri arasında yer aldı, cemiyetin başkanlığını yaptı. Kore'ye asker gönderilmesine karşı çıkan bir telgrafı Meclise göndermesi ve aynı konuyla ilgili bildiri dağıtması nedeniyle bir grup arkadaşı ile birlikte tutuklandı. On beş ay hapis cezasına çarptırıldı.

1953'de tekrar tutuklandı, 1954'de tahliye oldu.

1962 yılında Türkiye İşçi Partisi'ne girdi.

1965 seçimlerinde Urfa milletvekili olarak Meclis'e girdi.

1970’de yılında Türkiye İşçi Partisi'nin genel başkanı oldu.

12 Mart sonrası tutuklandı, partisi kapatıldı, 15 yıla mahkum edildi.

1974’te genel aftan yararlanarak serbest kaldı.

1975’te arkadaşlarıyla yeniden kurdukları Türkiye İşçi Partisi'nin genel başkanı oldu. Parti 1980’de bu kez 12 Eylül darbesiyle kapatıldı, Behice Boran da kısa bir gözaltından sonra yurtdışına çıktı, Belçika’ya gitti.

Haziran 1981'de yurda dön çağrısına uymadığı gerekçesiyle Türkiye vatandaşlığından çıkarıldı. 1987’de hayatını kaybetti.

TIKLAYIN - FOTOĞRAFLARLA BEHİCE BORAN

Pertev Naili Boratav

DTCF tasfiyesi sonrasında, ABD’deki Stanford Üniversitesi’nde Hoover Kütüphanesi’nin Türkiye bölümünün kuruluşunu yönetti.

1952’de Fransa’ya gitti. Centre National de la Recherche Scientifique'de çalıştı.

1972'de Fransa'da Bilimsel Araştırmalar Ulusal Merkezi'nin ödülünü aldı.

İlk baskısı 1939'da yapılan Folklor ve Edebiyat adlı yapıtının geliştirilmiş yeni baskısı ile 1983'te Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü'nü kazandı.

Pertev Naili Boratav Türk halk edebiyatı araştırmaları öncüsüydü. 2000 masal, 40 halk hikâyesi, çocuk oyunları, türküler, tiyatrolar, şarkılar, fıkralar, şiirlerden meydana gelen zengin bir arşiv kurdu.

Eserleri: “Gökoğlu Destanı” (1931), Folklor ve Edebiyat I (1939), “Bey Böyrek Hikayesine Ait Metinler’ (1939), “Halk Edebiyatı Dersleri” (1943), “İzahlı Halk Şiiri Antolojisi” (1946), “Folklor ve Edebiyat II” (1954), “Halk Hikayeleri ve Halk Hikayeciliği” (1946), “Typen Turkischer Volksmarchen” (‘Türk Halk Masallarının Tipleri’ Wolfram Eberhard ile birlikte 1953), “Zaman Zaman İçinde” (1958), “Le Tekerleme” (1963), “Az Gittik, Uz Gittik” (1969), “100 Soruda Türk Folkloru” (1973), “Nasreddin Hoca” (1996).

1998'de, Fransa’da, hayatını kaybetti.

Niyazi Berkes

TIKLAYIN - NİYAZİ BERKES: UNUTULAN YILLAR

DTCF tasfiyesinden sonra 1952’de yurtdışına gitti.

Kanada’da McGill Üniversitesi İslâm Araştırmaları Enstitüsü’nde önce misafir profesör olarak görev yaptı, 1956’da aslî profesör oldu.

1958-1959 arasında bu görevinin yanısıra Hindistan’da Aligarh Üniversitesi’nde de ders verdi.

Emekli olduktan sonra İngiltere’ye yerleşerek çalışmalarını burada sürdürdü.

Berkes Türkiye’nin Osmanlı İmparatorluğu döneminden günümüze dek geçirdiği değişimler üzerine araştırmalarla tanınır. Kuramsal toplumbilim çalışmalarının da öncülerinden. 1942’de yazdığı Bazı Ankara Köyleri Üzerine Araştırma adlı alan çalışması toplumbilim alanında Türkiye’de yayımlanan ilk monografilerden biridir.

Eserleri: “Propaganda Nedir?” (1942), “Siyasi Partiler” (1964), “Türkiye' de Çağdaşlaşma” (The Development of Secularism in Turkey, 1964, Türkçe baskı 1973), “Batıcılık, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler” (1965), “Arap Dünyasında İslamiyet, Milliyetçilik ve Sosyalizm” (1969), “Türk Düşününde Batı Sorunu” (1975), “Atatürk ve Devrimler” (1982), Teokrasi ve Laiklik (1984).

Ayrıca Ziya Gökalp'in denemelerinden yaptığı çevirileri “Turkish Nationalism and Civilization” (Türk Milliyetçiliği ve Uygarlığı) adlı kitabında toplayıp İngiltere’de yayınlattı.

18 Aralık 1988’de İngiltere’de, Hythe’da hayatını kaybetti.

Mediha Esenel (Berkes)

TIKLAYIN - ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ AYDINLARINDAN: MEDİHA ESENEL

Tasfiye sonrası çeviri yapmaya başladı. Hiçbir çevirisinde adı çeviren olarak yer almadı. Çevirileri, “Bir heyet tarafından çevrilmiştir” ibaresiyle yayımlandı.

Aynı zamanda ilkokullar için kitap yazdı.

1953 yılında sekiz yaşındaki oğlu Fikret’le birlikte Kanada’ya gitti. Kanada’da Türkçe kitapların ağırlıklı olduğu bir kütüphanede bir sene kadar çalıştı. Oradaki çalışmalarını tamamlanınca Türkiye’ye geri döndü.

1955’de Denizcilik Bankası’nda İngilizce çevirmen olarak çalışmaya başladı. Bu iş beş yıl kadar sürdü.

1960’lı yıllarda Robert Kolej’de felsefe ve sosyoloji dersi vermeye başladı.

Emekli olduktan sonra Geç Kalmış Bir Kitap’ı yazdı.

26 Ağustos 2005’te hayatını kaybetti. (YY/HK)