Kulis: 'Sosyal medya tasarısı' içinde neler var?

Fotoğraf: Hikmet Adal / bianet

AKP’nin, yaz aylarından bu yana ‘sosyal medya’ üzerinden ‘yalan haber ve dezenformasyonla mücadele’ gerekçesiyle getireceğini söylediği yasa tasarısıyla ilgili kulislerde yasanın internet medyasını da kapsayacak şekilde genişletileceği konuşuluyor.

BBC Türkçe’den Ayşe Sayın’ın haberine göre ilk olarak Ekim’de Meclis’e getirileceği söylenen yasa tasarısı bütçe görüşmeleri sonrasına kalmış durumda.

Ayrıca teklifte internet medyası çalışanlarının basın yasasına tabi olması, Basın İlan Kurumu'ndan ilan almasının yolunun açılması, internet sitelerinin künye ve yararlandıkları fonları ilan etmesi seçenekleri üzerinde duruluyor.

Yasa teklifinin yeni yılda yasalaştırılması planlanıyor. Teklifle, "yalan haber ve dezenformasyon" konusunda ilk kez tanımlama ve kriter getirilmesi düşünülüyor.

Bu konuda, dezenformasyon içerikli paylaşımın "organize, örgütlü, belli bir amaca yönelik olması" halinde yaptırım uygulanması üzerinde duruluyor.

Dezenformasyon içerikli paylaşımların denetiminin ise resmi bir kurum tarafından yapılması öngörülüyor.

Bilgi Teknolojileri Kurumu (BTK) içinde kurulacak yeni bir başkanlığa, sosyal medyadaki yalan haber ve dezenformasyon paylaşımlarıyla ilgili denetim yetkisi verilebileceği ifade ediliyor.

Yaptırım yolu açılacak

Yapılması düşünülen düzenleme kapsamında internet medyasına künye, adres bildirim zorunluluğu getirilecek.

Ayrıca yalan haber ya da dezenformasyon nitelikli yayınlarla ilgili cezai yaptırımlar, gazete ve televizyonlar gibi mahkeme yoluyla tekzip zorunluluğu getirilmesi de gündemde.

Üzerinde durulan bir başka düzenleme ise internet sitelerinin hangi fonlardan destek aldığını ilan etmesi yönünde.

Teklifle, Türkiye'de temsilcilik açma zorunluluğu getirilen sosyal medya kuruluşlarına, ofis açma zorunluluğu getirilmesi üzerinde de duruluyor.

Temsilcilerin daha çok kağıt üzerinde kaldığı ve temsilcilere ulaşılamadığını belirten AKP kaynakları, dezenformasyon yasası kapsamında bu kuruluşlara Türkiye'de ofis açma zorunluluğu getirilebileceğini ifade ediyor.

Ne olmuştu?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 21 Temmuz'da verdiği bir röportajında geleneksel ve sosyal medya mecralarında yalan haber yayınlamaya karşı cezai yaptırımlar içeren bir kanun olup olmadığına dair bir soru sorulduğunda, Meclis'in Ekim ayında açılmasıyla ilk iş, geçtiğimiz yıl kanunlaşan Sosyal Medya Yasası'nın üzerinden ilerlenerek bu konuda da bir çalışma yapılacağını söyledi.

Erdoğan, yalan haberi Türkiye'de demokrasiye karşı bir tehdit olarak gördüğünü, terörizmle eş düzeyde olduğunu ifade ederek muhalefet partilerini bu ifadelerde hedef aldı. Aynı gün Cumhurbaşkanlığına bağlı İletişim Başkanlığı, meclisin aynı zamanda "yurttaşların doğru habere ulaşabilmesini güvence altına almak için" yabancı fon kuruluşlarından destek alan yerel medya kuruluşlarına karşı bir yasa hazırlayacağını açıkladı.

Odatv haberi

Aynı gün Odatv "Türkiye'de kritik kuruluşların ABD merkezli vakıf olan Chrest Foundation'dan yüz binlerce dolarlık hibe aldığı ortaya çıktı..." ifadesiyle yaptığı haberde, Medyascope.tv ve bazı kuruluşları işaret etti. Birçok gazeteci ve okur, Odatv'nin Medyascope'u ve diğer kuruluşları hedef gösterdiğini belirterek tepki gösterdi.

Odatv bu tepkileri de "Odatv fonlanan medyayı yazdı tepki aldı... İki yıldır kapalı olan Odatv'ye dayanışma göstermeyen bazı basın mensupları, Odatv'nin ABD kuruluşundan fon alanları yazması üzerine tepki yağdırdı" ifadeleriyle haberleştirdi.

