“Kürtçe gazeteyle Kürt toplumuna ulaşmak istedik”

*Bu haber, Atölye BİA İletişim Platformu atolyebia.org'da yayınlandı.

Haberin Kürtçesi için tıklayın

Kürt basın çalışanları, Türkiye’de uzun yıllardır çok zor koşullar altında ve ağır bedeller ödeyerek gazetecilik faaliyetlerini sürdürüyorlar. 1992’de Kürtçe’nin Kurmanci ve Kirmanckî lehçelerinde yayın yapan Azadiya Welat (Ülkenin Özgürlüğü) gazetesinin serüveni, belki de bu ağır koşulların en somut örneklerinden biri. 1992’de yayın hayatına başlayan gazete 2006’ya kadar haftalık, 2006 ile 2016 yılları arasında ise günlük olarak yayımlandı. 16 Ağustos 2016’da önce, “terör propagandası yaptığı” gerekçesiyle geçici olarak kapatıldı, sonra 29 Ekim 2016’da KHK ile tamamen kapatıldı.

Çalışanları vazgeçmedi, gazete isim değiştirdi, yeniden gazete çıkardılar ve daha sonra tekrar tekrar kapatıldı. 2018’de hiçbir matbaa gazetelerini basmayı kabul etmeyince, gazete emekçileri gazeteyi fotokopi ile çoğaltarak okurlarına ulaştırmıştı.

Azadiya Welat, yayın hayatına devam ettiği süre içinde de defalarca soruşturmalık oldu, yayını defalarca durduruldu ve gazeteye toplatma cezası verildi. Gazete çalışanları defalarca gözaltına alındı, hapsedildi ve “faili meçhul cinayetlerle” katledildi.  

Azadiya Welat, emekçilerinin deyimiyle, eğitimi yapılmayan bir dilin yükünü taşıyordu. Bu nedenle yayınlandığı süre içinde bir okul işlevini gördü. Varlığıyla, niteliğiyle, ürettiği içeriklerle ve emekçileriyle hafızalara kazındı. Çalışmaları tamamen engellendiğinde bu sefer, 21 Aralık 2019’da, Xwebûn olarak yeniden doğdu.

Bugün devletin baskısını ve şiddetini eksik etmediği aynı basın geleneğinin devamcısı olan Xwebûn’un hikayesini, gazete editörü Elif Can Alkan’dan dinliyoruz.

“Kürtlerin xwebun mücadelesi”

İlk defa duyacak olanlar için Xwebûn ne anlama geliyor ve bir gazete olarak kendini nasıl tanımlıyor? Kuruluş hikayesinden biraz bahsedebilir misiniz?

Xwebûn kendini var etmek demektir, varoluştur. Kendini var eder, kendini tanır, bundan dolayı diyoruz ki Xwebûn kendini tanımaktır, kendini bilmektir. Xwebûn, kendini, kendi doğasının tanınması olarak tamımlar. İnsanlığın ve toplumun başlangıç sürecidir. İnsan kendini bilmeye, tanımaya başladığı zaman insanlık tarihi başladı. Biz de insanlığın ve toplumsallaşmanın doğasıyla yayın hayatına başlamak istedik. Çünkü Kürt toplumu uzun zamandır parçalanarak kendi doğasından uzaklaştırıldı. Kürtler yıllardır “kendi” olabilmek için ve asıl doğalarına dönebilmek için direnip mücadele ediyorlar. Biz de gazetenin ismiyle ve içeriğiyle Kürtlerin “xwebûn” mücadelesine dahil olmak istedik.

Üç yıl önce bir Kürtçe gazete çıkarma kararını aldık. Her ne kadar çok sayıda Kürtçe gazete ekonomik olarak kendini idame ettiremeyip ve bundan dolayı kapatıldıysa da biz Xwebûn’la birlikte ekonomik sorunların, Kürtler ve Kürtçe için böyle bir engel olmasın istemedik. Bizler gerekçesiz bir şekilde Kürtçe bir gazeteyle Kürt toplumuna ulaşmak ve Kürtçe olarak duygularına, düşüncelerine ve evlerine misafir olmak istedik. Bundan dolayı gazetenin ismini Xwebûn koyduk. Xwebûn ismiyle, Kürtlerin topraklarını dörde bölen hegemonik güçlerin sınırlarını kabul etmek istemedik. İnsan zihnindeki sınırları yok ederse başka güçler tarafından çizilen sınırların hiçbir anlamı kalmaz.

Peki, Xwebûn’un tirajı ne kadar ve mevcut durumda Türkiye’de yayın yapan tek Kürtçe gazete mi? 

