Nobel Ödülü Ölüm Geni Araştırmasına

2002 Nobel Tıp Ödülü'nü, İngiliz bilim insanları Sydney Brenner ve John E. Sulston ile Amerikalı bilim insanı H. Robert Horvitz paylaştı. Nobel Ödül Komitesi'nin açıklamasına göre, üç araştırmacı, "organ oluşumu ve programlı hücre ölümünün genetik yapısı"yla ilgili çalışmaları nedeniyle ödüle layık görüldü.

1927 Güney Afrika doğumlu İngiliz Sydney Brenner, Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) Berkeley Moleküler Bilim Enstitüsü'nde çalışıyor. 1942 doğumlu İngiliz John E. Sulston, İngiltere Cambridge'te "genom" (gen haritası) konusunda çalışıyor. 1947 doğumlu Amerikalı Robert Horvitz, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü Biyoloji Bölümü'nde görev yapıyor.

Ölümün geni

Ödülü veren Karolinska Enstitüsü'nün açıklamasına göre, İngiliz Sydney Brenner, Amerikalı H.Robert Horvitz ve İngiliz John E. Sulston, nematod adlı bir çeşit barsak paraziti olan Caenorhabditis elegans ile yaptıkları deneysel çalışmalar ile organizmasının gelişmesini ve hücrelerinin programlı ölümünü yöneten kilit öneme sahip genleri saptadılar, benzer genlerin insan dahil daha gelişmiş organizmalarda da bulunduğunu belirlediler. Bu keşfin tıp araştırmaları alanında çok anlamlı olduğu, bir çok hastalığın nasıl oluştuğunun daha iyi anlaşılmasına olanak verdiği belirtildi.

Brenner, organ gelişimi ve programlı hücre ölümü ile ilgili sorulara gelişmiş canlılarda yapılacak çalışmalarda cevap bulunması güç olacağından çalışmalarını, yaklaşık 1 milimetre uzunluğunda, hızlı gelişim evreleri olan ve transparan olduğu için organ gelişimi mikroskopta izlenebilen bir nematod (C. elegans) ile yaptı. Brenner, kimyasal maddeler ile gen mutasyonu olabileceğini ve bu mutasyonların belirli organların gelişimini etkileyeceğini gösterdi, 1974 yılında yayınlanan bu çalışması ile ödülü kazandı.Brenner'in çalışmalarını sürdüren Sulston, C.elegans'ın hücre gelişiminin, hücre ölümünün aşamalarını ayrıntılı olarak ortaya koydu ve ilk kez hücre ölümüne neden olan gen mutasyonunu gösterdi. Brenner çalışmalarını 1976'da yayınlamıştı.

Brenner ve Sulston'un çalışmalarını geliştiren Robert Horvitz, C.elegans'de programlı hücre ölümüne neden olan genleri 1986'da tanımladı. Horvitz daha sonraki çalışmaları ile hücre ölümünü önleyen başka bir gen de tanımladı. İnsanda da benzer etkili bazı genler tanımlayan Horvitz'in çalışmaları sonraki yıllarda başka bilim adamlarınca geliştirildi, bugün insanlarda benzer etkili tanımlanmış birçok gen olduğu biliniyor. 2001 yılında da ödülü ABD'den Leland H. Hartwell ile İngiltere'den R. Timothy Hunt ve Sir Paul M. Nurse almıştı. (BB/NK)