Tepki gösterenlerden gazeteci Ünsal Ünlü, "Kendi internet sitesinde, kullandığı her fonu kuruşu kuruşuna açıklayan ve bu kaynaktan tek kör kuruşu kendi için kullanmayıp tamamını Medyascopetv'nin bağımsız kalabilmesine harcayan bir gazeteciyi hedef göstermek ahlaksızlıktır!" dedi.

Gazeteci Akın Olgun da "OdaTv muhalifleri manipüle etme, şoven duyguları körükleme, nefret organize etme, hedef gösterme gibi gazetecilikte olmaması gereken ne varsa içinde barındırıyor. Soverizmin içeriği bu çünkü" ifadelerini kullandı.

TIKLAYIN - BİA Medya Gözlem Raporları

TIKLAYIN- Türkiye'de Medya Sahipliği

Proje yapmak, fon almak

Dernek/vakıf gibi, mesela toplumsal cinsiyet, çocuk, eğitim, şiddet, medya vs. gibi alanlarda çalışan kurumların, alanlarıyla ilgili yapacağı çalışmaya özetle "proje" denir. Bu çalışmanın bütçesine de "fon" ismi verilir. Kimi ülkelerde yurttaşlar bu tür çalışmalar için "kamu fonları"na başvurur, devletten desteğini alır, projesini hayata geçirir. Kimi ülkelerde "kamu fonları"na her kuruluşun erişmesi mümkün olamıyor. Avrupa Birliği başta olmak üzere küresel örgütlere projenizle başvurursunuz.
Faaliyetleri, öngörülen çıktıları ve harcamaları kapsayan başvuru kabul edilirse sözleşme imzalanır. Ödeme bankaya gelir. Mesela, vakıf'sanız Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıf Hizmetleri Daire Başkanlığı'nın https://vbys2.vgm.gov.tr/login.aspx Vakıf Bilgi Yönetim Sistemi'ne Yurtdışı Bağış Bildirim Formunu doldurup gelen fonun dekontuyla birlikte yüklersiniz.Bağış Bildirim Formu'nda projenizle ilgili bilgileri de eklendiği için artık ne için fon geldiği de ilk adımda bilinir olur.
Böylece, başvurunuz "onay bekleyenler" listesine eklenir. Vakıflar Bölge Müdürlüğü'ndeki vakfınızdan sorumlu kişi başvuruyu onaylarsa gelen fonu kullanmaya başlarsınız. Onay almadan bankadan parayı çekemezsiniz, bir şekilde çekersiniz cezalandırılırsınız.
Proje faaliyetleri harcamaları, fon kuruluşuyla imzalanan sözleşme uyarınca yapılır.
Genelde, yıllık faaliyet ve harcama raporları hazırlanır.
Harcamaların faaliyetlere uygun şekilde, sözleşmede belirtilen standartlar uyarınca uygulanıp uygulanmadığını uluslararası tanınırlığı onaylı bir denetim şirketi denetler, raporlar.
Denetim şirketinin gönderdiği raporlar fon kuruluşunca da müzakere edilir, onaylanır.
Her türlü harcama yılda bir (30 Mart'a kadar) gelir gider belgeleri Maliye'ye de verilir.
Her yıl 30 Haziran'a kadar da Vakıflar Bölge Müdürlükleri'ne gelir gider cetvelleriyle birlikte gönderilir.
Ayrıca, devlet dernekleri ve vakıfları istediği zaman bütün bunlara ek olarak denetler.

AB fonları

Türkiye; Avrupa Biliği ile mali işbirliği çerçevesinde, ana finansal destek aracı olan Katılım Öncesi Mali Yardım Aracının (Instrument for Pre-accession Assistance - IPA) yanısıra, Türkiye'deki Mülteciler için Mali Yardım Programı (FRIT), Demokrasi ve İnsan Hakları için Avrupa Aracı ve İstikrar ve Barışa Katkı Sağlayan Araçtan faydalanmaktadır. https://www.avrupa.info.tr/tr Katılım öncesi Yardım Aracı , AB'ye üyelik için başvuruda bulunan "genişleme kapsamındaki ülkelerde" AB'nin uygulamaya koyduğu bir mali araçtır. IPA fonları katılım süreci boyunca ülkelerin kapasitelerinin geliştirilmesine destek olur ve yararlanıcıların siyasi ve ekonomik reformları hayata geçirmelerine yardımcı olarak bu ülkeleri AB üyeliğinin beraberinde getirdiği hak ve yükümlülüklere hazırlar. 2007-2013 dönemi için IPA'nın bütçesi 11.5 milyar Avro kadardır; devamı niteliğindeki IPA II ise, 2017-2020 dönemi için 11.7 milyar Avro aktarmak suretiyle bugüne kadar elde edilen sonuçlar temel alınarak uygulanır.

Avrupa Birliği aşağıdaki alanlarda Türkiye'ye fon desteği vermektedir. Görüldüğü üzere esas olarak fonlar sivil toplum dışı devlete verilen fonlardır.