Katalonya Referandumu: "Herkese Kahve" Döneminin Sonu mu?

Söyleşinin ilk bölümü için tıklayın.

Katalonya'da 1 Ekim günü yapılacak bağımızlık referandumu bianet'e değerlendiren gazeteci çevirmen Muhittin Karkın, söyleşinin ilk bölümünde, İspanya'daki otonom ya da özerk bölgeler yapısını ve son aylarada gelişen olayları anlatmıştı.

Söyleşinin ikinci bölümünde "Katalonya'daki siyasi partilerin bağımsızlık dair görüşleri nedir?", "Katalan yönetiminin bağımsızlık referandumu kararını neden şimdi aldı?", "Uluslararası kamuoyu ve ülkeler referandum yapılmasına nasıl yaklaşıyor?" gibi sorulara yanıt verdi.

İşte 21 yıldır Barcelona'da yaşayan Muhittin Karkın'ın yorumları...

Bu bağımsızlık meselesi çıktığında hemen sınır meselesi tartışılır. Sınırlar kesin mi ve sınır anlaşmazlığı olan yer var mı?

Katalanlar arasında sınır anlaşmazlığı var. Katalonya'da bir resmi hükümetin partisi var bir de bağımsızlıkçı parti var. Resmi parti PDC (Partit Democratic de Catalunya - Katalonya Demokrat Partisi) aslında burjuvazinin partisidir. ERC  (Esquerra Republicana de Catalunya – Katalonya Cumhuriyetçi Solu) tarihsel bağımsızlıkçı bir partidir. İçinde ağırlıklı olarak Marksistlerin olduğu yeni sol bağımsızlıkçı parti ise CUP (Candidatura d'Unitat Popular – Halk Birliği Adayları). PDC, mevcut otonom bölgenin sınırlarını bağımsız Katalonya olarak görüyor. ERC aynı şekilde görüyor, fakat mesela CUP'a göre 'Valencia'nın, Mallorca ve Menorca adalarının, Fransız Katalan bölgesinin ve Aragon'un belli bir bölgesinin de Katalonya olduğudur. CUP ve ERC bütün bunların Katalonya olduğunu söyler. Ama şimdi bunların ikisi koalisyon hükümeti olduğu için ERC şimdilik bunu konuşmuyor. ERC tarihsel olarak önceleri işçi sınıfının partisidir daha sonra orta sınıfları partisi olmuştur. Genellikle Madrid partisi olan PSC (Partit Socialista de Catalunya – Katalonya Sosyalist Partisi) ile Katalonya'da çekişir. PSOE'nin Katalan kolu PSC'dir. İçindekiler de Katalandır kendi ana partilerini desteklerler. Ama ana partilerinin bir federasyonunu oluştururlar. Aslında bütün ulusal partilerin her otonomide federatif örgütlenmeleri vardır. Artık o partinin tüzüğüne göre yetkileri var veya yok.

Sınır meselesi şu anda çok tartışılmıyor. Dokümanlarında Aragon'u, Valencia'yı ve adaları dahil etmekle birlikte şu anda ses çıkarmıyorlar.

Ayrıca iki özerk il (Ceuta ve Melilla) ve dört bağımsız bölge var (Chafarinas Adaları, Perejil adası, Peñón de Alhucemas ve Peñón de Vélez)

Valencia'da bağımsızlık yanlılarının bayrak meselesi vardı...

O Küba bayrağına çok benzer. İlk bağımsızlıkçıların döneminde Küba'ya kaçtıktan sonra kabul ettikleri bayraktır. Katalonya ve Valencia’nın bayrağı benzerdir ama renkleri filan farklıdır. Fakat o bayrak kullanılıyor."

Bir özerk bölge ayrılmak istiyor, diğeri tutmak istiyor. İç meseledir ama aynı zamanda dış meseledir. Devlet olarak kabul edilmesi için BM'de onay gerekir. Uluslararası karşılığı nedir bu durumun?