Evet, Xwebûn, halihazırda Türkiye’de ve Kuzey Kürdistan’da hem dijital medya üzerinden hem de basılı yayın olarak yayın yapan tek Kürtçe gazete. Xwebûn’un tirajı ise konjonktüre göre değişiklik gösterebiliyor. Tirajımız 2 bin ile 10 bin arasında değişiyor.

3 yıl önce yayın hayatına başladık. Xwebûn gazetesinden önce Azadiya Welat, Welat gibi gazeteler Kürtçe yayın yapıyordu. Fakat bu gazeteler KHK’larla kapatıldı. Sadece bu gazeteler değil, çok sayıda Kürtçe yayın yapan muhalif yayınlar da kapatıldı. Kürtçe yayın yapan bu yayınlar kapatıldıktan sonra kaç yıl boyunca hiçbir şekilde Kürtçe basılı yayın çıkmadı.

“Kürtlere ses olmak istedik”

Xwebûn hangi ihtiyaca karşılık, nasıl bir atmosferde yayın hayatına başladı ve kaç dilde yayın yapıyor? Yayın çizgisi hakkında biraz bilgi verebilir misiniz?

Xwebûn gazetesi, 21 Aralık 2019’da yayın hayatına başladı. Kürtçenin Kurmancî ve Kirmanckî lehçelerinde yayın yapıyor. Xwebûn gazetesi, Kürtçe olarak halkı her konuda bilgilendirmek amacı ile yayın hayatına başladı. Xwebûn’dan önce, Türkiye’de Kürtçe yayın yapan gazeteler KHK’lerle kapatılmıştı ve Türkiye’de Kürtçe yayın yapan gazete yoktu. Türkiye’de 30 milyon Kürt yaşıyor ama Kürtçe yayın yapan gazete yoktu. Türkiye’de Kürtçe yayın yapan bir gazete olmadığı için Xwebûn’un çalışanları, Diyarbakır’da edebiyat, dil, kültür, toplum ve siyasi konularda Kürtlere ve Kürdistan’ın dört parçasına ses olmak istedi. Xwebûn gazetesi her konuda Kürtlere yönelik katliam girişimlerinin yaşandığı bir konjonktürde yayın hayatına başladı. Gazete haftalık olarak yayınlanıyor ancak web sitesinde günlük haberler, ekonomik, sosyal, kültürel, edebi, siyasi, emek, ekoloji, kadın ve yargı kategorilerinde yayın yapıyor. Yine sitede, köşe yazarlarına yer veriliyor.

Hem basılı, hem online hem de görsel yayıncılık

Okuyucularınıza hangi yollarla ulaşıyorsunuz? Basılı yayınınız mevcut mu yoksa yalnızca internet üzerinden mi yayın yapıyorsunuz?

Yayın hayatına başladığımız zaman, yaklaşık iki yıl boyunca sadece basılı gazete olarak okuyucumuza ulaşıyorduk. Web sitemizde ise gazetede yayımlanan yazılar mevcuttu. Bu yollarla okuyucumuza ulaşıyorduk. Ne yazık ki basılı yayın olarak sadece Kuzey Kürdistan’daki Kürtlere ulaşıyorduk fakat iki yıl sonra dijital medya üzerinden yayın yapmaya başladık. Bir yıldır da görsel yayınımız mevcut çünkü günümüzde görsel medya daha çok tercih ediliyor ya da yazılı basından daha çok tercih ediliyor… Biz de görsel medya aracılığıyla Kürdistan’ın dört parçasındaki okuyucularımıza ve dünyanın dört bir yanındaki Kürtlere ulaşmak istedik. Görsel yayınımızda kültür, kadın, tarih, Kürdistan, ekonomi, haftanın panoraması ve kelimelerin izi var. Bu görsel programların dışında, mevcut gündeme göre veya Kürtlerin gündemine ilişkin gelişmelere göre, Skype'ta da bir program yapıyoruz. Yakın gelecekte programlarımızı artıracağız ve farklı programlarla yayın çerçevemizi genişleteceğiz. Yani artık hem basılı gazete yayıncılığı hem web sitesi yayıncılığı hem de görsel yayıncılık yapıyoruz. Kürt halkına her şekilde ulaşmaya çalışıyoruz. Haber, yazı ve görsellerle tüm Kürtleri birlik çatısı altında buluşturmaya çalışıyoruz.

Kimler okuyor?

Okuyucu profilinizi nasıl tanımlarsınız?

Xwebûn Haber Merkezi, bugün Kuzey Kürdistan’da olmasına rağmen diasporadan tutalım da Kürdistan'ın dört parçasının her yerine ulaşıyor. Bu yüzden dünyanın dört bir yanından takipçilerimiz var. Hem mesajlarıyla hem yorumlarıyla hem de yazılarıyla Xwebûn Gazetesi'ne ulaşıyorlar. Hem Xwebûn’a yapılan yorumlarda hem de takipçilerimizin gönderdiği yazılarda her birinin Xwebûn’u, dahil olabileceği bir topluluk olarak gördüklerini gösteriyor. Takipçilerin Xwebûn’a dahiliyeti bu şekilde gerçekleşiyor.