BM içinde çok ülke var, bazıları bağımsızlık, oto-determinasyon haktır diyor ama asıl büyük devletler bunu kabul etmiyorlar. Avrupa Birliği desteklemiyor mesela."

Almanya neden desteklemiyor, çatışma yok diye mi?

Kendi iç sorununuzu görüşerek halledin filan diyor ama asıl mesele Latin Amerika.

Latin Amerika nasıl dahil oluyor bu denkleme?

Latin Amerika bağı AB'nin bütün ticari bağların İspanya kanalıydı. İspanya da merkezi hükümet. Dolayısıyla Almanya merkezi hükümeti destekliyor bu konuda. Gerçi Katalan sermayesi çok güçlüdür. Katalan burjuvazisinin en büyük kesimleri ne bağımsızlığı ne referandumu desteklemiyor. Bunlar iki üç tane çok önemli şirket vardır: Telefonica ve banka olan La Caixa'dır. Bu ikisi Madrid sermayesiyle birlikte davranıyor. Ama burjuva parti özellikle orta ve küçük sanayi kesimlerinin etkisiyle buraya kadar geldi. PDC çok yolsuzluklara karıştığı için erimeye başlamış bir parti. Aslında biraz Barzani gibi. Siyasi anlamda “paçayı kurtarabilmek” için bağımsızlık isteğini öne çıkarmaya başladı yavaş yavaş.

Zamanlama meselesi yani neden şimdi?

Çünkü burjuva partisi erimeye başladı ve ERC ile CUP güçlenmeye başladı.

Onların asıl lideri Jordi Pujol idi. Tarihsel bir tiptir. Franco döneminde 1978 anayasasını Katalanlar adına imzalayan siyasetçi. Otonomiyle yetiniyor. Aslında içinde bağımsızlıkçı eğilimler var ama sonuçta Katalan ve İspanyol burjuvazisinin iç içeliğinden ötürü koparabildiğini koparmış. Daha sonra Pujol ve yönetiminin büyük yolsuzlukları ortaya çıktı. Katalanlar tarafından yargılanıyor şu an."

O, pozisyonunu Artur Mas’a bıraktı. Artur Mas partiyi toparlayabilmek için bağımsızlık meselesini öne koymaya başladı. Partinin adını filan da değiştirdi. Dört sene önce öyle bir bağımsızlık demeye başladı ki sonra ipler elinden kaçtı.

1 Ekim 2017 denildi sonrasında, nedir bu sıkışma?

Çünkü CUP ve ERC bastırıyor. Bu sadece söylemde olmaz referandum yapalım diye. İki sene önce bir referandum yapıldı aslında. Ona iki milyondan biraz fazla insan katıldı.

Ama dışarıdan bakıldığında Katalan milliyetçiliği çok fazla dikkat çekiyor...

Öyleler ama onların milliyetçiliği sol milliyetçilik onu da hesaba katmak lazım.

Milliyetçilik ve solun yan yana olması biraz kulağı tırmalıyor. Bu sol eğilimin kaynağı nedir?

Çünkü her zaman kopuş merkezdeki rejimden kopuş oluyor. Merkezdeki rejim de önceleri monarşi, sonra Franco diktatörlüğü sonra tekrar monarşi... Karşısında duran da sola düşüyor...

Bask da öyle midir?

Öyledir.

İspanya’da çok otonom-özerk bölge var tarih boyunca farklı grupların ayrılma talepleri olmuş. Valencia da var mesela.

Valencia'da İspanya'nın İspanyolları vardır. Daha içeride kalıyor. Mesela bütün devlet memurları oraya tatile giderler.