Xwebûn okuyucularının çoğu Kürtlerden ve Kürtçeye ilgi duyanlardan oluşuyor. Okuyucularımızın arasında akademisyenler, öğrenciler, gençler, kadınlar ve toplumun tüm kesimlerinden takipçi bulunuyor. Sonuç olarak Xwebûn’un, dünyanın neresinde olursa olsun, Kürt dilinin ve kültürünün gelişmesi için çabalayan tüm Kürtlerin kendi kimlikleri ve mücadeleleri için birbirlerine ulaşmalarına vesile olduğunu söyleyebiliriz.

“Krize rağmen çarkımızı çevirmeye çalışıyoruz”

Pandemi gibi ciddi etkileri olan bir süreç yaşandı ve Türkiye’de bu süreçten en çok azınlık basını etkilendi. Siz gazete olarak bu süreci nasıl yaşadınız? Yine son dönemde oluşan oldukça yüksek enflasyon oranlarının gazeteniz üzerine olan ekonomik yansımaları ile ilgili neler söylemek istersiniz?

Türkiye'de toplumun tüm kesimlerini etkileyen ekonomik kriz, çalışmalarımızı da derinden etkiliyor. Özellikle döviz kurundan dolayı kâğıdın daha pahalı hale gelmesi baskı ve kâğıt konusunda bizlere de çok zorlu, sıkıntılı süreçler yaşatıyor. Ama ekonomik krize rağmen kendi çarkımızı çevirmeye çalışıyoruz. Bu ekonomik krizde gazete basmak çok zor. Ancak kâğıt okuyucularımızı gazetesiz bırakmamak için gazete basmaya devam ediyoruz. Xwebûn, pandeminin ve ekonomik krizin tüm engellemelerine rağmen, çok zor koşullarda dahi aralıksız yayınlanmaya devam ediyor. Reklamlar ve ilanlar yoluyla ayakta kalmaya çalışıyor.

“Kürtçeye hala ciddi yasak var”

Türkiye'nin içinde bulunduğu hukuksal, siyasal ve sosyal atmosfer sizi nasıl etkiliyor? Özellikle son yıllarda farklı birçok kesime çeşitli şekillerde yönelen nefret söylemi okurlarınıza, gazetenin abone sayılarına nasıl yansıyor? Gazetenize, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından yakın zamanda, 28 Ocak 2022 tarihinde, erişim engeli de getirilmişti. Bu konularda neler söylemek istersiniz?

Türkiye’de bugün her ne kadar yasa ve kanunlara göre Kürt diline yönelik bir yasak yok dense de gerçekte ve fiiliyatta meclisten tutalım da okullara kadar oradan da sokaklara kadar ve yaşamın her alanında Kürt kültürüne ve diline yönelik ciddi yasaklar var. Bilindiği gibi onlarca Kürt, sadece kendi dilleri ile konuştukları için ırkçılar tarafından linç edildiler. Kürtçeye yönelik saldırılar, siyasetin diline göre değişiklik gösteriyor. Örneğin, Cumhurbaşkanı ya da ortaklarından biri ne zaman Kürt sorununa yönelik ortaya bir tepki koyarsa ya bir eylem ya bir tiyatro ya da bir Kürtçe bir şarkı yasaklanıyor.

“Yasaklar ne okuyucuları ne de aboneleri etkileyecek”

Hükümet bugün Kürtçenin okullarda eğitim dili haline gelebilmesi için güya bir çabanın içerisinde. Ama Kuzey Kürdistan’da Kürtçe yayın yapan Xwebun gazetesini yasaklamaları asıl niyetlerini ortaya koyuyor. Hükümet, iki saatlik Kürtçe dersiyle kimleri kandırmayı amaçlıyo? Xwebûn gazetesini yasaklayarak Kürtlere ne mesaj vermek istiyor?

Xwebûn gazetesini yasaklama meselesine dönelim yine. Gönül rahatlığıyla şunu söyleyebiliriz: Yasaklar ne takipçilerimizi/okuyucularımızı ne de abonelerimiz etkileyecek. Çünkü Kürtçe gazetelerinin okurları Azadiya Welat’tan bugüne kadar Kürtçe gazetelere yönelik engelleri ve yasakları bildikleri için onlar da gazete çalışanları gibi geri adım atmıyorlar.

Xwebûn gazetesine abone olmak için:

E-posta: [email protected]

https://xwebun1.org/

(DD/SO/NÖ)