Bağımsızlıkçılığın asıl fışkırmasının iki nedeni var. Birincisi PDC'nin yolsuzlukları ve paçayı kurtarma çabası. İkincisi 2008 krizi. Bu kriz İspanya'yı çok kötü vurdu. Öyle bir noktaya geldi ki özellikle Katalan proletaryası ve köylü, küçük esnaf vs. kurtuluşun yolunu Madrid'den kurtulmakta aramaya başladılar. PDC'nin güç kaybetmesinin nedenlerinden biri merkezi hükümetle beraber antireformları uygulaması, kemer sıkma politikası, işten çıkarmalar...

Dolayısıyla Katalanlar merkezi hükümetten kurtulalım dediler ve bir yandan da desteklerini PDC'den çekmeye başladılar. Bu da kendini yok etmemek için bağımsızlığa sarıldı. ERC cumhuriyetçi ve tarihsel bir partidir. İspanya iç savaşında Katalonya'nın bağımsızlığını ilan eden partidir.

Neoliberal politikalar başladığı zaman mı eylemler başladı?

Evet, o zaman bağımsızlıkçı eğilimler sokağa dökülmeye başladı. Aktif politik sahneye girdi. Taşeronlaşma o dönem arttı. İşten çıkarmalar, iş yeri kapatmaları, emekli maaşlarının indirilmesi gibi birçok şey yapıldı.

Yunanistan'da da aynı zamanda olmuştu... Yunanistan daha büyük bir krizle karşılaştı ama borcu daha fazlaydı. AB karşıtlığı ne durumda Katalonya'ya?

CUP karşıdır. Bir de PDC ve ERC Bağımsız Katalan Cumhuriyeti ilan etmek istiyorlar. CUP ise aynı zamanda bir işçi, emekçi hükümeti diyor. CUP'un içinde de iki akım var. Biri “önce bağımsızlığı sağlayalım sonra sosyal reformlar' diğeri bir anlamda 'sürekli devrim' anlayışında."

İspanya'daki özerk bölgelerin hepsi farklı etnik grupların ya da ulusların oluşturduğu yapılar değil, bu ilginç.

İspanya’da meşhur bir laf vardır “Herkese kahve” diye, oradan gelir. İspanya'da Katalanlar, Basklılar ve Galiçyalılar olmak üzere üç ayrı millet var. 1978'de Franco sonrası yeni anayasanın görüşmeleri yapılırken üç ulus da 'Biz kendi bölgelerimizde otonomi istiyoruz' diyor. O zamanın başbakanı Adolfo Suarez, oradaki demokrasinin kurucusu olarak kabul edilir, “O zaman herkese kahve” diyor ve 17 tane otonom bölge tespit ediyorlar. Yani bunların milliyetçiliğini sönümlendirmek, eritmek için…

Katalonya kendi kahvesini yapmayı seçiyor yani...

Doğru, hatta Katalanlar filtre kahve istiyor da diyebiliriz.

Üç tane ulus varsa 17 otonom bölgeyi belirleyen sınırları neye göre çiziyorlar?

O zamanki Franco dönemindeki il, ilçeler, vilayetler üzerinden. Diyelim ki Galiçya bölgesinde dört tane şehir varsa onlar ilçeleriyle birlikte otonom bölge olarak belirlenmiş.

Bu da aslında milliyetçiliği bölmüş olmuş...

Hem bölmüş hem de çözmüş demek daha doğru aslında 'Herkese kahve' diyor ya. O tabir çok bilinir İspanya'da.

Katalanlar geri adım atabilir mi? Ya da erteliyoruz dese ne fark eder?

PDC her an geri basabilir ama o zaman koalisyon dağılır. Yeni seçimlere giderler. Bağımsızlık projesinin planı şu: Referandumda bağımsızlık kararı çıkacak. Hükümet hemen bağımsızlık ilan edip kendini feshedecek ve bir kurucu meclis seçimlerine gidecek. (HK)

* Fotoğraf: Albert Llop - Barcelona/AA

REFERANDUMA DOĞRU KATALONYA - 1
Muhittin Karkın: Bağımsızlık İsteği Çok Güçlü ve Sokağa Taşıyor